فهرست مقالات رضاخان

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - برآمدن نیروی قزاق و برافتادن ژاندارمری : واکاوی تضادها و رقابت ها (اسفند 1299- بهمن 1300)
  سیروان خسروزاده
  10.30495/JHCIN.2020.16724
  تا قبل از کودتای سوم اسفند 1299 دیویزیون (لشکر) قزاق و تشکیلات ژاندارمری دو نیروی نظامی اصلی ایران با خاستگاه هایی متفاوت بودند. این دو نیرو بررغم تضاد هایی که با هم داشتند در جریان قرارداد 1919 تا اندازه ای به هم نزدیک شده، به دنبال کودتای سوم اسفند به همکاری نسبی با ه چکیده کامل

  تا قبل از کودتای سوم اسفند 1299 دیویزیون (لشکر) قزاق و تشکیلات ژاندارمری دو نیروی نظامی اصلی ایران با خاستگاه هایی متفاوت بودند. این دو نیرو بررغم تضاد هایی که با هم داشتند در جریان قرارداد 1919 تا اندازه ای به هم نزدیک شده، به دنبال کودتای سوم اسفند به همکاری نسبی با هم پرداختند، ، اما تضادها و رقابت های آنان بلافاصله بعد از کودتا مجددا آشکار گشت و در اواخر سال 1300ش به محو استقلال ژاندارمری و ادغام آن در قشون متحدالشکل انجامید. هدف پژوهش حاضر این است که با تکیه بر منابع و پژوهش های معتبر ضمن مروری بر پیشینه این دو نیرو، به فراز و فرود جایگاه ژاندارمری بعد از کودتا تا پایان قیام لاهوتی (بهمن 1300) بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که ژاندارمری در جریان تأسیس قشون متحدالشکل، در نتیجه کدام عوامل جایگاه خود را به نفع نیروی قزاق از دست داد؟ پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به تجزیه و واکاوی چگونگی برتری یافتن نیروی قزاق بر ژاندارمری در فاصله اسفند 1299 تا بهمن 1300 می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که سه واقعه قیام کلنل محمدتقی خان پسیان، شکست اردوی آهنین و شورش لاهوتی زمینه های لازم را برای تحقق هدف دیرینه سردار سپه مبنی بر محو ژاندارمری و ادغام آن در نیروی قزاق فراهم آورد و وی در تشکیلات جدید باز هم ژاندارم ها را در جایگاهی پایین تر از قزاق ها قرار داد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - بررسی تطبیقی تأثیر حماسههای دینی فارسی بر مناجاتنامة کردی غلام رضاخان ارکوازی
  اختر سلطانی ظاهر سارایی نرجس توحیدی فر
  در این مقاله سعی شده است تأثیر حماسه‌های دینی فارسی بر اشعار کردی غلام رضاخان ارکوازی ـ شاعر بزرگ کردی‌سرای شیعی ایلامی ـ از نظر تطبیقی بررسی موارد مقتبس و ملهم از حماسه‌های دینی در شعر او نشان داده شده است. از آنجا که کردهای شیعه‌مذهب، بخش اعظمی از چکیده کامل

  در این مقاله سعی شده است تأثیر حماسه‌های دینی فارسی بر اشعار کردی غلام رضاخان ارکوازی ـ شاعر بزرگ کردی‌سرای شیعی ایلامی ـ از نظر تطبیقی بررسی موارد مقتبس و ملهم از حماسه‌های دینی در شعر او نشان داده شده است. از آنجا که کردهای شیعه‌مذهب، بخش اعظمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و در روند شکل‌گیری مذهب تشیع نقش داشته‌اند، بررسی تطبیقی این نوع ادبی در زبان فارسی و زبان کردی جنوبی (زبان کردهای شیعه ‌مذهب) حائز اهمیت است؛ چراکه می‌تواند به شناخت زمینه‌های مذهبی و فرهنگی و ملی و طبعاً حرکت به‌سوی همگرایی افزون‌تر منجر شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - دولت «مقتدر مشروطه» در اندیشه ملک‌الشعراء بهار
  رضا افسرده حامد عامری گلستانی لنا عبدالخانی حامد محقق نیا
  10.22034/sej.2020.1896506.1234
  وضعیت آشفته و بحرانی ایران پس از مشروطه که از جنگ و بی‌ثباتی سیاسی ناشی می‌شد، موجب گردید تا ایدۀ دولت مقتدر پررنگ شود. بسیاری از نخبگان سیاسی و فکری آن زمان با درک شرایط بحرانی، این ایده را دنبال کردند و با ایدۀ دیکتاتوری منوّر راه را برای حکومت رضاخان باز نمودند. ملک‌ چکیده کامل

