تأثیر کیفیت محیط مدارس بر خودپندارۀ تحصیلی دانش¬آموزان با نقش میانجی پدیدارشناسی ادراک محیط

محورهای موضوعی : حکمت و معماری

پریسا خیام نکویی ¹ , بهرام شاهدی ² , کاظم یزدی ³

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد اردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اردستان، ایران.
2 - استادیارگروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
3 - استادیار، عضو هیئت علمی گروه معماری، واحد اردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اردستان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/03/11 تاریخ پذیرش : 1403/04/16 تاریخ انتشار : 1403/05/14

کلید واژه: ادراک محیطی, پدیدارشناسی ادراک , خودپندارۀ تحصیلی, دانش¬آموزان, کیفیت محیطی, مدرسه.,

چکیده مقاله :

در دنیای امروز عملکرد تحصیلی و نتایج آن از اهمیت ویژه برخوردار است؛ این مقوله به فعالیت­های دانش­آموز در محیط مدرسه اشاره دارد؛ از این‌رو بررسی تمامی مولّفه­های کیفیّت محیط مدرسه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف پژوهش حاضر، تبیین عوامل کیفیّت محیطی موثر در ارتقاء مولّفۀ خودپندارۀ تحصیلی دانش­آموزان  و همچنین شناسایی عوامل کیفیت محیطی  موثر بر ادراک دانش­آموزان در مدارس با درنظر گرفتن پدیدارشناسی ادراک حسی بوده‌است. این پژوهش به روش کیفی(اکتشافی) و با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی می­باشد. روش گردآوری داده­ها بااستفاده ­ازمنابع اسنادی معتبر موجود و مصاحبه نیمه­ساختاریافته با دانش­آموزان دختر که در پایۀ دوم دورۀ دوم متوسطه ­مدرسه منتخب شهر اصفهان بوده­ و اطلاعات گردآوری­شده براساس روش تحلیل کلایزی در نرم­افزاراطلس­تی-آی(8) ارائه ­شده­است. یافته­ها بیانگر آن است که با نگاهی پدیدارشناسانه، انواع ادراک فردی دانش­آموز، بر اساس شیوۀ ادراک حسی که متاثر از محیط عینی وذهنی مدرسه است، شکل می­گیرد؛ لذا، شاخص­های کیفی ذهنی وعینی محیط مدرسه بر ادراک دانش­آموزان تاثیرگذار است. عوامل عینی و ذهنی شامل خصوصیات کالبدی فضا و سایر ویژگی­های بصری فضا بر ادراک فضایی، تاثیر بسزایی دارند و این عوامل موجب بهبود زمینه‌های رفتاری در محیط مدرسه می­شود و در نتیجه تاثیری مثبت بر خودپندارۀ تحصیلی دانش­آموزان دارد.

چکیده انگلیسی:

In today's world, academic performance and its results are of particular importance, as this category refers to the student's activities in the school environment. Therefore, the aim of the current research was to explain the environmental quality factors effective in improving the academic self-concept component of students and also to identify the environmental quality factors effective on students' perception in schools by considering the phenomenology of sensory perception. This research is qualitative(exploratory)and with a descriptive phenomenological approach. The method of data collection was based on available authentic documentary sources and semi-structured interviews with students of selected schools in Isfahan city, and the collected information was presented based on the Clayziz analysis method in Atlas-TI software. The findings show that, from a phenomenological point of view, the types of student's individual perceptions are formed based on the way of sensory perception that is affected by the objective and subjective environment of the school Therefore, subjective and objective qualitative indicators of the school environment affect students' perception. Objective and subjective factors, including the physical characteristics of space and other visual characteristics of space, have a significant impact on spatial perception, and these factors improve behavioral contexts in the school environment, and as a result, have a positive effect on students' academic self-concept.

منابع و مأخذ:

افرند خلیل آباد، فاطمه؛ حبیب، فرح و حبیب، فرشته (1402). تبیین نقش مولفه‌های کالبدی محیط آموزشی بر انگیزش به یادگیری دانش‌آموزان مقطع ششم ابتدایی شهر تهران. نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر 16 (45 ): 137 - 145 .
بمانیان، محمدرضا؛ مومنی، کوروش و سلطان‌زاده ،حسین (1392). بررسی تطبیقی ویژگی‌های طرح معماری مسجد-مدرسه¬های دوره قاجار و مدارس صفویه، نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر،(11)، ص 15-34.
بهی،حمیده؛ یونسی،شهربانو(1402). بررسی رابطۀ ادراک از محیط یادگیری و خودپندارۀ تحصیلی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر فیروزآباد، نشریۀ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دورۀ نهم (1)،ص 129-140.
پاکزاد، جهانشاه (1393). راهنمای طراحی فضاهای شهری، نشر شهیدی، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری.
پیراوی‌ونک، مرضیه (1389). پدیدارشناسی نزد مرلوپونتی. چاپ اول، نشر : پرسش، آبادان.
دبدبه، محمد (1400). طراحی بر اساس ادراک و رفتار انسانی، تهران: طحان‌گستر.
زاهدبابلان، عادل؛ کریمیان‌پور، غفار؛ دشتی، ادریس (1396). نشریۀ رویکردهای نوین آموزشی، شماره 25، ص 76-91.
طاهر طلوع دل، محمدصادق؛ سادات‌،سیده‌اشرف (1400).زیست‌پذیری در خانۀ ایرانی، نشر دانشگاه تربیت دبیرشهید رجایی، تهران،.
طبائیان، سیده‌مرضیه (1393). انسان و محیط: رویکرد روان‌شناختی به معماری و شهرسازی، نشر دانشگاه آزاد اسلامی(خوراسگان)، چاپ دوم.
طبائیان، سیده‌مرضیه (1400). پژوهشی در ضرورت طراحی بهینه فضاهای باز و محیط سبز کالبد آموزشی در راستای بهبود ادراک دانش‌آموزان و ارتقاء کیفیت محیط آموزشی (مطالعه موردی: دبیرستان های دخترانه شهر اصفهان)، دوفصلنامۀ معماری و شهرسازی ایران، دوره: 12، شماره: 21 : 127-139.
طباطبایی یگانه؛ ریحانه‌سادات، شفائی، مینو؛ مظفر، فرهنگ و صالح صدق پور، بهرام (1402 (عوامل موثر در ارتقاء خلاقیت کودکان 3- 6 سال در فضاهای باز آموزشی شهر تهران بر اساس مدل منشوری خلاقیت. نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر 16 (45 ): 123 - 136 .
طبیب‌زاده، کیمیا؛ اردشیری، مهیار؛ بنازاده، بهاره (1399). بررسی معماری فضاهای آموزشی با تأکید بر ارتقاء کیفیت¬های فضایی (مدارس دخترانه متوسطه دوم شیراز)، نشریه معماری‌شناسی سال سوم ، شماره 15،صفحه 56-67.
غفاری، ابوالفضل؛ ارفع بلوچی، فاطمه (1390). رابطۀ انگیزش پیشرفت و خودپندارۀ تحصیلی با اضطراب امتحان در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد، نشریه پژوهش های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، سال اول، شماره 3 ، ص 121-136.
فانی ،حجت الله؛ خلیفه، مصطفی (1389). بررسی رابطۀ ادراک از رفتار معلم با خودپندارۀ تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دورۀ راهنمایی شهر شیراز، مجله رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 1،37-64.
لنگ،جان (1394). آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه: علیرضا عینی‌فر، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ هشتم.
کارمونا،م؛ هیت، ت؛ اک، ت؛ و تیسدل، ا (1391). مکانهای عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمۀ: ف، قرآئی، تهران: دانشگاه هنر تهران.
کارمن، تیلور(1390) .مرلو-پونتی ، ترجمۀ : مسعود علیا، نشر: ققنوس، تهران.
گل، یان (1389). فضاهای عمومی و زندگی جمعی، مترجم: علی غفاری - محمدصادق سهیلی‌پور، نشر دانشگاه شهيدبهشتي، تهران.
محمودی خطیبانی،ن (1395). طراحی مجتمع مسکونی سرزنده در شهر تهران با دستیابی به معیارها و راهکارهای سرزندگی و نشاط در مجتمع مسکونی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشته معماری، دانشگاه دیلمان.
معینی،مهدیه؛ اسلامی،سیدغلامرضا (1391). رویکردی تحلیلی به کیفیت محیط مسکونی معاصر، نشریه هویت شهر، دوره6 (10)،ص 47-58.
مک اندرو، فرانسیس تی (1401). کتاب روان شناسی محیطی، مترجم :غلامرضا محمودی، وانیا، تهران
نژادعمران، علی هادی (1396). بررسی ویژگیهای روان‌سنجی مقیاس چند بعدی خودپنداره تحصیلی، نشریۀ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تاکستان) ،دوره سوم (2)،ص 23 – 33.
نقدبیشی، رضا؛ رحمتی، پوریا (1396). روانشناسی معماری در طراحی مدارس آینده، دانشگاه علمی کاربردی.
وجداني‌درستکار، نازنين (1391).سنجش و مقايسه کيفيت محيط سکونت در بافتهای قديمی و جديد شهری(نمونه موردی: شهر مشهد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، شیراز:دانشگاه شیراز.
یارمحمدی واصل، مسیب،؛ قنادی، فاطمه و مقامی، حمید (1391). بررسی رابطۀ خودپندارۀ تحصیلی با عملکرد ریاضی در دورۀ راهنمایی. مجلۀ پژوهش در نظام های آموزشی، دور 7(20)،ص 143-161.
هیل،جاناتان(1396). مرلوپونتی برای معماران .ترجمه: گلناز صالح کریمی .نشر: فکر نو،تهران.
Diprose, R. (2012). Corporeal Generosity: On Giving with Nietzsche, Merleau-Ponty, and Levinas. New York: State University of New York.
Marsh. H. W Walker. R.C , Debous. R. (1991). Subject – specific component of Academic self – concept and self – Efficacy. Contemporery Educatinal psy. 330-345.
Maarten, P. A, Sofie, W., Franzis, P., Christoph, N., Bieke, D. F. & Karine, V. (2015).The formation of academic self-concept in elementary education: A unifying model for external and internal comparisons .41(1). 124-132.