اقلیم و معماری با تاکیدی بر دو مولفه جهت ابنیه ها و تابش (نمونه موردی :کلانشهر اهواز)

محورهای موضوعی : جغرافیا و اقلیم

سجاد نوروزی ¹ , دکتر فریده اسدیان ² , دکتر سید جمال الدین دریاباری ³ , دکتر رضا برنا ⁴

1 - دانشجوی دکتری، گروه اقلیم شناسی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/03/25 تاریخ پذیرش : 1403/05/03 تاریخ انتشار : 1403/05/16

کلید واژه: اقلیم, معماری, جهت‌گیری ابنیه ها, تابش آفتاب, کلانشهر اهواز,

چکیده مقاله :

بررسی ویژگیهاي اقلیمی مناطق مختلف و تعیین نوع معماري هر منطقه بر اساس آمارها و داده هاي اقلیمی، یک اصل اجتناب ناپذیر است، عامل مهم در معماري، انسان و راحتی وآسایش اوست. این پژوهش با هداف عوامل موثر بر نوع معماری و پهنه اقلیمی در شهر اهواز انجام شده است.روش تحقیق روش کتابخانه اي و میدانی است. براي جمع آوري اطلاعات از منابع کتابخانه اي و اسنادي بهره گرفته شده است و جهت درك بهتر منابع کتابخانه اي، پژوهش میدانی از منطقه مورد مطالعه صورت گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از قانون محاسبات کسینوس و نرم افزارtcic استفاده شد. یافته ها نشان داد معیارجهت گیری ساختمان با وزن(0.20)است که شاخص های زیر مجموعه آن به ترتیب دسترسی با وزن(0.46)، ارتباط بین ساختمان های مجاور با وزن(0.42) و شیب زمین با وزن(0.38) در رتبه سوم قرار دارد. همچنین معیار تابش آفتاب با وزن(0.243) است که شاخص های زیر مجموعه آن به ترتیب، ساعات آفتابی(0.40)، زاویه تابش(0.39) ،متوسط درجه حرارت(0.36)، در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. شهر اهواز به دلیل واقع شدن در یک موقعیت خاص جغرافیایی, شرایط توپوگرافی و سامانه‌های جوی موثر بر منطقه شرایط زیست اقلیمی ویژه ای را به خود اختصاص داده است. به طوری که گرمای شدید مشکلات عدیده ای را برای ساکنین این شهر ایجاد می کند.

چکیده انگلیسی:

Investigating the climatic characteristics of different regions and determining the type of architecture of each region based on statistics and climatic data is an inevitable principle, the important factor in architecture is man and his comfort. This research was carried out with the objective of factors influencing the type of architecture and climatic zone in the city of Ahvaz. The research method is the library and field method. To collect information, library and documentary sources have been used, and for a better understanding of library sources, field research has been conducted in the study area. Cosine law and tcic software were used to analyze the data. The findings showed that the criterion of orientation of the building with a weight of (0.20) is the index of its subgroups, respectively, access with a weight of (0.46), the connection between adjacent buildings with a weight of (0.42) and the slope of the land with a weight of (0.38) are ranked third. has it. It is also a measure of sunlight with a weight of (0.243), whose sub-set indices are, respectively, sunny hours (0.40), radiation angle (0.39), average temperature (0.36), are in the first to third ranks. Ahvaz city has special bioclimatic conditions due to its location in a special geographical location, topographical conditions and atmospheric systems affecting the region. So that the extreme heat causes many problems for the residents of this city.

