آسیب شناسی پراکنده رویی و گسترش افقی کلانشهر اهواز براساس مدل کوکوسو(COCOSO)
محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری
دکتر سعید کامیابی
1
,
زهرا نطری
2
,
دکتر عباس ارغان
3
1 - استاد، گروه جغرافیا ، واحد سمنان دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - دانشجوی دکترای، گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاداسلامی، سمنان، ایران
3 - دانشیار، گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاداسلامی، سمنان، ایران
کلید واژه: گسترش افقی, زیست پذیري محلات شهري, کلانشهر اهواز,
چکیده مقاله :
رشد سریع جمعیت شهری جهان به خصوص در کشورهای در حال توسعه، یکی از چالش های عمده برای دولت ها و سازمان های برنامه ریزی است. طی دهه هاي اخیر از میان الگوي هاي مختلف رشد شهري، الگوي رشد پراکنده به روند مسلط توسعه فضایی در بسیاري از کشورها تبدیل شده است. هدف این پژوهش آسیب شناسی پراکنده رویی و گسترش افقی کلانشهر اهواز انجام شده است.پژوهش حاضر در زمره تحقيقات كاربردي و با روش، تحليلي- توصيفي می باشد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه ای- اسنادی و پیماشی است.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تصمیم گیری چند معیاره کوکوسواستفاده شده است. یافته های حاصل حاصل از روش کوکوسو، مناطق 1 و 8 شهر اهواز با حرف اختصاری B و با کسب وزن نهایی 94/2 در آزمون کوکوسو مطلوبترین وضعیت و شرایط را به خود اختصاص داده است. مناطق 2 و 6 شهر اهواز با حرف اختصاری D و با کسب وزن نهایی 49/1 نامطلوبترین وضعیت و حداقل اثرگذاری را در میان سایر محدودهها نسبت به مولفههای مطالعاتی کسب نموده است. نتیجه اینکه با توجه به پیامدهای نامطلوب رشد پراکنده و در راستای دستیابی به توسعه ی پایدار و شکل پایدار شهری، الگوی رشد فشرده به عنوان الگوی توسعه آتی شهر پیشنهاد می شود.
The rapid growth of urban populations worldwide, especially in developing countries, poses a significant challenge for governments and planning organizations. In recent decades, among various urban growth patterns, the pattern of sprawling growth has become the dominant spatial development trend in many countries. This study aims to diagnose the pathological sprawl and horizontal expansion of the Ahvaz metropolis. This research is applied and uses an analytical-descriptive method. The data collection method in this research is library-documentary and survey-based. The COCOSO multi-criteria decision-making technique was used to analyze the data. The results obtained from the COCOSO method showed that districts 1 and 8 of Ahvaz city, with the abbreviation B and a final weight of 0.942 in the COCOSO test, have the most favorable conditions. Districts 2 and 6 of Ahvaz city, with the abbreviation D and a final weight of 0.491, have the least favorable conditions and the least impact among other areas compared to the study components. In conclusion, considering the negative consequences of sprawl and to achieve sustainable development and a sustainable urban form, a compact growth pattern is proposed as the future development pattern of the city.
1) آذرشب،صغری (1396). بررسی توسعه فیزیکی و ارائه الگوی راهبردی جهت گسترش بهینه کلانشهر اهواز با استفاده از RS-GIS. پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، صفحه187.
2) آروین، محمود، پوراحمد، احمد، و زنگنه شهرکی، سعید (1396). ارزیابی زمین هاي بایر به منظور توسعه میان افزا (نمونه موردي: شهر اهواز)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(26)، 163-181.
3) آروین، محمود، پوراحمد، احمد، و زنگنه شهرکی، سعید (1395). سنجش الگوى پراكنده رويى و شناسايى حوزه هاى عمل توسعه درونى شهر (نمونه موردى: شهر اهواز)، مطالعات محيطى هفت حصار،17(5)، 45-62.
4) امانپور، سعید، علیزاده، مهدی، و دامن‌باغ، صفیه (1399). شناسایی و تحلیل الگوی گسترش شهر اهواز در بازده زمانی1400-1360، مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 1(1)، 72-89.
5) پورمحمدی، محمدرضا و، جام‌کسری، محمد (1390). تحليلي بر الگوي توسعه ناموزون تبريز، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، 25(100)، 31-54.
6) پورمحمدي، محمدرضا، و قرباني، رسول (1382). ابعاد و راهبردهاي پارادايم متراكم¬سازی فضاهاي شهري مدرس، 7(2)، 107-85.
