نقد سبک شناسانه ی دو رساله ی عرفانی فتوتیه و مرآت التائبین

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

کبری بیات ¹

1 - دانشگاه آزاد واحد کرج

تاریخ دریافت : 1399/02/05 تاریخ پذیرش : 1399/06/01 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: سبک, نثر صوفیانه, میرسیدعلی همدانی, رساله ی فتوتیه, مرآت ‌التائبین,

چکیده مقاله :

میرسیدعلی همدانی یکی از عرفای قرن هشتم هجری است که چندین رساله ی عرفانی از او به جا مانده است، از جمله دو رساله ی مرآت‌التائبین و رساله ی فتوتیه. نثر این دو رساله‌ صوفیانه و تعلیمی است. نویسنده در به کار بردن صنایع لفظی و معنوی، خود را دچار تکلف، و معنا را فدای لفظ نکرده و همین امر موجب می‌شود که نثر این دو رساله از سبک نثرهای فنی متمایز شود. نویسنده معمولاً با استفاده از یک تشبیه و ایجاد زنجیره‌ای از اضافه‌های تشبیهی و استعاری و آرایه‌هایی مانند مراعات نظیر و جناس و سجع، مقصود خود را بیان کرده است؛ البته در این فرآیند گرفتار افراط نشده و بیشتر به معنای متن توجه داشته است، نه زیبایی و آرایش کلام؛ از این رو نثر این دو رساله به سبک بینابین، یعنی اسلوبی بین مرسل و فنی، نزدیک است. دو مقوله ی بیانیِ تشبیه و تمثیل از مقولات پرکاربرد در این نوع نثر است.

چکیده انگلیسی:

Mir Seyyed Ali Hamedāni, one of the 8th century mystics, has composed several works including two treatises, Mer'āt al-Tā'ebin (A Mirror for the Repenters) and Fotovvatiyya (the name of a cult whose members are famous for generosity). These two treatises have both educational and mystical style. The author doesn't bother himself in the use of verbal and spiritual techniques and did not sacrifice the meaning of the word. So we can conclude that the style of them is not classified as elaborate or simple prose. He almost always expresses himself by employing a simile and costructs a chain of devices including similes and metaphors, and other rhetorical figures such as enumeration (to enumerate a set of things regarded as having shared characteristics), pun and rhyme. Nevertheless, he doesn't get in trouble with excess and goes on to pay attention to the meaning, instead of the form of the text. So we can conclude that these treatises can be classified as an average prose, a prose which is neither elaborate nor simple. The rhetorical figures, simile and allegory, have the most frequency in the text.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

اذکایی ، پرویز.(1394). میر همدان، همدان، انتشارات ابو علی سینا.

استخری ، احسان الله.(1380). اصول تصوف، تهران، معرفت،1380

اسفندیار ، محمود رضا.(1384). آشنایان ره عشق ) مجموعه مقالاتی در معرفی شانزده عارف بزرگ )، تهران، تالیف گروهی از مولفان نشر دانشگاهی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی .

خطیبی، حسین.(1386). فن نثر در ادب پارسی، [چ سوم  ]، تهران، انتشارات زوار.

زرین کوب ، عبدالحسین.(1371). شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران، انتشارات علمی.

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1370). صورخیال در شعر فارسی، تهران، انتشارات آگاه.

شمیسا ، سیروس.(1364). سبک شناسی نثر، [چ پنجم ] ، تهران، نشر میترا.

همو.(1370). بیان، تهران، انتشارات فردوس.

غلامرضایی، محمد.(1388). سبک شناسی نثرهای صوفیانه ) از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم ) ،تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

کربلایی تبریزی، حافظ.(1340). روضات الجِنان و جنات الجَنان، تصحیح جعفر سلطان القرایی، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

کربن، هانری.(1373). تاریخ فلسفه، ترجمه ی جواد طباطبایی، تهران، کویر.

همایی، جلال الدین.(1364). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، انتشارات توس.

همدانی، میر سید علی، رساله ی فتوتیه، نسخه­ی کتابخانه­ی گنج بخش پاکستان (نسخه ی خطی)

همو. رساله ی مرآت التائبین، نسخه­ی کتابخانه­ی گنج بخش پاکستان (نسخه ی خطی)