نقدِ فرمالیستی غزل های منتخب از دفتر سوم شیون فومنی
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبیحبیب الله سوری 1 , لطیفه سلامت باویل 2 , عالیه یوسف فام 3
1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: شعر وغزل, نقد فرمالیستی, انسجام و فرم, زبان شعر, شیون فومنی,
چکیده مقاله :
فرمالیست‌ها، یک اثر ادبی را جدا از شخصیّت، روحیات و باورهای خالق آن و صرفاً به عنوان یک مسألۀ زبانی بررسی می‌نمایند و هنگامی که عناصر و اجزای اثر ادبی بررسی و چگونگی پیوند آن‌ها با همدیگر و ارتباطشان با ساختمان کلی اثر بازیابی می‌شود خوانشی فرمالیستی صورت گرفته است. در همین راستا، در این پژوهش نیز با استفاده از یک روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به نقد فرمالیستی سه غزل منتخب« از تو برای تو»، « خیال خانه نشین مرا» و «آینه بی تکلم» از دفتر سوم شاعر معاصر، شیون فومنی اقدام شده است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که غزل های منتخب شیون فومنی نیز، قابلیت ذاتی برای نقد فرمالیستی دارد. طی این تحلیل ها مشاهده گردید که در این غزل ها، شاعر با بکار گیری مضامین متعدد توانسته است که عناصر هنری و نکات بلاغی و موسیقایی و هم چنین ردیف و قافیه های متعدد را به خدمت گرفته و به یک ساختار منسجم می رسد که در آن از آرایه های ادبی متعدد نیز استفاده می نماید. مضمون غالب غزل ها نیز عاشقانه و عارفانه است که طی آن شاعر به زیبایی شور و اشتیاق، رهایی، تسلط عشق معشوق بر دل و جان خود، بی‌قراری و آشفتگی خود را در اثر عشق به معشوق را بیان می‌کند.
Formalists examine a literary work separately from the personality, spirit and beliefs of its creator and purely as a linguistic matter, and when the elements and components of the literary work are examined and how they connect with each other and their relationship with the overall structure of the work is restored, the formalist reading is has taken. In this regard, this research, with using a descriptive-analytical research method, a formalistic criticism of three selected sonnets from the third note book of the contemporary poet, Shivan Fomani, has been attempted.The results of the investigations showed that the selected sonnets of Shivan Fomani also have an inherent capability for formalistic criticism. During these analyses, it was found that in these sonnets, by using multiple themes, the poet was able to use artistic elements, rhetorical and musical points, as well as multiple lines and rhymes, and reach a coherent structure in which It also uses many literary arrays. The dominant theme of the sonnets is also romantic and mystical, which the poet beautifully expresses his passion, liberation, control of the lover's love over the heart and soul, restlessness and confusion, becaus of his love for the beloved.
احمدی، بابک.(1380). ساختار و تاویل متن، جلد اول: نشانه شناسی و ساختار گرایی، تهران، انتشارات نشر مرکز.
اختریار آذر، ژاله؛ امامی، فاطمه؛ امیر ارجمند، فاطمه.(1402). تحلیل فرمالیستی سه غزل از غزلیات شمس. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره 15 پاییز 1402، شماره 57. ص 86-66.
ارباب شیرانی، سعید؛ الیاسی بروجنی، سعید.(1372). فرمالیسم چیست. فصلنامه ادبیات داستانی، سال اول، اردیبهشت، شماره 7.
الوندی فر،نصیب اله؛ صابری،محمد صادق؛ صابری، عبدالواحد.(1395). نقد فرمالیستی غزلی از شهریار. کنگره بین المللی زبان و ادبیات.
امامی،نصرالله.(1377). مبانی و روش نقد ادبی. جلد اوّل.چاپ چهارم.تهران، انتشارات جامی.
امامی،نصرالله.(1393). نقد ادبی، تهران، انتشارات جامی.