  وضعیت آشفته و بحرانی ایران پس از مشروطه که از جنگ و بی‌ثباتی سیاسی ناشی می‌شد، موجب گردید تا ایدۀ دولت مقتدر پررنگ شود. بسیاری از نخبگان سیاسی و فکری آن زمان با درک شرایط بحرانی، این ایده را دنبال کردند و با ایدۀ دیکتاتوری منوّر راه را برای حکومت رضاخان باز نمودند. ملک‌الشعراء بهار از جمله کسانی بود که نخستین‌بار این موضوع را مطرح کرد. در این راستا، پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از روش هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، این موضوع را مورد بررسی قرار داد. هدف این پژوهش، فهم اندیشۀ بهار دربارۀ دولت مقتدر و تمایز آن با ایده‌های رایج در سال‌های پایانی عصر قاجار بود، مبنی بر اینکه که بهار حاضر نبود دولت مقتدر را بدون مبانی اساسی مشروطه، یعنی آزادی، عدالت و وجود مجلسی قوی بپذیرد. انگیزۀ بهار در گرایش به ایدۀ دولت مقتدر چه بود؟ و با توجّه به نیّت اصلی بهار یعنی استبدادستیزی، برداشت او از دولت مقتدر چه تفاوتی با برداشت روزگار خود داشت؟ سوالات اصلی پژوهش هستند. در فرضیۀ نخست، مهم‌ترین انگیزۀ بهار در گرایش به ایدۀ دولت مطلقه تأمین مصلحت کشور بود. همچنین بهار با در نظر داشتن اساس مشروطیت در حکومت مقتدر مدّ نظرش، ایدۀ دولت مقتدر مشروطه را دنبال می‌کرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - علل و پیامدهای اولین مداخله نظامی، حکومت کمونیستی شوروی در ایران
  بهزاد بهرامی
  پس از انقلاب 1917م روسیه و روی کار آمدن کمونیست ها در این کشور، رهبران این کشور که با مشکلات داخلی و خارجی فراوانی روبرو بودند، برای مدت کوتاهی سعی نمودند با برخی اقدامات، زمینه های روابط دوستانه با ایران را فراهم نمایند. اما این وضع چندان دوام نیافت و پس از انعقاد قرار چکیده کامل

  پس از انقلاب 1917م روسیه و روی کار آمدن کمونیست ها در این کشور، رهبران این کشور که با مشکلات داخلی و خارجی فراوانی روبرو بودند، برای مدت کوتاهی سعی نمودند با برخی اقدامات، زمینه های روابط دوستانه با ایران را فراهم نمایند. اما این وضع چندان دوام نیافت و پس از انعقاد قرارداد 1919م ایران و انگلیس و برخی عوامل دیگر روسها در سیاست خارجی خود در ایران چرخش های اساسی ایجاد کردند و سیاست تسامح را کنار گذاشته و در اولین مرحله اقدام به حمله نظامی به گیلان کردند، که این امر پیامدهای متعددی را در پی داشت. سعی ما در این مقاله بر آن است که نگاهی گذرا بر سیاست روس های کمونیست در ایران پس از قرارداد 1919م تا انعقاد قرارداد 1921م، مودّت ایران و روسیه و پایان نهضت جنگل داشته باشیم تا بتوانیم این ادعا را به اثبات برسانیم که تغییر حکومت روسیه، تحولات اساسی در سیاست خارجی آنان نسبت به ایران ایجاد نکرده و آنان بر خلاف شعارهای کمونیستی خود همواره در صدد کسب منافع بیشتر در ایران بوده اند و در این راه از هیچ اقدامی ابایی نداشته اند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - کودتای سیاه و تحول جامعه ایران
  مصطفی لعل شاطری محمدنبی سلیم
  کودتای سوم اسفند 1299ش (کودتای سیاه) توسط انگلیس طراحی و به دست عوامل وابسته به آنها اجرا شد، محصول تغییر سیاست خارجی انگلیس در ایران پس از جنگ جهانی اول بود. انگلیس که از طرفی مجبور به تخلیه قوای خود از ایران و از سویی نیازمند حضور یک نیروی نظامی مطمئن در ایران بود، اب چکیده کامل