7) تقوايي، مسعود، و محمدحسين، سرايي (1383). گسترش افقي شهرها وظرفيت هاي موجود زمين، مورد شهر يزد، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، شماره 73، 187-210.
8) خواجوی نیا، لاله (1402). جایگاه و نقش مدیریت خدمات شهری در محلات کلانشهرها مطالعه موردی: منطقه2 شهری اهواز)، نشريه علمي انديشه های نو در علوم جغرافیايي، 1(1)، 69-82.
9) دولتشاه، صدیقه (1402). زیست پذیری شهری با رویکرد حق به شهر: مفاهیم، ابعاد و شاخص ها، نشريه علمي انديشه های نو در علوم جغرافیايي، 1(1)، 68-45.
10) رستمی، محمد حسین، انوری، فردوس، و امام دادی طارمی، محمدمهدی (1400). تحلیل فضایی پراکنده رویی شهری با استفاده ازGIS و مدل هلدرن (مطالعه¬ی موردی؛ شهر بستک، استان هرمزگان)، مطالعات توسعه پایدار شهری، 2(1)، 121-100.
11) رهنما، محمدرحيم، وعباس زاده، غلامرضا (1385). مطالعه تطبيقي سنجش پراكنش و فشردگي در كلانشهرهاي سيدني و مشهد، جغرافيا و توسعه ناحيه اي. 6(3)، 101-126.
12) زیاري، کرامت الله، محمدنژاد، حافظ، وپرهیز، فریاد (1388). مبانی و تکنیک هاي برنامه ریزی شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه بین المللی چاه بهار، تهران، صفحات 79-76.
13) سازمان عمران و بهسازي شهري (1381). بررسی تطبيقي توسعه پنج كلان شهر ايران، واقعيت ها و تصورات، فصلنامه مديريت شهري، شماره10.
14) سالاریان، فردیس، نسترن، مهین، و داداش پور، هاشم (1402). علل و پیامدهای پراکنده‌رویی در شهر- منطقه مرکزی استان مازندران، فصلنامه مطالعات شهری، 12(47)، 65-78.
15) سعيدنيا، احمد (1383). طراحی شهری در ایران، کتاب سبز راهنماي شهرداري¬ها (جلد پنجم)، تهران، انتشارات سازمان شهرداري ها و دهياري کشور.
16) شاه حسینی، گلاره، رفیعیان، مجتبی، و داداش‌پور، هاشم (1403). واکاوی ساختارها و سازوکارهای اثرگذار بر فرآیندهای غیررسمی موجد پراکنده‌رویی در منطقه کلان شهری تهران، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 11(39) ، 196-157.
17) شكويي، حسین (1387). ديدگاه هاي نو در جغرافياي شهري. جلد 1، انتشارات سمت، تهران.
18) شهسواریان، مهسا (1390). بررسي علل و عوامل موثر بر پراكنده رويي در حوزه ي شهري كرج و ارائه مدل مناسب جهت كنترل آن، پايان نامه كارشناسي ارشد در رشته برنامه ريزي توسعه منطقه اي، دانشگاه علامه طباطبایی.
19) طبیبیان، منوچهر، و اسدی، ایرج (1387). بررسی و تحلیل عوامل پراکنده رویی در توسعه فضایی مناطق کلان شهری، فصلنامه دانشگاه هنر، شماره 2، صفحات 23-5.
20) عبدی قروچای، ناهیده (1392). بررسی پایداری و ناپایداری توسعه فیزیکی در مادرشهر¬ها نمونه موردی: شهر سنندج، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
21) عزیزی، محمد مهدی (1382). ¬تراكم در شهرسازي، اصول و معيارهاي تعيين تراكم شهري؛ تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
22) کامروا، سید محمد علی(1383). مقدمه اي بر شهرسازي معاصر ايران؛ تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
23) مرکزآمار ایران (1395). نتایج سرشماری نفوس و مسکن، استان خوزستان، شهرستان اهواز، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان خوزستان.
24) ملکی، سعید(1382. شهر پایدار و توسعه پایدار شهري، مجله مسکن انقلاب، شماره102.
25) نادری، کاوه، امانپور، سعید، و منصوری، فریبرز(1391). ارزیابی توسعه فیزیکی شهر اهواز با تاکید بر پایداري در مسائل زیست محیطی، اولین همایش ملی جغرافیا، مخاطرات محیطی و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی، صفحات11-1.