اوریادی زنجانی، محمد مجید؛ عرب بافرانی، علیرضا.(1400). تحلیل و نقد شعر «گردش سایه ها» سهراب سپهری از دیدگاه نقد فرمالیستی. فصلنامه رخسار زبان. سال 5، شماره 19، ص 25-5.
ایگلتون، تری.(١٣٦٨). پیش درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه: عبـاس مخبر، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
بارانی شیخ رباطی، رضوان؛ شهولی کوه شوری، شاهپور؛ سهراب نژاد، سید علی.(1401). بررسی نمودها و کارکردهای مولفه فرمالیستی "هنجار گریزی معنایی "در منظومه ی مجنون و لیلی از امیر خسرو دهلوی. فصلنامه زبانشناسی و گویش های خراسان. دوره 14، شماره 1. شماره پیاپی 26. ص 181- 159.
برتنس، هانس.(1383). مبانی نظریه‌های ادبی.ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی.تهران، انتشارات ماهی.
برکت، بهزاد.(1401). «شعریت» و آفاق آن در داستان: خوانش فرهنگی شرق بنفشه. فصلنامه نقد و نظریه ادبی. سال هفتم، دوره دوم، شماره پیاپی 14. ص 114-91.
بشیری، محمود؛ خواجه گیری، طاهره.(1390). بررسی سه غزل سنایی بر پایه نقد فرمالیستی با تأکید بر آرای گرامون و یاکوبسن. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره 9.
پاینده،حسین.(1401). نظریه و نقد ادبی.ج اوّل.چاپ چهارم، تهران، انتشارات سمت.
همو.( 1388). نقد ادبی و دموکراسی، تهران، انتشارات نیلوفر.
ذوالفقاری، محسن؛ موسوی، زهرا؛ خسروی، علی.(1397). بررسی فرمالیستی شعر «ارغوان» از هوشنگ ابتهاج در سه حوزه‌ی زبان، موسیقی و زیبایی‌شناسی. فصلنامه فنون ادبی، دوره 10، شماره 3، شماره پیاپی 24. ص 48-31.
سپه وندی، مسعود.(1391). تحلیل فرمالیستی غزلی از حافظ. زبان و ادبیات فارسی، دوره 4، شماره 11. ص 74-55.
سجودی،فرزان.(1380). ساخت‌گرایی،پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی.ج اوّل:تهران
سلدن،رامان.(1377). راهنمای نظریه ادبی معاصر.ترجمۀ عباس مخبر.چ دوم.تهران:نگاه.
سیدی، سید حسن؛ حیدریان شهری، احمد رضا؛ بیگ قلعه جوقی، سمیه.(1400). نقد وبررسی تأثیر بن مایه های فکری فرمالیسم درنظریه های ادبی ادونیس. پژوهشنامه نقد ادب عربیف شماره 22. ص 168-145.
شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1401). رستاخیزکلمات. چاپ ششم، تهران، انتشارات ثالث.
همو، (1370). موسيقي شعر، چاپ سوم، تهران، انتشارات آگاه.
صفوی، كوروش. (١٣٧٣). از زبانشناسي به ادبّيات، تهران، انتشارات سورة مهر.
همو.(1390). از زبان شناسی به ادبیات. جلد 1، دانشگاه تهران. پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
فیروزی، حسین؛ حسن زاده، شهریار؛ آریان، حسین.(1398). بررسی انواع آشنایی زدایی درآثار مهدی اخوان ثالث. متن پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی). دوره 23، شماره 79. ص 189- 159.
قویمی، مهوش.(1383). آوا و القاء. تهران. انتشارات هرمس.
مدرسی، فاطمه؛ یاسینی، امید.(1387). قاعده افزایی در غزلیات شمس. تاریخ ادبیات (پژوهشنامه علوم انسانی). شماره 3/59. ص 143- 119.
وبسـتر، راجـر.(١٣٨٢). پیش درآمدی بر مطالعه ی نظریه ی ادبی، ترجمه: الهه دهنوی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.