  کودتای سوم اسفند 1299ش (کودتای سیاه) توسط انگلیس طراحی و به دست عوامل وابسته به آنها اجرا شد، محصول تغییر سیاست خارجی انگلیس در ایران پس از جنگ جهانی اول بود. انگلیس که از طرفی مجبور به تخلیه قوای خود از ایران و از سویی نیازمند حضور یک نیروی نظامی مطمئن در ایران بود، ابتدا قرارداد مشهور 1919م. را تنظیم نمود، اما زمانی که از تصویب نهایی آن ناامید شد، برای تحقق اهداف خود به فکر انجام کودتا افتاد. منظر انتخابی پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به اسناد و تحقیقات جدید، پاسخ به این پرسش است که کودتای 1299ش چه تأثیراتی در تحولات جامعۀ ایران بویژه فرآیند وابستگی ایران به استعمار غرب داشت؟ در این راستا کودتای سیاه، اقدامی بود که در جهت شکل گیری یک دولت اقتدارگرا در سال های پایانی حکومت قاجار صورت گرفت. از طرفی، کودتا صرفاً یک جابه جایی در قدرت نبود بلکه سرآغاز برنامه ریزی های گسترده برای تغییرات و دگرگونی های هویتی در ایران محسوب می گردید. تغییراتی که در گامِ نخست نظام سیاسی و سرانجام جامعه ایران را درنوردید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - بررسی نقش شخصیت سیاسی احمدشاه قاجار در سقوط قاجاریه
  حمزه حسینی
  روان شناسی سیاسی احمدشاه قاجار که در زمان او سلسله قاجاریه منقرض و با تأسیس حکومت پهلوی دوره ی جدیدی در ایران آغاز شد، برای فهم تحولات سیاسی این دوره بسیار کارساز می باشد. مقاله حاضر درصدد است تا با روش توصیفی-تحلیلی و به کمک نظریه کارن هورنای به این سوال پاسخ دهد که چکیده کامل

  روان شناسی سیاسی احمدشاه قاجار که در زمان او سلسله قاجاریه منقرض و با تأسیس حکومت پهلوی دوره ی جدیدی در ایران آغاز شد، برای فهم تحولات سیاسی این دوره بسیار کارساز می باشد. مقاله حاضر درصدد است تا با روش توصیفی-تحلیلی و به کمک نظریه کارن هورنای به این سوال پاسخ دهد که شخصیت سیاسی احمدشاه چه نقشی در سقوط حکومت قاجار داشت؟ یافته‌های این بررسی نشان می دهد که احمدشاه قاجار از همان دوران کودکی و نوجوانی به دلایلی مختلف داخلی و خارجی شخصیتش تحت تاثیر ترس و ناامیدی قرار گرفت و بر آینده سیاسی خود، حکومت قاجار و جامعه ایران بسیار تاثیر گذاشت. این شخصیت آمیخته به ترس، خود را در ترس‌ از سرگذشت پدر و اجداد خود، ترس از قدرتهای خارجی، ترس از مخالفان داخلی و ترس از شایعات و تبلیغات نشان داده بود. این ترس باعث ناامیدی وی نسبت به زمامداری خود گردید و در نهایت با ترک کشو و عدم بازگشتش به سقوط قاجاریه کمک کرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - عملکرد سیاسی روحانیت درمجلس چهارم وپنجم وتحول آن دربرابررضاخان
  دکترمحسن بهشتی سرشت محسن پرویش
  چکیده علت اصلی پیدایش مشروطیت درایران تاسیس عدالتخانه بود که به اختلافات ومشکلات مردم رسیدگی نماید.علاوه بر محافظت از منافع وحقوق آنان،از دیکتاتوری وبی قانونی درکشورنیز جلوگیری کند.این روند در نهایت منجر به تشکیل مجلس شورای ملی شد.اما تشکیل مجلس به خاطر وجودعناصری وا چکیده کامل

