تحلیل استعارۀ مفهومی نور در دفتر دوم مثنوی معنوی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

محمدزمان لاله زاری ¹ , شبنم حاتم پور ² , فرزانه سرخی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد شوشتر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شوشتر ، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/05/05 تاریخ پذیرش : 1402/07/23 تاریخ انتشار : 1402/08/15

کلید واژه: زبان‌شناسی شناختی, استعارۀ مفهومی, مثنوی معنوی, نور, لیکاف, جانسون,

چکیده مقاله :

تحقیقات لیکاف و جانسون در زمینۀ استعاره ثابت کرد که کاربردهای استعاره به حوزۀ مطالعات ادبی محدود نیست و در تفکر بشر ریشه دارد که یکی از مظاهر آن زبان است. استعارۀ مفهومی اصطلاحی است در زبان‌شناسی شناختی که همراه با الگوی مبدأ_مقصد به تبیین بیشتر استعاره‌های پیرامون ما می‌پردازد. مولانا در مثنوی استعارۀ مفهومی نور را ابزاری زبانی برای گسترش معانی و مفاهیم معرفتی به کار برده است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ می‌دهد که نظریۀ معاصر زبان‌شناسی شناختی چگونه با استعارۀ مفهومی نور در مثنوی مطابقت معنایی پیدا می‌کند؟ نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که استعارۀ مفهومی نور به ذات مطلق حضرت حق، آینۀ راهنما، مرشد طریقت، شمس حقیقت، انا الحق ابرار اشاره دارد. به دلیل حجم زیاد مثنوی صد بیت نمونۀ آماری از دفتر دوم انتخاب شده که در آن واژۀ نور 122 بار به کار رفته است.

چکیده انگلیسی:

Lakoff and Johnson's research in the field of metaphor proved that the uses of metaphor are not limited to the field of literary studies and are rooted in human thought that one of the manifestations of it is language. Conceptual metaphor is a term in cognitive linguistics that explains most of the metaphors around us along with the origin-destination pattern. In Masnavi, Rumi has used the conceptual metaphor of light as a linguistic tool to expand cognitive meanings and concepts. This research answers the question through a descriptive-analytical method: How does the contemporary theory of cognitive linguistics match the conceptual metaphor of light in Masnavi? Finally, we concluded that the conceptual metaphor of light refers to the absolute essence of Hazrat Haqq, the mirror of guidance, the guide of the religion, the sun of truth, and the expression of Ana al-Haqq (I am the Truth) of selected saints. Due to the large volume of Masnavi's hundred verses, a statistical sample was selected from the second book, in which the word "light" is used 122 times.

منابع و مأخذ:

ابودیب، کمال (1370). طبقه‌بندی استعارۀ جرجانی با اشارۀ خاص به طبقه‌بندی استعارۀ ارسطو. ترجمۀ محمدعلی حق‌شناس. تهران: نیلوفر.
الهی قمشه‌ای، مهدی (1384). قرآن کریم. چاپ سوم. قم: قدس.
حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (1347). دیوان حافظ. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: اقبال.
راکعی، فاطمه (1388). نگاهی نو به استعاره (تحلیل استعاره در شعر قیصر امین‌پور). فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی. 7 (26)، 77-99.
زمانی، کریم (1388). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر دوم. چاپ بيست و دوم. تهران: اطلاعات.
سپهری، سهراب (1380). هشت کتاب. چاپ چهارم. تهران: طهوری.
سجادی، سیدجعفر (1389). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ نهم. تهران: طهوری.
سعدی، مشرف‌الدین (1364). کلیات سعدی. به تصحیح علی فروغی. چاپ پنجم. تهران، موسی علمی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1355). حکمت‌الاشراق. ترجمه و توضیح جعفر سجادی. تهران: دانشگاه تهران.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1358). صور خیال در شعر فارسی. چاپ چهاردهم. تهران: آگاه.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1386). حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1369). گزیده غزلیات مولوی. جلد 2. تهران: بنیادی.
شمیسا، سیروس (1387). بیان. تهران: میترا.
صفا، محمد ابراهیم (2008). دیوان صفا. به تصحیح محمدسرور مولایی. آمریکا: (بي نا).
عین‌القضاه، عبدالله‌بن‌محمد (1377). نامه‌های عین‌القضات همدانی. جلد 1. تهران: اساطیر.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. چاپ پنجم. تهران: سخن.
کزازی، میرجلال‌الدین (1368). از گونه‌ای دیگر. تهران: مرکز.
کیانی نژاد، زین‌الدین (1377). جلوه‌هایی از عرفان ایران باستان. چاپ هفتم. تهران: كتابفروشي اشراقي.
گربران، آلن؛ شوالیه، ژان ژاك (1387). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی. جلد پنجم. تهران: جیحون.
لیکاف، جورج؛ مارک جانسون (1397). استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی. چاپ سوم. تهران: علم.
محمدی آسیابادی، علی (1387). هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس. تهران: سخن.
مولوی، جلال‌الدین (1384). کلیات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. جلد 18. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین (1391). مثنوی معنوی. به سعی و اهتمام رینولد نیکلسون. چاپ دوم. تهران: آدینۀ سبز.
مولوی، جلال‌الدین (1339). کلیات شمس یا دیوان کبیر. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: دانشگاه تهران.
مولوی، جلال‌الدین (1369). فیه مافیه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
نیلی‌پور، رضا (1393). زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
همایی، جلال‌الدین (1374). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ يازدهم. تهران: هما.
References
Abudib, K. (1991). Jurjani's Classification of Metaphor With Special Reference to Aristotle's Classification of Metaphor. Mohammad Ali Haqshanas (Trans.). Tehran: Nilofar.
Ain al-Qozaht, A. Bin M. (1998). Ain Al-Qozaht Hamedani Letters. Vol. 1. Tehran: Asatir.
Elahi Qomsheai, M. (2005). Holy Quran. 3rd Edition. Qom: Quds.
Fotuhi, M. (2006). Image Rhetoric. 5th Edition. Tehran: Sokhn.
Gheerbrant, A. & Chevalier, J.J. (2007). Culture of Symbols. Vol. 5. Sudabah Fazali (Trans.). Tehran: Jihoon.
Hafez Shirazi, Sh. Al-Din M. (1968). Diwan Hafez. Mohammad Ali Forughi (Ed.). Tehran: Iqbal.
Homaei, J. Al-Din (1995). Rhetoric Techniques and Literary Industries. 11th Edition. Tehran: Homa.
Kazzazi, M. J. Al Din (1989). From Another Species. Tehran: Markaz.
Kianinezhad, Z.Al-Din (1998). Manifestations of Ancient Iranian Mysticism. 7th Edition. Tehran: Eshraghi.
Lakoff, G. & Mark J. (2017). Metaphors We Live With. Hajar Agha Ebrahimi (Trans.). 3rd Edition. Tehran: Elm.
Mohammadi Asiabadi, A. (2007). Hermeneutics and Symbolism in Shams's Sonnets. Tehran: Sokhan.
Moulavi, J. Al-Din (1960). The Complete Work of Shams. Badi’ Al-Zaman Foruzanfar (Ed.). Tehran: University of Tehran.
Moulavi, J. Al-Din (1990). Fihe Ma Fieh. Badi’-Al-Zaman Foruzanfar (Ed.). Tehran: Amir Kabir.
Moulavi, J. Al-Din (2004). The Complete Work of Shams. Badi’-Al-Zaman Foruzanfar (Ed.). Vol. 18. Tehran: Amir Kabir.
Moulavi, J. Al-Din (2011). Masnavi Ma’navi. Reynold Nicholson (Effo.). 2nd Edition. Tehran: Adineh Sabz.
Nilipour, R. (2013). Metaphorical Language and Conceptual Metaphors. 2nd Edition. Tehran: Hermes.
Rakei, F. (2009). A new look at Metaphor (analysis of Metaphor in Qeisar Aminpour's poetry). Literary Research Quarterly. 7 (26), 77-99.
Sa’di, M. Al-Din (1985). Sa’di's Complete Works. Mohammad Ali Foroughi (Ed.). 5th Edition. Tehran: Musa Elmi.
Safa, M.E. (2008). Diwan of Safa. Mohammad Sarvar-Moulaei (Ed.). American: (N P).
Sajjadi, S. J. (2009). Dictionary of Mystical Terms and Interpretations. 9th Edition. Tehran: Tahoori.
Sepehri, S. (2001). Eight Books. 4th Edition. Tehran: Tahoori.
Shafiei-Kadkani, M.R. (1979). Imagination in Persian Poetry. 14th Edition. Tehran: Aghah.
Shafiei-Kadkani, M.R. (2016). Abu Saeed Abu Al-Khair's Moods and Words. Tehran: Sokhn.
Shamisa, S. (1990). Selection of Moulavi’s Poetry. Vol. 2. Tehran: Bonyadi.
Shamisa, S. (2008). Bayan. Tehran: Mitra.
Sohravardi, Sh.Al-Din (1976). Hekmat-al- Eshraq. Ja’far Sajjadi (Trans.). Tehran: University of Tehran.
Zamani, K. (2009). The Comprehensive Description of the Masnavi Manavi. 2nd Book. 22nd Edition. Tehran: Information.