سمات العاشق والمعشوق لدى فریدالدین العطار النیسابوری ومولانا جلال الدین الرومی؛ دراسة موازنة

محورهای موضوعی : النقد الادبي

فائزه پایریز زنجانی ¹ , مهدی ماحوزی ² , ماندانا هاشمی ³

1 - طالبة مرحلة الدکتوراه فی اللغة الفارسیة وآدابها، فرع رودهن، جامعة آزاد الإسلامیة، رودهن، إیران
2 - أستاذ مشارک فی اللغة الفارسیة وآدابها، فرع رودهن، جامعة آزاد الإسلامیة، رودهن، إیران
3 - أستاذة مساعدة فی اللغة الفارسیة وآدابها، فرع رودهن، جامعة آزاد الإسلامیة، رودهن، إیران

تاریخ دریافت : 1399/06/24 تاریخ پذیرش : 1399/07/14 تاریخ انتشار : 1399/04/11

کلید واژه: مولانا جلال الدین الرومی, فرید الدین العطار النیسابوری, العاشق, المعشوق, الحب, الغزلیات,

چکیده مقاله :

إن الحب هو أحد المفاهیم والمدلولات الرئیسة فی الأدب الفارسی. یفضّل فرید الدین العطار النیسابوری ومولانا جلال الدین الرومی، باعتبارهما من أقطاب العشق الصوفی فی الأدب الفارسی، ضرامَ الحب واتّقاده على العناء الناتج عن الزهد والتقشّف. یهدف هذا المقال إلى دراسة موازنة بین سمات العاشق والمعشوق فی غزلیات الشاعرین وتحلیلها وذلک وفقا لدراسة إحصائیة لمائة قصیدة غزلیة للشاعرین لتبیین الأبیات التی رأینا فیها وجوه الاشتراک والافتراق بین الشاعرین. والمنهج الذی اتبعه الباحثون هو الوصف والتحلیل. وتشیر نتائج البحث إلى أنه بالرّغم من الاختلاف بین نظرة مولانا والعطار إلى الحب إلا أن مولانا قد تأثّر بالعطّار تأثّرا بالغا ولکنه إلى جانب ذلک یتمتّع شعره بإبداعات وفیرة بخرقه للمعاییر. فالعطار فی أوصافه للحب بدل أن یتطرّق إلى السمات الصوفیة والمعنویة للعاشق ولا سیّما المعشوق فإنه یرکّز على الأوصاف الجسدیة والظاهریة حیث یواجه القارئ تکرارا أکثر للأوصاف الجسدیة. غیر أن مولانا جلال الدین فی غزلیاته یعرض السمات الصوفیة للمعشوق على وجه التحدید بحیث نجد أن أبیات الشاعر تصطبغ بصبغة التصوّف ویشعر القارئ أن هذه الأوصاف هی رموز ودلالات لوصف ظواهر المعشوق.

چکیده انگلیسی:

Love is one of the main concepts and themes in Persian literature. Attār and Mowlānā (Rumi) who are both nobles of romantic mysticism, prefer suffering in love to ascetic life. In the present article using comparative method, the manifestations of the lover and the beloved is analyzed in the odes of two poets and their views is extracted and expressed from one hundred verses that contain common and different views of them. This article aims to study the manifestations of the lover and the beloved in the odes of Attār and Mowlānā in order to describe similarities and differences between these two poets. This study is done through descriptive-analytical method. Findings of the study reveal that although there are differences between Mowlānā and Attār views in the issue of love, Mowlānā is greatly influenced by Attār, but has numerous abnormalities. Attār in his description of love, focuses more on bodily and external aspects rather than the mystical and spiritual aspects of the lover and especially the beloved. So that the bodily descriptions are more frequent. In Mowlānā odes, the descriptions of the beloved are totally mystical and even in the verses in which the poet, if necessary, describes the appearance of the beloved, they are accompanied with the mystical odour, so that the reader feels that the appearance of the beloved in these descriptions is rather symbolic.

منابع و مأخذ:

القرآن الکریم.

آخرت دوست، وحید. (1378ش). مجموعة مقالات مؤتمر شمس التبریزی. طهران: نشر انجمن آثار ومفاخر فرهنگی.

چیتیک، ویلیام. (1382ش). راه عرفانی عشق، تعالیم معنوی مولانا. ترجمه شهاب‌الدین عباسی. طهران: نشر پیکان.

خرّمشاهی، بهاءالدین. (1380ش). حافظ‌نامه. طهران: نشر علمی وفرهنگی.

دشتی، علی. (1384ش).  سیری در دیوان شمس. چاپ ششم. طهران: نشر جاویدان.

دهخدا، علی اکبر. (1385ش). لغت نامه. باهتمام غلامرضا ستوده. طهران: مؤسسه چاپ وانتشارات دانشگاه تهران.

زرقانی، مهدی. (1378ش). افق­های شعر سنایی. طهران: نشر روزگار.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1368ش).  جست‌و‌جو در تصوّف ایران. طهران: نشر امیرکبیر.

سجادی، جعفر. (1383ش).  فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. طهران: نشر طهوری.

ستّاری، جلال. (1384ش). عشق نوازی­های مولانا. طهران: نشر مرکز.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388ش). شرح گزیده غزلیات شمس تبریزی. طهران: نشر سخن. 

شمیسا، سیروس. (1377ش). فرهنگ اشارات. طهران: نشر فردوسی.

فاطمی، حسین. (1364ش). تصویرگری در غزلیّات شمس. طهران: انتشارات امیرکبیر.

فتوحی، محمود. (1385ش).  شوریده در غزنه. طهران: نشر سخن.

عطّار النیشابوری، فریدالدین. (1368ش). دیوان شعر عطار. تصحیح تقی تفضّلی. طهران: نشر علمی وفرهنگی.

غزالی، أحمد. (1359ش). سوانح ‌العشّاق. تصحیح هلموت ریتر. ترجمة نصرالله جوادی. طهران: بنیاد فرهنگ إیران.

معین، محمد. (1382ش). فرهنگ فارسی. طهران: نشر سرایش.

موحّد، محمدعلی. (1369ش). مقالات شمس. طهران: انتشارات خوارزمی.

نصر اصفهانی، محمدرضا. (1375ش).  سیمای انسان در اشعار مولانا. أصفهان: انتشارات هشت بهشت.               

نوربخش، جواد. (1372ش).  فرهنگ نوربخش؛ اصطلاحات تصوف. طهران: طبعة المؤلف.

همایی، جلال‌الدّین. (1366ش). مولوی‌نامه "مولوی چه می‌گوید". ط 6. طهران: انتشارات هما.