  چکیده علت اصلی پیدایش مشروطیت درایران تاسیس عدالتخانه بود که به اختلافات ومشکلات مردم رسیدگی نماید.علاوه بر محافظت از منافع وحقوق آنان،از دیکتاتوری وبی قانونی درکشورنیز جلوگیری کند.این روند در نهایت منجر به تشکیل مجلس شورای ملی شد.اما تشکیل مجلس به خاطر وجودعناصری وابسته درمیان نمایندگان وعملکرد ضعیف آنان نه تنها مشکلی را برطرف نکرد بلکه زمینه دیکتاتوری رضاخان را نیز فراهم آورد.سه مجلس اول تا سوم مشروطه،هریک به دلیلی بسته شد.مجلس چهارم نیز پس از یک دوره طولانی فترت پس از کودتای 1299شروع به کار کرداما در دوره فعالیت این مجلس وبه ویژه مجلس پنجم تلاشهای فراوانی برای تغییر نظام سیاسی مشروطه صورت گرفت.از یکسورضاخان تمام تلاش خود را مصروف به دست آْوردن مطلقه قدرت نمود واز سویی دیگر نیروهای وفادار به مبانی مشروطیت براین باور بودند که تحول نظام سیاسی به منزله بازگشت مجدد دیکتاتوری وبربادرفتن آرمانهای مشروطیت خواهد بود.اگرچه دراین دو دوره مجلس نمایندگان روحانی وعلما تلاشهای بسیار خوب ومفیدی انجام دادند ولی این فضای بوجودآمده بویژه در مجلس پنجم مانع از جلوگیری اهداف رضاخان شد. واژگان کلیدی:نمایندگان روحانی،مجلس چهارم،مجلس پنجم،رضاخان پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - رضاخان وتلاش برای جلب اعتماد روحانیت
  دکترحجت فلاح توتکار محسن پرویش
  چکیده درتاریخ سیاسی ایران روحانیون به سبب نفوذ گسترده ای که دربین مردم داشتند، نقش اساسی وبرجسته ای ایفا کرده اند. روحانیون به دلیل وقایعی که پس از مشروطه رخ داد، به تدریج به عدم مداخله درسیاست گرایش یافتندبه طوری که دربرابر کودتای سوم اسفند سکوت کردند، اما تلاشهای ر چکیده کامل

  چکیده درتاریخ سیاسی ایران روحانیون به سبب نفوذ گسترده ای که دربین مردم داشتند، نقش اساسی وبرجسته ای ایفا کرده اند. روحانیون به دلیل وقایعی که پس از مشروطه رخ داد، به تدریج به عدم مداخله درسیاست گرایش یافتندبه طوری که دربرابر کودتای سوم اسفند سکوت کردند، اما تلاشهای رضاخان وهوادارانش برای ایجاد نظام جمهوری بسیاری از آنها را دوباره به صحنه سیاست کشاند. پس ازآن رضاخان تلاشهای زیادی برای جلب حمایت علما از خود نشان داد. وی توانست با ابرازتمایل وعلاقه به روحانیت، بخش زیادی ازآنان و نیز عموم مردم را طرفدار خود و رضایتمند به عزل قاجاریه کندالبته مواضع حمایت‌گرایانة علمای عتبات عالیات ازجمله حضرات آیات نایینی، سید ابوالحسن اصفهانی ازرضاخان وسیاست‌های مذهبی‌گرایانه وی، مسلماًعلاوه بر تأثیر برسایرعلمای نجف، در نگرش روحانیان داخل ایران نیز مؤثر بوده است.به هرحال،سیاست حمایتی مذهبی رضاخان و در کنار آن ایجاد امنیت در سراسر ایران باعث شد دولت در طول سال‌های 1305- 1299 ش از حمایت‌های وسیع عالمان دینی داخل و خارج از ایران برخوردار شودتا بتواندسلسله پهلوی را تاسیس نماید. واژگان کلیدی:رضاخان،روحانیت ،شعائر مذهبی،پهلوی پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - همکاری رضاخان با دولت استعماری انگلیس در انعقاد قرار داد 1933م
  روح الله بدری
  چکیده یکی از قراردادها یا امتیازاتی که در دوران حکومت پهلوی با بیگانگان و خصوصاً دولت استعماری انگلیس منعقد گردید ، انعقاد قرارداد یا امتیازی جدید به نام قرارداد 1933 م/ 1312 ش می باشد . برای انعقاد چنین قرارداد ننگینی زمینه سازی های زیاد و ایجاد فضای سیاسی بسیاری که ن چکیده کامل

