طراحی مدل تاب آوری رقابتی(مطالعه موردی: مناطق آزاد تجاری جنوب کشور)
محورهای موضوعی : پژوهش های مدیریت راهبردیعلی عباسیان آرانی 1 , سید حمید خداداد حسینی 2 * , اسداله کردناییج 3 , عباس عصاری 4
1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت راهبردی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - استاد، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - استاد گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 - دانشیار، گروه علوم اقتصادی، دانشکدۀ مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
کلید واژه: تاب آوری رقابتی, مزیت رقابتی, مناطق آزاد تجاری,
چکیده مقاله :
تاب‌آوری رقابتی مناطق آزاد تجاری در جنوب کشور، به عنوان یکی از عوامل کلیدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی، به معنای توانایی این مناطق در مواجهه با چالش‌ها و تغییرات محیطی است. این تاب‌آوری به مناطق آزاد امکان می‌دهد تا نه‌تنها از نوسانات اقتصادی و سیاسی عبور کنند، بلکه به فرصتی برای رشد و توسعه تبدیل شوند. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت، تحقیق های پیمایشی و از نظر پارادایمی، تحقیق های ترکیبی_اکتشافی، نمونه گیری در بخش کیفی پژوهش به صورت هدفمند و در بخش کمی به صورت تصادفی ساده انجام شد. در مرحله کیفی با 15 نفر، متخصصین و خبرگان جامعه آماری تحقیق شامل 3 گروه است: گروه اول: سیاستگذاران و برنامه ریزان در مناطق آزاد تجاری، گروه دوم: مدیران ارشد در مناطق آزاد تجاری و گروه سوم: اعضای هیات علمی مطلع در زمینه پژوهش مشغول به کار بوده اند مصاحبه تا دستیابی به اشباع نظری ادامه داشت و نمونه های بخش کمی براساس فرمول کوکران انتخاب شدند. در بخش کیفی تحلیل مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل داده بنیاد انجام شد. در بخش کمی از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Smart-PLS صحت مدل تحقیق، مورد تأیید قرار گرفت و معلوم گردید که انتخاب مفاهیم، ابعاد و شاخص ها از دقت بالایی برخوردار بوده و می تواند چارچوب مناسبی را برای تاب¬آوری رقابتی مناطق آزاد تجاری جنوب کشور را فراهم نماید. بر این اساس تعداد 23 مقوله شناسایی شد و تعداد 90 مفهوم بر اساس کدگذاری و ارتباط آنها با ابعاد اصلی شناسایی و طبقه بندی گردید. در نهایت برازش مدل انجام شده و نتایج بخش کمی یافته‌های بخش کیفی را تأیید می‌کند. با استفاده از آزمون فریدمن؛ بر اساس یافته‌ها، مفهوم شایسته‌سالاری که به مقوله نوآوری و چابکی مربوط می‌شود، بالاترین اولویت را دریافت کرده است. این امر نشان‌دهنده‌ی اهمیت استراتژی‌های مبتنی بر نوآوری و چابکی در تقویت تاب‌آوری رقابتی در این مناطق است. پاسخگویان به وضوح بر این باورند که توانایی در نوآوری و تطبیق سریع با تغییرات می‌تواند در دستیابی به موفقیت‌های اقتصادی و رقابتی مؤثر باشد. در مقابل، مفهوم مدیریت بسته‌های سرمایه‌داری که به مقوله توسعه اقتصادی شرایط مداخله‌گر مرتبط است، کمترین اولویت را از آن خود کرده است. این نشان می‌دهد که پاسخگویان ممکن است به تاثیرات منفی یا ناکارآمدی‌های موجود در روش‌های مدیریت سرمایه‌گذاری و سیاست‌های اقتصادی توجه بیشتری داشته باشند.
1. استادی ایرج، مرضیه. سلیمان پورعمران، محبوبه (1396). رابطه‌ی تاب‌آوری سازمانی با رقابت‌پذیری و مزیت رقابتی پایدار مورد مطالعه: شرکت سیمان بجنورد. مجله آینده پژوهشی مدیریت. دوره 28. شماره 1 (پیاپی 108) . صص103-125
2. آذر، امید و بروجی، کوروش (1390)، تاثیر مناطق آزاد تجاری در توسعه صادرات ایران، مجموعه مقالات هشتمین کنگره پیشگامان پیشرفت.
