الگوهای رفتاری سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه پس از خیزش‌های عربی

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

سیدحسن میرفخرائی ¹ (دانشیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/06/05 تاریخ پذیرش : 1399/12/14 تاریخ انتشار : 1399/12/14

کلید واژه: روسیه, ایران, انقلاب‌های عربی, ترکیه, خاورمیانه,

چکیده مقاله :

با آغاز موج تحولات خاورمیانه در نتیجه خیزش‌های مردمی از سال 2011، شاهد یک تکامل رفتاری در سیاست خارجی روسیه بوده‌ایم. رفتاری که شاید بتوان آن را در قالب رئالیسم تهاجمی ارزیابی کرد. در این راستا روسیه در ابتدا رفتاری منفعلانه در قبال تحولات لیبی و تونس از خود نشان داد و تجربه این رفتار، منجر به شکل‌گیری رویکرد سه‌گانه نرم، سخت و هوشمند آن‌ها در سوریه شد. رویکردی که مذاکرات سیاسی و مداخله نظامی را در کنار یکدیگر مد نظر قرار داد. در همین حال مسکو یک مهارت خاص در همکاری با بازیگران منطقه‌ای با منافع متعارض، از جمله ایران، ترکیه و عربستان سعودی از خود نشان داد. مهارتی که در قالب یک رویکرد موازنه‌گرانه قابل مشاهده بود. همه این موارد در یک سیر تکاملی منجر به شکل‌گیری الگوی رفتاری روسیه در خاورمیانه گردید که یک نتیجه آن‌ را در قالب میانجی‌گری در بحران سیاسی قطر شاهد بودیم. طبیعتا خلاء حضور ایالات متحده و یا افول نقش‌آفرینی آن در خاورمیانه یک عامل کلیدی در این زمینه بود. از این منظر، مقاله حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی الگوی رفتاری روسیه در خاورمیانه پس از انقلاب‌های عربی می‌پردازد.

چکیده انگلیسی:

As the wave of uprising of the masses raised in Middle East since 2011, we have seen an evaluation in Russian foreign policy behavior. The behavior that could be analyzed thorough Offensive realism. In this regard, Russia showed a passive behavior in Libya and Tunisia, and the experience then lead to forming a triple soft, hard and smart approach toward Syria. The approach that included political negotiations as well as military intervention all together. At the same time, special skill was shown by Moscow on interactions with conflicting-interest regional actors such as Iran, Turkey and Saudi Arabia. The skill was interpreted on a balancing approach. All these approaches led to the patterns of Russian foreign policy behavior in Middle East, that was shown in Qatar political crisis. The vacuum left by the United States presence in the region was also a key element. This paper aims to study the Russian foreign policy behavior in Middle East thorough descriptive-analytical method.

منابع و مأخذ:

• اطهری، سیداسدالله و بهمن، شعیب (1390). «روسیه و خاورمیانه جدید، راهبردها و چالش ها»، مطالعات روابط بین الملل، دوره 4، شماره 17.


• برچیل، اسکات، لینکلیتر، اندرو (1395). نظریه‌های روابط بین‌الملل، ترجمه سیدحسن میرفخرائی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.


• کرمی، جهانگیر و نوری، علیرضا (1391). «روسیه، تحولات عربی و چالش سیستمی در خاورمیانه»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 78.


• کیانی، داوود (1395). «واکاوی علل حضور روسیه در خاورمیانه پس از خیزش های مردمی (با تاکید بر مورد سوریه)»، سپهر سیاست، دوره 3، شماره 10.


• گل محمدی، ولی (1394). «پویایی های امنیتی روابط روسیه و ترکیه 2015-2001»، فصلنامه روابط خارجی، سال هفتم، شماره چهارم.


• میرفخرائی، سیدحسن (1397). «رفتار موازنه‌گرانه روسیه در خاورمیانه: مطالعه موردی ایران و عربستان (2012-2018)»، مطالعات روابط بین الملل، دوره 11، شماره 44.


• میرفخرائی، سیدحسن و رحیمی، امید (1397). ایران و روسیه در خاورمیانه جدید، تهران: تربیت مدیر.


• Casula, Philipp, (2015), Russia between Diplomacy and Military Intervention: The Syrian Conflict through Russian Eyes revisited, RUSSIAN ANALYTICAL DIGEST, No. 175.


• Dailysabah, (2019), Turkey vows retaliation against possible US sanctions over S-400 deal, available from: https://www.dailysabah.com/defense/2019/06/14/turkey-vows-retaliation-against-possible-us-sanctions-over-s-400-deal, accessed on: 23/6/2019.


• Fehmi Göker, Çağatay, Gürson, Ali Poyraz, (2017), Turkey-Russia Relations After The Cold War Era And The Middle East Policies, Advances in Social       Sciences Research Journal Vol.4, No.5, Pp. 119-123.


