شهرستان نهبندان واقع در خراسان جنوبی، از نواحی مهم در پژوهش های باستانشناسی دوران تاریخی و اسلامی به شمار میرود. دامنه غربی شاه کوه در غرب این شهرستان، به دلیل وجود شرایط مساعد اقلیمی و محیطی، استقرارها و سکونتگاههای مهم و گستردهای را در خود جای داده است که نشان از چکیده کامل
شهرستان نهبندان واقع در خراسان جنوبی، از نواحی مهم در پژوهش های باستانشناسی دوران تاریخی و اسلامی به شمار میرود. دامنه غربی شاه کوه در غرب این شهرستان، به دلیل وجود شرایط مساعد اقلیمی و محیطی، استقرارها و سکونتگاههای مهم و گستردهای را در خود جای داده است که نشان از اهمیت آنها در برهمکنش های درون و برون منطقه ای دوران تاریخی دارد. از جمله این یادگارهای بی همتا، بخش های برجای مانده از بنای معروف به آتشکده در روستایی با همین نام جای است که شوربختانه بخش های اندکی از این سازه برجای مانده است. پیرو برنامه گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محدوده بنا و شواهد معماری موجود و نیز معماری کنونی در بافت روستا، گمان آن می رود که این سازه با نقشه چلیپایی و چهار دیوار سنگی و پوشش گنبدی پایه گذاری شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بنای معروف به آتشکده (؟) در دوره ساسانی ساخته شده و در سده های نخستین اسلامی نیز همچنان کاربری داشته و به عنوان یک مکان مذهبی، با محوطه های پیرامون خود مانند کلاته بَل بَتو و گورستان تاسکا در ارتباط بوده است. ضمن معرفی این اثر، به تحلیل بقایای فرهنگی سطحی محوطه های مذکور نیز پرداخته می شود. یافته های سطحی این محوطه ها در پیوند با دوران تاریخی (هخامنشی ـ ساسانی) است که نشان از تداوم سکونت و برهم کنشهای فرهنگی در این منطقه از آغاز دوران تاریخی تا دوران اسلامی دارد. هدف اصلی، شناخت بنای معروف به آتشکده (؟) با توجه به شواهد و داده های باستان شناسی و همچنین، معرفی محوطه های دیگر دوران تاریخی مانند کلاته بل بتو و تاسکا است. این پژوهش با گردآوری یافته ها به صورت میدانی و تحلیل آنها از طریق پژوهش های کتابخانه ای با رویکرد تاریخی ـ فرهنگی و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است.
پرونده مقاله
آثار معماری دوره ساسانی شامل بناهای مذهبی و غیرمذهبی است. با توجه به اینکه آیین زرتشتی، دین رسمی ایران در دوره ساسانی بوده است، بناهای مذهبی مرتبط با این دوران از جایگاه مهمی برخوردار بودهاند. آتشکده شیان نمونهای از آتشکدههای دوره ساسانی استان کرمانشاه است که ویژگی م چکیده کامل
آثار معماری دوره ساسانی شامل بناهای مذهبی و غیرمذهبی است. با توجه به اینکه آیین زرتشتی، دین رسمی ایران در دوره ساسانی بوده است، بناهای مذهبی مرتبط با این دوران از جایگاه مهمی برخوردار بودهاند. آتشکده شیان نمونهای از آتشکدههای دوره ساسانی استان کرمانشاه است که ویژگی معماری آن عبارت است از یک چهارتاقی با راهروهای پیرامونی و مصالح معماری بنا شامل قلوهسنگ، لاشهسنگ، گچ وملات گچ است. ابعاد بنا ۱۴/۵×۱۴/۵ متر و با پلان مربعیشکل است. تاکنون هیچگونه گزارش و مطالعه دقیقی در مورد این بنا به چاپ نرسیده و اندک اطلاعات منتشر شده، از طریق نوشتهها و مدارک موجود در پرونده ثبتی بنا و برخی گزارشهای کاوشگران بنای شیان است. در این پژوهش کلیه مدارک موجود گردآوری و اساس کار بر فعالیت میدانی متمرکز گردیده است. همچنین، بنا از نظر پلان، مصالح و دیگر ویژگیهای معماری به دقت بررسی و مطالعه شد. هدف این پژوهش، معرفی بنای آتشکده شیان به عنوان نمونه شاخص آتشکدههای کمتر شناخته شده غرب کشور است. شناسایی دقیق مشخصات این اثر میتواند بازسازی آتشکدههای غرب ایران را هموارتر سازد. بهعلاوه، بررسی این بنا در تعیین گاهنگاری و کاربری بناهای مشابه این منطقه نیز مؤثر است. با توجه به ویژگیهای معماری بنای شیان، مصالح و اجزای بهکار رفته در معماری، همچنین سایر یافتههای منقول و غیرمنقول به دست آمده، میتوان این بنا را یک نیایشگاه مذهبی یا آتشکدهای از دوره ساسانی قلمداد نمود.
