تحلیل أسباب الفروق الطبقیة فی صحافة الخمسینیات؛ أشعار أبی‌القاسم حالت أنموذجا

محورهای موضوعی : النقد الادبي

زهرا نوروزی ¹ , سید بابک فرزانه ²

1 - طالبة دکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها، فرع العلوم والأبحاث، جامعة آزاد الإسلامیة، طهران، إیران
2 - أستاذ فی قسم اللغة العربیة وآدابها، فرع العلوم والأبحاث، جامعة آزاد الإسلامیة، طهران، إیران

تاریخ دریافت : 1398/09/26 تاریخ پذیرش : 1399/07/14 تاریخ انتشار : 1399/04/11

کلید واژه: إشاعة الفساد, الفروق الطبقیة, أبوالقاسم حالت, الاستبداد الحاکم, الفکاهة الاجتماعیة, اللامساواة الاجتماعیة,

چکیده مقاله :

تزامناً مع نشر الصحف، تأسّس فرع جدید عن أدب الفکاهة تحت عنوان الفکاهة الصحفیة، وهی معرّضة للتغیر والتطوّر حسب التطورات السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة ولا ثبات لها فتتوقف حیناً وتُعلّق حیناً آخر. وکانت إیران فی فترة الخمسینیات للتقویم الهجری الشمسی من الدول التی واجهت مصاعب کثیرة من حیث الفقر والتوزیع غیر المتساوی للدخل من بین دول العالم الثالث. یسلّط البحث الحالی الضوء على أسباب الفروق الطبقیة فی المجتمع الإیرانی فی فترة الخمسینیات للتقویم الشمسی لدراسة النشاطات الصحفیة التی قام بها أبوالقاسم حالت فی تلک الفترة. کما قام البحث باستخراج أشعار قاسم حالت الفکاهیة فی صحف تلک الحقبة لدراستها معتمداً المنهج الوصفی التحلیلی. تشیر نتائج البحث إلى أن "أبا القاسم حالت" اتخذ خطواتٍ هامّة لإصلاح وتقویم المجتمع بتطرقه إلى مشاکل الشعب والمجتمع، وعدم المساواة، ونقد السلطة الحاکمة، وتفوق العلاقات على المعاییر، والفجوة الاجتماعیة وإشاعة الفساد الاجتماعی، وعبر استخدامه اللغة البسیطة والسهلة والمصطلحات المتداولة بین الناس. وقد تسبّب بنقده الساخر فی إحداث تطورات فی الأوضاع الاجتماعیة والثقافیة للمجتمع الإیرانی فی فترة الخمسینیات.

چکیده انگلیسی:

With the publication of newspapers, a new branch, the press satire, is separated from literary satire. Press satire changes depend on political, social, and cultural developments; it is unstable and sometimes even interrupts. Iran in 1350s has been one of the most troubled Third World countries in terms of unequal distribution of incomes. This article aims to study the patterns of class differences in Iranian society in the 1350s and to study the press activities of Abu al-Qasim Hālat at that time. This descriptive-analytic study extracts and analyzes the satirical poetry of Abu al-Qāsim Hālat from that period press. The findings of the study show that Abu al-Qāsim Hālat by use of simple words and slangs deals with issues such as the problems of the people and society, social inequality, criticism of  the tyranny imposed on the society, promoting relationships on standards, class distances and promoting corruption through which he paved the way of reformation in the society. With his humorous criticism he played a role in transformation of the social and cultural situation of Iranian society in the 1350s.

منابع و مأخذ:

أ-الکتب

آرین­پور، یحیی. (1375ش). از صبا تا نیما. طهران: زوار للنشر.

آموزگار، جهانگیر. (1375ش). فراز و فرود دودمان پهلوی. ترجمة: اردشیر لطفعلیان. طهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.

اسدی­پور، بیژن وصلاحی، عمران. (1365ش). طنزآوران امروز ایران. طهران: مروارید للنشر.

اصلانی (همدان)، محمدرضا. (1385ش). فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز. طهران: کارون.

پلارد، آرتور. (1381ش). طنزز ترجمة: سعید سعیدپور، ط2، طهران: نشر مرکز.

توفیق، عباس. (1396ش). چرا توفیق را توقیف کردند؟. طهران: هرمس.

جوادی، حسن. (1382ش). تاریخ طنز در ادبیات فارسی. طهران: کارون.

حالت، ابوالقاسم. (1367ش). دیوان خروس لاری. طهران: سنایی للنشر.

ـــــــ . (1368ش). دیوان شوخ. طهران: سنایی.

ـــــــ . (1372ش). بچه­ها برق آمده. طهران: سنایی.

ـــــــ . (1377ش). بحر طویل­های هدهدمیرزا. طهران: دار سنایی للنشر.

حلبی، علی­اصغر. (1377ش). تاریخ طنز و شوخ­طبعی در ایران و جهان اسلامی. بهبهانی للنشر.

الحوفی، أحمد محمد. (2005م). الفکاهة فی الأدب: أصولها وأنواعها. مصر: نهضة للطباعة والنشر والتوزیع.

دهخدا، علی­اکبر. (1377ش). لغت­نامه. ج15.طهران: جامعة طهران.

رضوی، سیدمسعود. (1395ش). تاریخ توفیق: سرگذشت طنز در مطبوعات ایران. طهران: صوفیا للنشر.

روزبه، محمدرضا. (1381ش). ادبیات معاصر ایران. ج2. طهران: روزگار للنشر.

صدر، رویا. (1384ش). نگاهی به طنز امروز. طهران: سخن.

صلاحی، عمران. (1395ش). طنز در کاغذ کاهی. مروارید للنشر.

ــــــ . (1381ش). طنزآوران امروز ایران. ط7. طهران: مروارید للنشر.

صدر هاشمی، محمد. (1364-1363ش). تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان.

طلوعی، محمود (1374ش). شاه در دادگاه تاریخ. ط2. طهران: علمی للنشر.

فرجیان، مرتضد و نجف­زاده بارفروش، محمدباقر. (1370ش). طنزسرایان ایران از مشروطه تا انقلاب. طهران: بنیاد للنشر.

قاسمی، سید فرید. (1382ش). تاریخ شفاهی مطبوعات ایران. طهران: ققنوس.

ــــــــ . (1390ش). تاریخ مطبوعات ایران پیشینه مطبوعات جهان. طهران: ثانیئ للنشر.

قزیحة، ریاض. (1998م). الفکاهة فی الأدب الأندلسی. بیروت: المکتبة العصریة.

کسروی، أحمد. (1388ش). تاریخ مشروطه. طهران: کوشش للنشر.

مجاهد، أحمد. (1390ش). جوحی. طهران: مؤسسة النشر التابعة لجامعة طهران.

معین، محمد. (1382ش). فرهنگ فارسی. طهران: سرایش للنشر.

میرصادقی، میمنت. (1385ش). واژه­نامه هنر شاعری: فرهنگ تفضیلی اصطلاحات فن شعر وسبک­ها و مکتب­های آن. ط3. طهران: کتاب مهناز للنشر.

نبوی، ابراهیم. (1395ش). کاوشی در طنز ایران. طهران: جامعه ایرانیان.

ب) المقالات

ساکنیان دهکردی، مهسا. (1387ش). «رویکردی به ادبیات طنز، با جستاری در شعر ابوالقاسم حالت». فصلیة کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة. السنة الثالثة. الربیع والصیف. العدد 8و9. صص 69-94.

شوقی، أحمد. (1371ش). «طنز و شیوه­های گوناگ