• Henry, Etienne, (2016), The Sukhoi Su-24 Incident between Russia and Turkey, Russian Law Journal, Vol. 4, No.1, Pp 8-25.


• Klein, M. (2012), "Russia and the Arab Spring", available at: SWP Comments, German Institute for International and Security Affairs, p 1-13.


• Kozhanov, Nikolay, (2018), Russian Policy Across the Middle East: Motivations and Methods, Chatham house research paper, Russia and Eurasia Programme, February 2018.


• Kuimova, Alexandra, (2019), RUSSIA’S ARMS EXPORTS TO THE MENA REGION: TRENDS AND DRIVERS, Euro Mesco Policy Brief, No. 95.


• Malashenko, Alexy, (2013), Russia and the Arab spring, Carnegie Moscow center. Available at: https://carnegie.ru/2013/10/01/russia-and-arab-spring-pub-53137, accessed on: 2019/5/16.


• Mearsheimer, J. J. (2006), "Conversation in International Relations: Interview with John J.Mearsheimer" (Part1), International Relations, Vol 20(1), P 105- 123.


• Meyer, Henry, (2017), Torn Between Qatar, Saudi, Russia's in a Bind in Gulf Crisis, Available from: https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-06-07/russia-calls-for-dialogue-to-resolve-deep-ning-qatar-crisis, Accessed on: 2019/1/4.


• Mikail, Elnur Hasan, Aytekin, Cavit Emre, (2016), Russia-Saudi Arabia Relations: Geopolitical Rivalry and the Conditions of Pragmatic Rapproachment, China-USA Business Review, Vol. 15, No. 9, Pp 453-458.


• Nocetti, Julien, (2010), From Moscow to Mecca: Russia’s Saudi Arabian Diplomacy, IFRI, June 2010, Pp 1-25.


• Qrimli, Khaled, (2018), Saudi ambassador to Moscow: S-400 missile deal with Saudi Arabia in final stages, Available from: http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2018/02/20/Saudi-ambassador-to-Moscow-S-400-missile-deal-with-Saudi-Arabia-in-final-stages.html, Accessed on: 2019/5/21.


• Rahimov, Rahim, (2017), Russia’s Perspective on the Qatar-Gulf Rift, Available from: https://www.wilsoncenter.org/blog-post/russias-perspective-the-qatar-gulf-rift, Accessed on: 2019/1/4.


• Reuters (2), (2018), Saudi-Russian axis rules oil markets as Trump fights Iran, Available from: https://www.reuters.com/article/us-oil-opec-analysis/saudi-russian-axis-rules-oil-markets-as-trump-fights-iran-idUSKBN1JO277, Accessed on: 2019/4/22.


• Reuters, (2012), Turkey says Syrian plane carried Russian munitions, Available from: https://www.reuters.com/article/us-syria-crisis-idUSBRE88J0X720121011, Accessed on: 2019/5/14.


• Reuters, (2015), Saudis say to jointly invest up to $10 billion with Russian fund, Available from: https://www.reuters.com/article/us-saudi-russia-funds-idUSKBN0P107720150621, Accessed on: 2019/4/22.


• Sukhankin, Sergey, (2020), RUSSIAN GEOPOLITICAL OBJECTIVES IN THE CURRENT OIL PRICE CRISIS AND THE IMPLICATIONS FOR CANADA, SPP Briefing Paper, Vol. 13, No. 9.


• Taylor, Jarod, (2019), The F-35 Dispute and Tensions in the U.S.-Turkey Relationship, available from: https://www.lawfareblog.com/f-35-dispute-and-tensions-us-turkey-relationship, accessed on: 23/6/2019.


• The Atlantic Council, (2015), Assessing Putin’s “Fight Them There Not Here” Strategy in Syria, Available from: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/syriasource/assessing-putin-s-fight-them-there-not-here-strategy-in-syria/, Accessed on: 2019/6/11.


• Toft, P. (2005), "John J.Mearsheimer, An offensive Realist between Geopolitics & Power", Journal of International Relations and Development, V8, N4, P381-408.


• Trenin, D. (2013), Russia's Middle East Gambit, Washington D.C. Carnegie Foundation, P 23-52.


• Trenin, D. (2016), Russia in the Middle East: Moscow’s Objectives, Priorities, and Policy Drivers, Carnegie Moscow center, Available from: http://carnegie.ru/2016/04/05/russia-in-middle-east-moscow-s-objectives-priorities-and-policy-drivers/iwni, Accessed on: 2019/5/21.


• Ulrichsen, Kristian Coates, (2017), What’s going on with Qatar?, in: Marc Lynch & Stephanie Dahle, The Qatar Crisis, Washington, DC: The Project on Middle East Political Science (POMEPS), pp 5-7.


• Valdai Club, (2017), Qatar Crisis Opens Up Opportunities for Russian Mediation, Available from: http://valdaiclub.com/events/posts/articles/qatar-crisis-opportunities-for-russia-mediation/, Accessed on: 2019/5/21.