پرونده مقاله
در مطالعات نوین و در فرآیند بررسیهای باستانشناسی، اهداف گوناگونی طراحی میشود. از جمله با مطالعه بناها، مسائلی چون سبکها و ویژگیهای معماری، شرایط اقتصادی، قدرت دولت حاکمه، میزان علایق و رویکردهای مردمی به مذهب و غیره را میتوان بیشتر دریافت. دوره ساسانی دورهای از ت چکیده کامل
در مطالعات نوین و در فرآیند بررسیهای باستانشناسی، اهداف گوناگونی طراحی میشود. از جمله با مطالعه بناها، مسائلی چون سبکها و ویژگیهای معماری، شرایط اقتصادی، قدرت دولت حاکمه، میزان علایق و رویکردهای مردمی به مذهب و غیره را میتوان بیشتر دریافت. دوره ساسانی دورهای از تاریخ ایران است که توجه به آیین زرتشتی و حساسیت به مسائل و رخدادهای مذهبی در رأس امور شاهان آن قرار داشته و پژوهش در این دوره دلایل این رویکرد را تا حدودی روشن می سازد. بر همین اساس نگارندگان با ارائه طرح پژوهشی بررسی باستانشناختی و تحلیل پراکنش چهارطاقی های دوره ساسانی غرب و جنوب غربی استان فارس، اقدام به سه فصل بررسی باستانشناختی در زمستان ۱۳۹۰ و بهار و تابستان ۱۳۹۱ کردند. دستاورد این پژوهش شناسایی ۱۸ چهارطاقی حد فاصل شهرهای بالاده و فراشبند تا فیروزآباد بود. در این مقاله، به بررسی و گاهنگاری یکی از شاخصترین و سالمترین چهارطاقیهای این منطقه با ناممجموعه چهارطاقی نقارهخانه پرداخته شده است. هدف اصلی در این پژوهش بررسی سبکشناسی معماری چهارطاقی نقارهخانه و قیاس آن با نمونههای مشابه و همچنین تاریخگذاری آن جهت افزودن نمونهای شاخص در میان این گونه بناهای معماری است. روش تحقیق به صورت میدانی و کتابخانهای بود، بر این اساس نخست این اثر شناسایی، سپس نقشهبرداری شد و نمونهبرداری از سفالهای آن انجام گرفت. در مرحله کتابخانهای، مقایسه این اثر با نمونههای همزمان جهت تاریخگذاری صورت پذیرفت. بر اساس پژوهش انجام شده مشخص گردید که این چهارطاقی به دوره ساسانی و اوایل اسلام یعنی به سدههای ۵ تا ۹ میلادی تعلق دارد.
پرونده مقاله
بیشاپور نام سومین شهر دولت ساسانی است که شاپوریکم ساخته است. نام این شهر در گزارشهای مورخان و اسناد به-دست آمده از کاوشهای باستانشناسی به اشکال مختلف به ثبت رسیده است. بسیاری از پژوهشگران سعی نمودهاند نام بیشاپور و آثار ذکر شده در اسناد موجود را با آثار شناسایی شد چکیده کامل
بیشاپور نام سومین شهر دولت ساسانی است که شاپوریکم ساخته است. نام این شهر در گزارشهای مورخان و اسناد به-دست آمده از کاوشهای باستانشناسی به اشکال مختلف به ثبت رسیده است. بسیاری از پژوهشگران سعی نمودهاند نام بیشاپور و آثار ذکر شده در اسناد موجود را با آثار شناسایی شده از کاوشهای باستانشناسی تطبیق دهند و گاه به وجه اشتقاق آن پی ببرند. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که وجه تسمیه بیشاپور چیست و دو اثر شناسایی شده در کاوشهای معاصر به نامهای معبدآناهیتا و تالار پذیرایی قابل تطبیق با نام کدام آثار ذکر شده توسط جغرافیانویسان اسلامی است؟ پژوهش حاضر به این نتیجه میرسد که نام بیشاپور به معنای "کار نیک شاپور" یا "خداوندگار شاپور" نیست. بیشاپور تصحیفی از واژه "بیتشاپور" به معنای خانه یا شهر شاپور است، این نام به شکل پیشوند مکان در نام بسیاری از شهرهای ساسانی مشاهده میشود. همچنین مطابق مطالعات صورت گرفته، نام دو آتشکده مشهوری که مولفین صدراسلام از آن به نامهای شِبِرخَشین و گمبذگاوسر ذکر کردهاند، در واقع نام دو ساختمان بزرگ شهر بیشاپور به ترتیب ساختمانB (تالار پذیرایی) و ساختمانA (معبد آناهیتا) است.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد