بررسی نگرش دانشجویان به اعتراضات و ناآرامی‌های ۱۴۰۱

محورهای موضوعی : در این فصلنامه موضوعات جامعه شناختی در اولویت چاپ هستند و موضوعات نزدیک به جامعه شناسی در اولویتهای بعد قرار می گیرند

یاور عیوضی ¹ (مرکز پژوهشی مبنا- قم)
سید مرتضی میرتبار ² (مرکز پژوهشی مبنا)
علیرضا ادریسی ³ (دانشگاه امام محمد باقر)
مرتضی گلشنی گهراز ⁴ (دانشگاه فرهنگیان علامه طباطبایی، اردبیل. ایران)

تاریخ دریافت : 1403/05/02 تاریخ پذیرش : 1403/05/10 تاریخ انتشار : 1403/05/30

کلید واژه: جوان, ناآرامی‌های سیاسی, انسجام اجتماعی, سبک زندگی دانشجویی,

چکیده مقاله :

ناآرامی‌های سال 1401 بعد از انقلاب اسلامی به لحاظ دامنه و شدت اثرگذاری بر نظم اجتماعی بی‌نظیر بوده‌است. با توجه به نقش برجسته قشر جوان و بخصوص دانشجویان در وقوع و تشدید این تحولات از سویی و تأثیرگذاری آنان در نگهداشت وحدت و انسجام اجتماعی از سوی دیگر، نگرش‌سنجی این قشر حول ثبات/ بی‌ثباتی اولویت می‌یابد. هدف پژوهش حاضر علاوه بر سنجش وضعیت نگرشی دانشجویان حول ناآرامی‌های سال 1401، راهبردپردازی تقویت وحدت و انسجام اجتماعی نیز است. در این راستا روش پژوهش از نوع پیمایش، ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری نیز، دانشجویان ایرانی دانشگاه‌های داخلی با جمعیت نمونه‌ای 620 نفره هستند. از منظر دانشجویان؛ وضعیت نامناسب اقتصادی و احساس محرومیت، عملکرد رسانه‌های برون‌گفتمانی، کاهش کارآمدی و مقبولیت نظام به همراه شیوع فساد اداری – اقتصادی به ترتیب مهمترین دلایل ناآرامی‌ها بوده‌است. افزایش آمادگی به اعتراض یا میل به مشارکت در اعتراضات، افزایش میل به مهاجرت خارجی به دلیل ناآرامی‌ها و کاهش میل به مشارکت سیاسی از مهم‌ترین پیامدهای ناآرامی‌های 1401 نزد جمعیت دانشجویی محسوب می‌شوند.  به لحاظ راهبردی نیز زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی برای ایجاد بستری مطالبه‌گرانه با گرایش تعامل‌طلبی در میان دانشجویان، ساماندهی سبک زندگی دانشجویی با تدوین الگوی آن، تقویت کارآمدی نظام بخصوص در عرصه اقتصادی مورد تأکید قرار گرفته‌است.

چکیده انگلیسی:

The unrest of 1401 after the Islamic Revolution was unique in terms of its scope and intensity of impact on social order. Considering the critical role of young people, especially students, in the occurrence and escalation of these developments on the one hand and their influence in maintaining social unity and cohesion on the other hand, the study of this group's attitude towards stability/instability is essential. The current research aims to measure students' attitudes towards the unrest of 1401 and strategize to strengthen social unity and cohesion. In this regard, the research method is a survey; the data collection tool is a questionnaire. The statistical population is Iranian students of domestic universities, with a sample population of 620. From the point of view of students, the unfavorable economic situation and the feeling of deprivation, the performance of non-discursive media, the decrease in the efficiency and acceptability of the political system, and the prevalence of economic-administrative corruption have been the most important reasons for the unrest, respectively. The increase in willingness to protest or the desire to participate in protests, the increase in the desire to immigrate abroad due to the unrest, and the decrease in the desire to participate politically are the most important consequences of the 1401 unrest among the student population. From a strategic point of view, grounding and planning to create a demanding platform with a tendency to interact among students, organizing the student lifestyle by formulating its model, and strengthening the system's efficiency, especially in the economic field, have been emphasized.

منابع و مأخذ:

• قرآن کریم
ابتهاج، فریبا و اسدی، طیب (1387). به رسمیت شناختن هویت فردی و حقوق انسانی زن، مجموعه مقالات حجاب مسئولیت‌ها و اختیارات دولت اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
احمدی بالادهی، سیدمهدی و عباسی اسفجیر، علی اصغر (1403). ارزیابی نقش تولیدات دانش بنیان و اشتغال آفرین در پیش گیری و کنترل جرائم، انحرافات و ناآرامی اجتماعی استان مازندران با نگاهی بر تجارب بومی و جهانی. نشریه علمی دانش انتظامی مازندران، (54): 63-86.
اسداللهی، بهروز و ذوالفقاری، حسین و داودی دهاقانی، ابراهیم (1402). مرور نظام مند پژوهش های کنترل ناآرامی های اجتماعی با روش فراترکیب. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی ناجا، 8(3): 197-232.
افشانی، علیرضا؛ عسگری‌ندوشن، عباس و سفید، مجید (1391). بررسی مشکلات فرهنگی زندگی خوابگاهی دانشجویان پسر خوابگاه‌های دانشگاه یزد. فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، 2(5): 26-9.
امام‌جمعه‌زاده، سید جواد؛ جعفری، طاهر و جعفری، وحید (1393). تأثیر فرهنگ سیاسی بر وحدت ملی در ایران. پژوهش‌های سیاسی، 4(10): 96-79.
آقاپور، سید مهدی؛ خلجی و بهرام، عباس (1389). اصول و مبانی تربیت بدنی و علوم ورزشی. تهران: انتشارات سمت.
چلبی، مسعود (1375). جامعه شناسی نظم. تهران، نشر نی.
حاجیانی، ابراهیم و دیگران، (1397)، اعتراضات و ناآرامی‌های دی ماه 1396؛ تحلیل‌ها و برآوردها. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حسین‌بر، عثمان (1380). بررسی عوامل موثر بر نگرش دانشجویان بلوچ نسبت به هویت ملی. نشریه ندای اسلام، (19): 39-46.
خامنه‌ای، سیدعلی (1377). حدیث ولایت، ج 3، تهران: دفتر مقام معظم رهبری، سازمان تبلیغات اسلامی
خامنه‌ای، سیدعلی (1388). اشاره‌هایی از رهبر انقلاب درباره رسانه‌های بیگانه. دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای. لینک خبر: B2n.ir/e10193.
خبرگزاری فارس (1401). آخرین اخبار از بازداشتی‌های اغتشات اخیر. لینک خبر: B2n.ir/w10065.
خمینی، سیدروح‌الله (1378). صحیفه نور، دفتر پانزدهم، چاپ دوم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
سلیمانی، محمدمهدی و ترابی، محمد (1402). تحلیل ناآرامی‌های پاییز 1401 جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه کنش ارتباطی یورگن هابرماس. مجله بین‌المللی پژوهش ملل، 8(87): 27-49.
زکی، محمدعلی (1395). انسجام اجتماعی، دانشجو و دانشگاه در ایران. مجله مطالعات اجتماعی ایران. دوره دهم، شماره 4.
سیدرضی (1389). نهج البلاغه، (ترجمه سید محمد دشتی). قم: نشر دیوان.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1385). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران، انتشارات آن.
صدیقیان بیدگلی، آمنه (1395). کنش سیاسی دانشجویان و تأثیر محرومیت نسبی بر آن. نشریه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(1): 243-269.
قربانی‌مرغملکی، احمدرضا؛ حسنوی، رضا و اسکندری، محمد (1400). تحلیل کیفی نقش فساد اداری در ایجاد بحران‌های اجتماعی. مدیریت بحران، 60: 60-74.
کرمانی، حسین (1395). توصیف و سنجش سبک زندگی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان و شناسایی عوامل مؤثر بر آن. نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 6(3): 357-378.
کلینی، محمد ابن یعقوب (1401). فروع کافی، (ترجمه جمعی از مترجمان)، ج5. قم: نشر قدس
لطیفی پاکده، لطفعلی (1386). «اتحاد ملی، انسجام اسلامی و چهار سؤال»، حصون، (12): 176-195.
مجیدی، ابوبکر (1395). گونه شناسی فرهنگ سیاسی دانشجویان دانشگاه های استان کردستان در تقابل با متعینهای اجتماعی – فرهنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، مرکز پیام نور واحد تهران غرب.
محمودی راد، مریم و آراسته، حمید رضا (1383). خوابگاه‌های دانشجویی به مثابه جوامعی برای یادگیری. طب و تزکیه، (53): 45-54.
مروت، برزو (1390). «بررسی نگرش دانشجویان منطقه یازده دانشگاه آزاد اسلامی به اتحاد ملی و انسجام اسلامی»، مطالعات ملی، (48): 93-114.
مطلبی، مسعود و بیژن، عارف (1396). آسیب‌شناسی اصالت و استقلال جنبش دانشجویی در ایران معاصر، نشریه مطالعات بین المللی، (55): 71-94.
موسی پور، نعمت الله (1394). سبک زندگی آموزش گران علوم انسانی در محیط دانشگاهی ایران: از آرمان‌های دینی تا واقعیت‌های سازمانی. فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، 5(4): 1-32.
ولی‌نژاد، عبدالله و کاظمی، عباس (1400). تحلیل جامعه‌شناختی ناآرامی‌های آبان 1398. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال شانزدهم، شماره 4.
نوروزپور، مرتضی (1398). تحلیل اعتراض‌های سیاسی دی‌ماه 1396، پژوهش‌نامه علوم سیاسی، پاییز، سال چهاردهم، شماره 4.
نیازی، محسن (1390). تبیین رابطه سطح تحصیلات و میزان انسجام ملی و اجتماعی شهروندان. مطالعات ملی، 12(4): 31-50.
هرمزی‌زاده، محمدعلی (1388). عوامل موثر بر انسجام ملی. مطالعات راهبردی بسیج، (43): 31-53.
Binder, Leonard (1971). Crises and Sequences in Political Development. Princeton University Press.
Shahi, Afshin & Ehsan Abdoh-Tabrizi, (2020), “Iran’s 2019-2020 Demonstrations: The Changing Dynamics of Political Protests in Iran”, Asian Affairs, Vol. LI, No. I.
Chauvet, lisa (2002). SOCIO-Political Instability and The Allocation of International Aid by Donors. European Journal of Political Economy,19.
Collingford, C (2004). Conclusion The Future- is Sustainbality Sustainable In John Blewitt & Cardic Collingford, The Sustainbality Curriculum:The Challenge for Higher Education, Eartscan Publications.
HAGER, L. M. (2024). Some Reflections on the Campus Protests. CounterPunch.
Hidayat, M. M. (2024). The 2024 General Elections in Indonesia: Issues of Political Dynasties, Electoral Fraud, and The Emergence of A National Protest Movements. IAS Journal of Localities, 2(1), 33-51.
Khiba, T. A. (2023). Violent student protests in higher education institutions: exploring the formations of violence and the socio-economic costs of violent protests.
Ozili, P. K. (2024). Country-wide protests and financial stability. International Journal of Sustainable Economy.
Sambamis, Nicholas (2003). Using Case Studies To Expand the Theory of Civil War. New York: World Bank.
Swingewood, Alan (1998). Cultural Theory and Problem of Modernity. Macmilan: Macmilan University Press.
Tertytchnaya, K., & Lankina, T. (2020). Electoral protests and political attitudes under electoral authoritarianism. The Journal of Politics, 82(1), 285-299.
Venieris, Yiannis & Dipak Gupta (1986). Income Distribution and Sociopolitical Instability as Determinants of Savings. Journal of PoliticalEconomy,94.
Wrong,Dennis (1994). The Problem of Order. New York: Macmillan.
Passarelli, Francesco & Tabellini Guido. (2023). Emotions and Political Unrest. Journal of Political Economy. Volume 125, Number 3
Ince, A., Borén, T. & Lindell, I. (2021). After riots: Toward a research agenda on the long-term effects of urban unrest, Journal of Urban Affairs, 45:1, 84-101. Retrieved from