واکاوی مؤلفه های آز و میانه روی در پادشاهی اسکندر از منظر ارسطو
محورهای موضوعی : شاهنامه
1 - دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. پژوهشگر پسادکتری.
کلید واژه: میانه روی, آزمندی, راستی, اسکندر, ارسطو.,
چکیده مقاله :
آزمندی و میانه‌روی از بنیادی‌ترین مضامین اخلاقی هستند که در شکل دادن به زندگی اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارند. نفوذ خصیصۀ آز در جامعه سبب انحطاط و از بین رفتن داد شده و آسیب‌هایی را سبب می‌شود؛ به‌طوری‌که پیوسته انسان در رنج به سر می‌برد. آنچه زیست اجتماعی انسان را به‌سوی بحران می‌کشاند، خلأهای درونی و ضعف فضیلت‌های اخلاقی است. فردوسی در شاهنامه آز را به‌نوعی معادل نیستی می‌داند. برایند افکار وی میانه‌روی بوده و هدف این جستار نیز حصول فضیلت راستی است که مبنای سامان‌دهی زندگی انسان به شمار می‌رود. پژوهش حاضر در راستای دستیابی به آرمان‌های کاربردی، با هدف بنیادی و روش توصیفی‌‌تحلیلی در نظر دارد تا ابعاد این دو خصلت را در داستان پادشاهی اسکندر بررسی نماید و براساس نظریۀ اعتدال ارسطو نشان دهد پیامد آزمندی و فقدان میانه‌روی در پادشاهی اسکندر چه بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد با برجستگی فضیلت‌های خردمندی، داد و دهش، راستی، دو مؤلفۀ میانه‌روی و آزمندی نیز به‌طور فطری در او وجود دارند. یکی از شاخصه‌های آزمندی در اسکندر میل به جاودانگی است. البته با توجه به شرایطی که در آن قرار می‌گیرد، از عنصر برتری‌جویی و خشم استفاده می‌کند؛ اما میل به کشورگشایی در او بیشترین بسامد را دارد که بازدۀ آن رنج است.
Temperance and moderation is one of the most fundamental moral concepts that plays a very effective role in shaping social life. The influence of the characteristic of freedom in the society has caused the degeneration and destruction of the society and causes damages; So that man is constantly suffering. What pulls human social life towards crisis is the inner gaps and weakness of moral virtues. In Shahnameh, Ferdowsi considers Avarice to be equivalent to nothingness. The outcome of his thoughts is moderate, and the goal of this essay is to achieve the virtue of truth, which is the basis of organizing human life. In order to achieve practical ideals, the present research aims to investigate the dimensions of these two traits in the story of Alexander's kingdom and to show the consequences of temptation in Alexander's kingdom based on Aristotle's theory of moderation. What happened the findings show that with the prominence of the virtues of wisdom, courage, truth, the two components of moderation and experimentation are also naturally present in him? One of his characteristics is the desire for immortality. Of course, according to the conditions in which he is placed, he uses the element of seeking superiority and anger; but the desire to conquer the country has the highest frequency in him, and its yield is suffering.
ایرانشان ابن ابی الخیر، (1377)، بهمن‌نامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
ارسطو، (1378)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه¬ی محمدحسین لطفی تبریزی، چاپ اوّل، تهران: طرح نو.
پیرنیا، حسن، (1342)، ایران باستان، کتاب پنجم، چاپ سوم، تهران: جیبی.
بهار، مهرداد. (1345). بندهشن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پورخالقی چترودی، مهدخت، (1381)، درخت شاهنامه، چاپ اوّل، مشهد: آستان قدس رضوی.
پورداوود، ابراهیم، (1356)، یشت¬ها، به کوشش بهرام فرّه¬وشی، دو جلد، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
خرّم، محمد، (1388)، فرهنگ اساطیر ایران باستان، چاپ اوّل، تهران: آبگین رایان.
جانکار، باربارا، (1388)، فلسفه¬ی ارسطو، ترجمه¬ی مهدیه ایرانی¬طلب، چاپ دوم، تهران: اطلاعات.
حسینی، سید ساعد، (1374)، شاهنامه شاهکار اندیشه، چاپ اوّل، شیراز: نوید.
رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویت شناسی، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سرامی، قدمعلی، (1368)، از رنگ گل تا رنج خار، چاپ اوّل، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم، (1383)، اسفند، شاهنامه فردوسی، بر اساس نسخه ی نه جلدی چاپ مسکو، زیر نظر ی. الف. برتلس چاپ سوم، 9جلدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دلپذیر، زهرا و [همکاران]، (1398)، تحلیل تطبیقی مفهوم اعتدال در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامه¬ی فردوسی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، زمستان، شماره¬ی 55، ۱-۲۹.
شجری، رضا، (1382)، تحلیل و بررسی عنصر آز در شاهنامه، فصلنامه¬ی پژوهش¬های ادبی، تابستان، شماره 1، 65-82.
نساجی زواره، اسماعیل، (1386)، اندیشه¬های دینی و اخلاقی در شاهنامه¬ی فردوسی، ماهنامه¬ی مکتب اسلام، شماره¬ی 11، 55-64. نظری، نجمه، (1394)، مقایسه¬ی آموزه¬های تعلیمی در شاهنامه¬ی فردوسی با بوستان سعدی، پژوهشگاه ادبیات تعلیمی، تابستان، سال هفتم، شماره 26، 157-179.
رحیمی¬نژاد، مهدیه، (1389)، بررسی آز و شخصیت¬های آزمند در شاهنامه، استاد راهنما: باقری خلیلی، علی اکبر؛ استاد مشاور: ستاری، رضا، دانشگاه مازندران.