تبیین جامعه شناختی محرومیت اجتماعی به مثابه یک مسئله اجتماعی (مطالعه موردی: محلات حاشیه نشین شهر گرگان)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

حسین جعفری ¹ , رحمت اله امیراحمدی ^{2 *} , محمد امین کنعانی ³ , مرجان نوری ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.
2 - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. (نویسنده مسئول).
3 - دانشیارگروه علوم اجتماعی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
4 - گروه جامعه شناسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1403/12/15 تاریخ پذیرش : 1404/03/25 تاریخ انتشار : 1404/08/25

کلید واژه: تبیین جامعه شناختی, محرومیت اجتماعی, محلات حاشیه نشین, گرگان.,

چکیده مقاله :

هدف: هدف این پژوهش تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر محرومیت اجتماعی ساکنان محلات حاشیه‌نشین شهر گرگان است.

روش‌شناسی پژوهش: روش انجام این مطالعه پیمایش است که طی آن 384 نفر از ساکنان محلات کم برخوردار به شیوه نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای مورد مطالعه قرار گرفتند.

ابزار گردآوری داده پرسشنامه محقق‌ساخته با اعتبار محتوایی تأییدشده و پایایی 0.769 بود. برای آزمون فرضیات از همبستگی پیرسون، t مستقل، آنوای یک‌طرفه و رگرسیون استفاده شد.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد بین زنان و مردان به لحاظ عوامل اقتصادی، بین افراد مجرد و متأهل به لحاظ عوامل آموزشی، بین مهاجران و بومیان به لحاظ عوامل آموزشی، فرهنگی و اجتماعی و بین قومیت‌ها و گروه‌های تحصیلی به لحاظ میزان عوامل فرهنگی و محرومیت تفاوت معناداری وجود دارد. میزان همبستگی بین متغیر محرومیت اجتماعی با عوامل آموزشی 0.360-، عوامل اجتماعی 0.627-، عوامل فرهنگی 0.153- و عوامل اقتصادی 0.611- گزارش شده است. عوامل اجتماعی با بتای 0.598 و عوامل فرهنگی با بتای 0.095 به ترتیب بیشترین و کمترین قدرت پیش‌بینی میزان محرومیت اجتماعی را دارند.

نتیجه گیری: نتیجه اینکه شناخت عوامل محرومیت اجتماعی و توجه به راهبردهای کنترل در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی حوزه مسائل اجتماعی در شهر گرگان، می‌تواند یکی از مهم‌ترین موانع توسعه‌یافتگی را بهبود ببخشد و زمینه مشارکت اجتماعی را تسهیل نماید.

چکیده انگلیسی:

Objective:
The aim of this study is to provide a sociological explanation of the factors influencing social deprivation among residents of marginalized neighborhoods in the city of Gorgan.

Research Methodology:
This study employed a survey method, during which 384 residents of disadvantaged neighborhoods were selected through cluster random sampling. The data collection instrument was a researcher-made questionnaire with confirmed content validity and a reliability coefficient of 0.769. Pearson correlation, independent t-test, one-way ANOVA, and regression analysis were used to test the hypotheses.

Findings:
The findings indicated that there is a significant difference between men and women in terms of economic factors; between single and married individuals in terms of educational factors; between migrants and native residents in terms of educational, cultural, and social factors; and among ethnic groups and educational groups regarding cultural factors and deprivation levels. The correlation between social deprivation and educational factors was reported as −0.360, social factors −0.627, cultural factors −0.153, and economic factors −0.611. Social factors with a beta coefficient of 0.598 and cultural factors with a beta coefficient of 0.095 showed the highest and lowest predictive power for the level of social deprivation, respectively.

Conclusion:
It can be concluded that understanding the factors contributing to social deprivation and paying attention to control strategies in social policy-making and planning in the city of Gorgan can help improve one of the major barriers to development and facilitate social participation.