26) نوری، مسلم، صابری فر، رستم، و علی‌اکبری، اسماعیل (1399). تحلیل تطبیقی روند پراکنده رویی شهری در شهرهای استان خراسان شمالی (مطالعه موردی ¬شهرهای اسفراین و بجنورد)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(58)، 300-283.
27) Abudu, D.; Echima, R. & Andogah, G (2018). Spatial assessment of urban sprawl in Arua Municipality, Uganda. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 7 December.
28) Banai, R., Depriest, T. (2014). Urban sprawl definitions, data, methods of measurement, and environmental conseqences, journal of sustainability education, Vol 7.
29) Bhatta, B. (2010). Analysis of urban growth and sprawl from remote sensing data. Springer Science & Business Media.
30) Caves, Roger w (2005). Encyclopedia of the City; New York: Routledge.
31) Ewing, R. (1994). Characteristics, causes and effects of sprawl: a literature review‖. In: J.Matzluff, et al., (Eds) urban ecology: an international perspective on the interaction between humans and nature. New York: Springer, pp. 519-535.
32) Ewing, R. Pendall, R. and Chen, D. (2002). Measuring sprawl and its impact, vol 1 (Technical Report), SmartGrowth America, Washington DC.
33) Jahanbin, R, and Zarei, R (2012). The Consequences of the Effects of Physical Development Cities on Agricultural Lands and Land Around and Their Sphere of Influence: Case Study: Dare Shahr Township, Sabzineh Analytical Research News Newspaper, the Seventh Year, Number 71, pp 63 – 57.
34) Han, J.(2020). Can urban sprawl be the cause of environmental deterioration? Based On the provincial panel data in China. Environmental Research, 109954.
35) Hess, G, R (2001). Just what is sprawl, anyway? "Carolina Planning," a journal of the University of North Carolina Department of City and Regional Planning, Volume 26, Issue2: 2-26.
36) Johnson, M.P. (2001). Environmental Impacts of Urban Sprawl: A Survey of the Literature and Proposed Research Agenda, Environ Plann, A 33: 717-735.
37) Kwan, R (2010). Urbanization Culture, Translation by Yald Blarak, Tehran: ParhamNaghsh Publications.
38) Longman Dictionary of contemporary English (2009). London: Pearson Education Limited Medium-sized cities by spatial metrics based on fused data sets‖. International Journal of Image and Data Fusion.6 (1), pp. 42-64.
39) Meshkini, a, Mahdnezhad, H, Parhiz, F (2013). farther up Modernism Patterns in Urban Planning, Tehran, Omid Engelab Publishing Frst Puplication.
40) Mohammadian, H, Tavakoli Nia, J et al (2016). Monitoring land use change and Measuring urban sprawl based on its spatial forms the case of Qom city. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences.
41) Mohammadzadeh, R (2007). Study of Environmental Impact of Physical Development on Hastily Cities with the Emphasis on Tehran and Tabriz, Geography and the Area Development Magazine, Number9, pp 93-112.
42) Nengroo, Z. A., Bhat, M. S., & Kuchay, N. A.( 2017). Measuring urban sprawl of Srinagar city, Jammu and Kashmir, India. Journal of Urban Management.
43) Peiser, R (2006). Decomposing urban sprawl, Town Planning Review,72 (3).
44) Pramanik, M. M. A., & Stathakis, D. (2016). Forecasting urban sprawl in Dhaka city of Bangladesh. Environment and Planning B: Planning and Design, 43(4), 756-771.
45) Razin, E. and Rosentraub, M. (2000). Are fragmentation and sprawl interlinked? North American evidence‖. Urban Affairs Review, 35 (6), pp. 821-836.
46) Stathakis, D. and Tsilimigkas, G. (2014) Measuring the compactness of European -United Nations (2018). World urbanization prospects the 2018 revision.
47) Vahediyan Beygi, L, Pourahmad, A, Seyfadini, F (2012). Examine the Effect of Physical Growth Tehran on lands of region5, Quarterly Journal of Human Geography the Fourth Year, the First Number, pp 46 – 29
48) Wassmer, R. W. (2000). Urban sprawl in a U.S. metropolitan area: ways to measure and acomparison of the Sacramento area to similar metropolitan areas in California and the U.S. CSUS Public Policy and Administration Working Paper No. 2000–03.
49) Xiong, C., & Tan, R. (2018). Will the land supply structure affect the urban expansion form? Habitat International.
50) Zhang, T (2000). Land Market and Governments Role in Sprawl, Cities, VoL.17, No.2