  چکیده یکی از قراردادها یا امتیازاتی که در دوران حکومت پهلوی با بیگانگان و خصوصاً دولت استعماری انگلیس منعقد گردید ، انعقاد قرارداد یا امتیازی جدید به نام قرارداد 1933 م/ 1312 ش می باشد . برای انعقاد چنین قرارداد ننگینی زمینه سازی های زیاد و ایجاد فضای سیاسی بسیاری که نخستین آن قرارداد نهم اوت 1919 م/ 1298 ش بود ، انجام گردید . وقتی انگلیسی ها نتوانستند آن قرارداد را عملی سازند ، روح آن قرارداد را در قالب کودتای 1299 ش/ 1920 م ریخته، با سلسله مقدماتی دست به ایجاد حکومتی وابسته به نام حکومت پهلوی زدند . نخستین پرده ی این نمایش خلع احمد شاه و انقراض سلسله ی قاجار بود . تمام منظور و مقصود انگلیسی ها از تقویت رضاخان و روی کار آوردن اواین بود که منافع اقتصادی و سیاسی آنها از هر جهت تامین شود و روح قرارداد 1919 م/ 1298 ش را به صورت جدیدتری زنده سازند و این صورت جدید الغای قرارداد دارسی و انعقاد قرارداد 1933 م/ 1312 ش بود که میان ایران و انگلیس منعقد شد که به موجب آن شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت خود را آغاز کرد و مورخان براین عقیده اند که مضرات قرارداد 1933 م/ 1312 ش بیشتر از قرارداد دارسی بوده، انعقاد قرارداد 1933 م/ 1312 ش را یکی از اشتباهات بزرگ رضاخان می دانند واژگان کلیدی: قرارداد 1933 م/ 1312 ش،رضاخان، انگلیس،قرارداد دارسی، شرکت نفت ایران و انگلیس . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  10 - بررسی نقش روشنفکران در به قدرت رسیدن رضاخان
  بیژن میرزائی مرتضی محمودی علی کریمی مله علی اصغر زرگر
  برآمدن رضاخان یکی از مهمترین حوادث تاریخ معاصر ایران است. عوامل مختلفی را برای این مسئله عنوان کرده‌اند. از دخالت بیگانه تا هرج‌ومرجی که ایران را پس از مشروطه فرا گرفته بود. در این میان باید به نقش روشنفکران اشاره کرد که با پشتیبانی فکری و عملی از رضاخان، نقش مهمی در صع چکیده کامل

  برآمدن رضاخان یکی از مهمترین حوادث تاریخ معاصر ایران است. عوامل مختلفی را برای این مسئله عنوان کرده‌اند. از دخالت بیگانه تا هرج‌ومرجی که ایران را پس از مشروطه فرا گرفته بود. در این میان باید به نقش روشنفکران اشاره کرد که با پشتیبانی فکری و عملی از رضاخان، نقش مهمی در صعود او به قدرت داشتند. روشنفکران این دوره با دوری از آرمان‌های مشروطه، راه نجات کشور را در ایجاد دولت مقتدر، گسترش ناسیونالیسم و تجدد آمرانه دانسته و تحقق این ایده‌ها را در شخص رضاخان می‌دیدند، از این‌رو در نشریات‌شان که تا پیش از پادشاهی رضاخان منتشر می‌کردند با قدرت این موارد را دنبال می‌نمودند و برای تحقق همۀ این‌ها، در یک کلمه متفق بودند آن هم ایجاد یک قدرت برتر و متمرکز سیاسی. ائتلاف میانِ رضاخان و روشنفکران، موجب تقویت جایگاهِ سیاسی رضاخان گردید و نیز توانست برای حکومتِ آیندۀ او نقشۀ راهی درست کند که در طول بیست سالِ حضورش در سیاست، سعی در اجرایی کردنِ آن داشت. پرونده مقاله