منابع و مأخذ:

1) آرام¬، علی، و شاهمرادی، حسین¬(1400). تاثیر آب و هوای سرد کوهستانی بر شکل گیری معماری همساز با اقلیم (نمونه مورد مطالعه مناطق روستایی شهرستان¬بویراحمد). علوم زیست محیطی و دانش جغرافیا،1(2): 1-9.
2) اختر کاوان، مهدی(1390). تنظیم شرایط همساز با بوم و اقلیم ایران، تهران، انتشارات کلهر.
3) افتخاری، سحر(1400). بررسی نقش عوامل اقلیمی در طراحی معماری پایدار بناهای مسکونی متناسب با اقلیم گرم و خشک مطالعه مورد شهر یزد. سومین کنفرانس ملی شهرسازی و معماری دانش بنیان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
4) اکبری، حسن، و حسین‌نژاد، فاطمه سادات(1398). بهینه سازی جهت استقرارساختمان در بهره مندی از تابش خورشیدی در اقلیم گرم و خشک (مطالعه موردی: شهرهای اصفهان، سمنان، کرمان و یزد). نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 7(10): 251-266.
5) امیری آده، پاریز، تیز قلم زنوزی، سعید، و جاویدی‌نژاد، مهرداد(1402). اقلیم و انرژی در محیط های شهری در جهت کاهش مصرف انرژی(نمونه موردی ساختمان سعادت آباد). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(69): 217-237.
6) پاکزاد، جهانشاه(1386). واحد همسایگی، مقالاتی درباب مفاهیم معماری و طراحی شهری، 8-96.
7) پیر محمدی، محمد، نعمتی میرزایی، امین، و سیدی مطلق، شیما(1393). نقش فرم بنا با توجه به اقلیم در کاهش مصرف انرژی در ساختمان. اولین همایش ملی افق های نوین در توانمندسازی و توسعه پایدار معماری، عمران، گردشگری، انرژی و محیط زیست شهری و روستایی، همدان:انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
8) چرامین،مسعود، زعیمی، حمیده، و پورمهدی، زمان(1395). بررسی الگوهای معماری پایدار در اقلیم‌گرم و خشک از نگاه ارزش¬های سنتی معماری بومی، دومین همایش ملی توسعه پایدار استان کهگیلویه و بویراحمد،53-64.
9) خورانی، اسداله(1385). نقش آب و هوا در شکل دادن به مسکن روستایی .مجله آموزش جغرافیا، 20(3).
10) خیری، علی، و رضائی‌زاده مهابادی(1399). تاثیر عوامل اقلیمی در طراحی ساختمان مسکونی با رویکرد توسعه پایدار(موردمطالعه: اقلیم معتدل و مرطوب). فصلنامه نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، 13(1): 673-688.
11) دامن‌دباغ، صفیه، وسجادیان، ناهید(1400). مطالعه تطبیقی نقش مکان در اثرگذاری عوامل اقتصادی در نشاط شهروندان محلات شهر اهواز، نشریه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 2(4): 69-94.
12) درویشی، یوسف(1400). بررسی و ارزیابی تأثیر پارامترهاي اقلیمی بر شکل‌گیري معماري ساختمان‌ها جهت مدیریت بهینه گرمایش و سرمایش ساختمان هاي شهري(مطالعه موردي شهر اردبیل). فصلنامه نگرش هاي نو در جغرافیاي انسانی، 14(1): 101-125.
13) ذوالفقاری، پریسا، و سادات رضوی زاده، اعظم(1401). ارائه استراتژی‌های بیوفیلیک معماری همساز با اقلیم با استفاده از تحلیل عوامل کلیماتولوژی(مطالعه موردی: شهرقم). نشریه علمی فرهنگ و زیست فناوری معماری، 2(7): 115-134.
14) رضایی،فاطمه، و تقدیری، علیرضا(1398). بررسی راهکار¬ها و استراتژی¬های همساز با اقلیم معتدل و مرطوب در معماری معاصر و بومی. نشریه معماری شناسی، 2(7): 1-7.
15) زهیرکامل‌الباوی، مصطفی(1401). تاثیر عوامل اقلیمی در رابطه با ساختار محیط آموزشی معماری(مطالعه موردی: شهرلنگرود). مجله دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی سال پنجم، شماره 51، 78-95.