3. ابراهیمی، علی. لطفی، حیدر (1396) نقش و تاثیر مناطق آزاد در اقتصاد ایران با تاکید بر منطقه آزاد چابهار به منظور ارائه مدلی فرامنطقه‌ای بر اقتصاد و سیاست خارجی ایران،فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا برنامه ریزی منطقه ای، سال هفتم، شماره ۴، صص ۲۱۷ - ۲۴۰
4. رشنودی، اصغر. سلطانی، مرتضی. کردنائیج، اسداله. حمیدی‌زاده، علی. (۱۳۹۸). شناسایی و تبیین عوامل کلیدی موفقیت رقابت پذیری مناطق آزاد تجاری- صنعتی در سطح بین‌المللی بر اساس روش نظریه زمینه‌ای. نشریه علمی - پژوهشی اقیانوس شناسی. ۱۰ (۳۸). ۱۱۱-۱۲۲
5. دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری. (1397). گزارش عملکرد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی سال ۱۳۹۶
6. شهرودی، حامد. محمدی، رحیم نیا، فریبرز. ملک زاده، غلامرضا. خوراکیان، علیرضا (1398). ارائه الگوی تاب آوری سازمانی در شرکت های تولیدی با رویکرد داده بنیاد. مجله پژوهش های مدیریت عمومی، پیاپی ۴۳. صص 111-134
7. مؤمنی، منصور. عصاری، مهدی. سهرابی، روح اله. قنبری، نرگس. (1397). مطالعه ارتباط بین تاب آوری در زنجیره تأمین و رقابت پذیری کشورها به وسیله تحلیل همبستگی کانونی. نشریه علمی مدیریت زنجیره تأمین. 20 (59). صص 53-40.
8. نوروزی، میلاد. حلاج راسخ ولی زاده، فرشید (۱۳۹۸)، نقش مناطق آزاد تجاری در توسعه اقتصادی و جذب سرمایه گذاران خارجی، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت اقتصاد، حسابداری و بانکداری گرجستان ( تفلیس ) ،آکادمی بین المللی علوم گرجستان
9. خسروی، سالار. نجفی، امیر. مرجانی، محمدرضا. محمدی، نبی اله (1399). بررسی رابطه بین مؤلفه‌های تاب‌آوری سازمانی با موفقیت و تداوم کسب و کار بانک‌ها. مدیریت توسعه و تحویل. شماره 40. صص 25-32.
10. دادرس مقدم، امیر. کریم، محمدحسین. رهنما، علی (1399) عوامل موثر بر تاب آوری اقتصادی در مناطق آزاد تجاری ایران. سیاست های راهبردی و کلان. دوره 8. شماره 30 - شماره پیاپی 2. صص 264-289
11. خدادادكاشي، فرهاد (1381). ديدگاه هاي مختلف در مورد مفهوم و نظريه رقابت و تطبيق آن با وضعيت رقابت در بخش صنعت ايران. پژوهش ها و سياست هاي اقتصادي. دوره 7. شماره 51.
1. Annarelli A, Battistella C, Nonino F (2020). A Framework to Evaluate the Effects of Organizational Resilience on Service Quality. Sustainability. 12(958).1-15.
2. Amann, B. and Jaussaud, J. (2012) ‘Family and non-family business resilience in an economic downturn’, Asia pacific Business Review, Vol. 18, No. 2, pp.203–223.
3. Bhamra, R.; Dani, S.; Burnard, K. Resilience: The concept, a literature review and future directions. Int. J. Prod. Res. 2011, 49, 5375–5393.
4. Burnard, K. and Bhamra, R. (2011) ‘Organisational resilience: development of a conceptual framework for organisational responses’, International Journal of Production Research, Vol. 49, No. 18, pp.5581–5599.
5. Beermann, M. (2011). Linking corporate climate adaptation strategies with resilience thinking. Journal of Cleaner Production, 19(8), 836-842.
6. Byun, J; Park, H; Hong, P.J., (2017) . An international comparison of competitiveness in knowledge services. Technological Forecasting and Social Change, 1114(1), 203-213
7. Chrisman, J.J., Chua, J.H. and Steier, L.P. (2011) ‘Resilience of family companies: an introduction’, Entrepreneurship Theory and Practice, Vol. 35, No. 6, pp.1107–1119
8. Edgeman, R. (2015) ‘Strategic resistance for sustaining enterprise relevance’, International Journal of Productivity and Performance Management, Vol. 64, No. 3, pp.318–333.
9. Harati Mokhtari A, Sadjadi Parsa J, Alahyari E. Identifying and Prioritising Effective Factors on Amirabad Port Marketing Services using AHP Model. Journal of Oceanography. 2017; 8 (31) :43-52.