16) فتاحی معصوم، آمنه سادات(1399). شناسایی تأثیرات عوامل اقلیمی بر معماری مدرسه غیاثیه خرگرد خواف. پژوهشنامه خراسان بزرگ،شماره 39، 33-52.
17) فرج زاده، منوچهر، و عباسی، محمدحسین(1391). بهینه سازي جهت ساختمان‌هاي شهر قیر در رابطه با تابش آفتاب. نشریه جغرافیای سرزمین، 9(35): 43-59.
18) فروغی، محمد، کمالی، امین، و اسکندری، روح اله(1392). تبیین نقش اقلیم در شکل‌گیری فرم و سازمان فضایی شوشتر نو. دومین همایش ملی اقلیم، ساختمان و بهینه سازی مصرف انرژی، اصفهان: سازمان بهره وری انرژی ایران.
19) قلي‌نژاد، مبینا، صفرراد، طاهر، زنگنه شهركي، سعيد، و رورده، همت اله(1398). طراحي اقليمي و جهت يابي بهينه مساكن مطالعه موردي:شهر قائمشهر. مطالعات ساختار و كاركرد شهري، 6(19): 73-93.
20) گرجی مهلبانی، یوسف، یاران، علی، پروردی نژاد، سمیرا، و اسکندری، منیژه(1390). ارزیابی معماری همساز با اقلیم در خانه‌های کاشان، نشریه آرمان‌شهر، شماره 7، 31-40.
21) -محمودی، محمدمهدی، ونیکقدم، نیلوفر(1387). کاهش آلودگی‌های محیطی ناشی ازتوسعه مسکن با راه‌کارهای طراحی معماری(مطالعه موردی بافت‌های مسکونی پیرامون تهران). مجله هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شماره 35، 27-38.
22) میرزایی‌زاده، حانیه سادات، و محمودی‌نژاد، هادی¬(1394). معماری همساز با اقلیم با تاکید بر مجتمع‌های مسکونی، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران،معماری و شهرسازی،استانبول.
23) نوحی بزنجانی، محبوبه، و نیکپور، منصور(1401). بررسی جهت‌گیری ساختمانها در شهر مشهد با توجه به انرژی دریافتی در اقلیم سرد و خشک. نشریه معماری شناسی، 5(22): 63-75.
24) BenShams., A, Gandmakar., A, Atai., Hooshmand, & Saberi., H. (2019). Evaluation ofclimate-friendly architecture of Qeshm Island by Tarjong-Mahani method in the era of globalwarming. Geography Quarterly (Regional Planning), 9 (2), 65-81.
25) Fabrizio., A, Olaf., B, Giacomo., M, Margherita., M, & Jana., M. (2024). The effect of climate change and urbanization on outdoor microclimate: A case study in Berlin, Journal Energy and Buildings. 308. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2024.114024
26) Kristian., F, Jacopo., G, & Licia., F.(2020) Climate Change Effect on Building Performance: A Case Study in New York, Journal Energy and Buildings, 13(12), 3160; https://doi.org/10.3390/en13123160
27) Khoja., A, & Waheeb, S. (2020). Vernomimicry: Bridging the Gap between Nature and Sustainable Architecture, Journal of Sustainable Development, 13(1), 33.
28) Qinghua., X, Zhifan., D, Hui., W, Yuncai., W, & Lingfeng., M. (2023). The Effect of Climate Factors on 400 Years of Traditional Chinese Residential Building Roof Design: A Study from Southwest China, Journal Buildings, 13(2), 300.
29) Sertac., O, Huseyin., A.D, Berkin., G, & Ismail., Y.(2024). The Impact of Climate Change on Construction Activity Performance, Journal Buildings, 14(2), 372.
30) Tushar., Q, Bhuiyan., M, Sandanayake., M, & Zhang., G. (2019). Optimizing the energy consumption in a residential building at different climate zones: Towards sustainable decision making. Journal of Cleaner Production, 233, P,634-649.