10. Hakimabad, H., 2009. Iran’s Free Trade Zones: Challenges and Opportunities, the Social and Economic Development Group (MNSED), Middle East and North Africa Region, World Bank
11. Ingirige, M.J.B., Joness, K. and Proverbs, D. (2008) ‘Investigating SME resilience and their adaptive capacities to extreme weather events: a literature review and synthesis’, Building Resilience BEAR 2008, 2008, Kandalama, Sri Lanka.
12. Jamali G. Internal and Environmental Analysis of Bushehr Port by AHP-SWOT Integration Approach. Journal of Oceanography. 2015; 6 (22) :39-48
13. Kiani Moghadam M, Jafarzadeh Kenari M, Bakhshi zadeh A. RelativeEfficiency Appraisalof Iranian Ports Using Data Envelopment Analysis (DEA) Technique. Journal of Oceanography. 2013; 4 (13) :73-83
14. Linnenluecke, M.K. (2017) ‘Resilience in business and management research: a review of influential publications and a research agenda’, International Journal of Management Reviews, Vol. 19, No. 1, pp.4–30.
15. Markovic M R, Tomas R, (2018). Resilience of Small and Medium-Sized Enterprises In Terms Of Globalization: An Evidence of Serbia. International Journal of Entrepreneurship. 22 (3).
16. Mamouni Limnios, E.A., Tim Mazzarol, T., Ghadouani, A. and Schilizzi, S.G. M. (2014) ‘The resilience architecture framework: four organizational archetypes’, European Management Journal, Vol. 32, No. 1, pp.104–116.
17. Pena-Vinces, J.C., Acedo, F.J. & Roldan, J.L., 2014. Model of the international competitiveness of SMNEs for Latin American developing countries. European Business Review, 26(6), 552-567
18. Sayareh J, Iranshahi S, Tahmak H R. Analyzing and Prioritizing the Effective Factors on the Job Satisfaction of Personnel of Ports and Maritime Organization in Imam Khomeini Port. Journal of Oceanography. 2013; 4 (15) :93-102
19. Shomali Pour B, Saeidi N, Kaabi A, Hallafi H, Rashnoodi A. Estimating the Next Twenty Years of Cargo Traffic of Sea, Road and Rail Modes of Transport at Imam Khomeini Port Complex Using Time-Series Analysis Model. Journal of Oceanography. 2014; 5 (17) :145- 155.
20. UNCTAD (2019), World Investment Report, SPECIAL ECONOMIC ZONES
21. Weiskopf, R. & Mark-Ungericht, B. (2000) Strategy, perverted competition and social relations. Global Business Review, 1 (2), 193-206.
22. Deutsch, M. (2000) Cooperation and competition. in the handbook of conflict resolution: Theory and practice. san francisco: Jossey-Bass, 21-41.
23. Cook, P. (2007), "Competetive Advantage and Competition Policy In Developing Countries", Edward Elgar
24. Potjanajaruwit, P. (2018). Competitive advantage effects on firm performance:
25. A case study of startups in Thailand. Journal of International Studies, 10(1), 104-111
26. K. A. ARBI, S. A. H. BUKHARI, Z. Saadat, “Theoretical framework for taxonomizing sources of competitive advantage,” Management Research and Practice, vol. 9, no. 4, December 2017
27. Sibel Ahmedova. (2015) Factors for increasing the competitiveness of small and medium-sized enterprises (SMEs) in
Bulgaria. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 1104-1112.
28. S. Cantele, A. Zardini, Is sustainability a competitive advantage for small businesses?
An empirical analysis of possible mediators in the sustainability–financial performance
relationship. Journal of Cleaner Production 182, 166-176 (2018)
29. S. Farhikhteh, A. Kazemi, A. Shahin, A., M.M. Shafiee, How competitiveness factors
propel SMEs to achieve competitive advantage? Competitiveness Review: An
International Business Journal 1, 13-21 (2020)
30. M. Kharub, R. Sharma, An integrated structural model of QMPs, QMS and firm’s performance for competitive positioning in MSMEs. Total Quality Management & Business Excellence 31, 3-4, 312-241 (2020)
31. O. Flak, G. Głód, Konkurencyjność przedsiębiorstwa. Pojęcia, definicje, modele. Cz. 1. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice (2009)
32. Flak O, and Głód G. (2020) Influence of competitive advantage on competitive positioning of Silesian companies. SHS Web of Conferences 83, 01049 (2020)