امکان استنباط نظام عدالت به‌مثابه انصاف از درون گفتمان‌‌ های جمهوری اسلامی

محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی

افشین حبیب زاده کلی ¹ ( )
رضا اکبری نوری ² ( علوم سیاسی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب ، تهران ، ایران )
سید خدایار مرتضوی اصل ³ ( علوم سیاسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب،تهران،ایران )

تاریخ دریافت : 1402/06/02 تاریخ پذیرش : 1402/06/23 تاریخ انتشار : 1402/07/05

کلید واژه: عدالت , جمهوری اسلامی , مصالح عمومی , حق , خیر , گفتمان,

چکیده مقاله :

مفهوم عدالت و نظام مبتنی بر آن همواره از موضوعات مهم اندیشه و فلسفه سیاسی بوده است. جان رالز از بزرگ‌ترین فلاسفه سیاسی معاصر غرب در کتاب عدالت به مثابه انصاف می کوشد در برداشتی سیاسی از عدالت ، لوازم تحقق بیشترین آزادی و برابری ممکن برای شهروندان جامعه‌ای دموکراتیک را شرح دهد. چارچوب نظری مقاله نظریه عدالت به مثابه انصاف است و روش تحقیق تحلیل گفتمان است . پرسش اصلی این است که تا چه میزان امکان استنباط نظام عدالت به‌مثابه انصاف به روایت رالز از درون گفتمان‌‌ های جمهوری اسلامی وجود دارد؟ در این ارتباط یکی از مباحث عمده ، بحث درباره نسبت مصالح عمومی و مصالح یا خیرهای فردی و گروهی است چرا که از نظر رالز نظام عدالت ، حوزه نهادینه‌شدة مصالح عمومی است که به واسطه نهادهای ساختار اساسی جامعه که آن نیز ملازم با وجود کشور یا دولت-ملت است جاری می شود .در این راستا آراء مرتضی مطهری و عبدالله جوادی آملی دو روحانی سرشناس به عنوان مفهوم‌پردازان اصلی تحلیل گفتمان عدالت که بالقوه می‌توان امکان استخراج نظریة عدالتی نزدیک به عدالت به مثابه انصاف را از آن احصا کرد، بررسی شده است. نتیجه اینکه دیدگاه‌ مطهری استعداد بیشتری برای تفسیر نظام عدالت به مثابه انصاف در گفتمان اسلام سیاسی دارد تا دیدگاه جوادی آملی.

چکیده انگلیسی:

The concept of justice and the system based on it has always been one of the important topics of political thought and philosophy. John Rawls, one of the greatest contemporary political philosophers of the West, in his book Justice as Fairness, tries to explain in a political understanding of justice, the necessities of realizing the greatest possible freedom and equality for the citizens of a democratic society. The theoretical framework of the article is the theory of justice as fairness and the research method is discourse analysis. The main question is to what extent is it possible to infer the justice system as fairness according to Rawls from the discourses of the Islamic Republic? In this connection, one of the main topics is the discussion about the ratio of public interests and individual and group interests, because according to Rawls, the justice system is the institutionalized area of public interests, which is due to the institutions of the basic structure of society, which is also associated with the existence of the country or The existence of the nation-state is ongoing. In this regard, the opinions of Morteza Motahari and Abdullah Javadi Amoli, two well-known clerics, have been examined as the main conceptualizers of the analysis of the discourse of justice, from which the possibility of extracting a theory of justice close to justice as fairness can be calculated. The result is that Motahari's point of view is more capable of interpreting the justice system as fairness in the discourse of political Islam than Javadi Amoli's point of view.

منابع و مأخذ:

اصغری، محمود (1386) «مسأله عدالت در آرای جان رالز و شهید مطهری»، فصلنامه اندیشه حوزه. شماره ۳۷. ۱۳۸۷
اسکینر، کوئینتین (۱۳۹۳) بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن ج ۲. مترجم کاظم فیروزمند. تهران: آگه
پوچی، جانفرانکو (۱۳۸۴) تکوین دولت مدرن. مترجم: بهزاد باشی. تهران:آگه
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۵) تسنیم. جلد هشتم. قم: اسراء
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۷) تسنیم. جلد چهاردهم. قم: اسراء
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۸) تسنیم. جلد شانزدهم. قم: اسراء
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۸) مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء
دادگر، یدالله، و ابوالفضل پاسبانی صومعه (۱۳۸۳) «مقایسه متغیر کانونی در نظریه‌های عدالت آمارتیا سن، جان رالز و محمدباقر صدر». فصلنامه اقتصاد و جامعه. سال ۱، شماره ۲. ۱۳۸۳
رالز، جان (1386) عدالت به مثابه انصاف. ترجمه عرفان ثابتی. تهران: ققنوس
رالز، جان (1394) عدالت به مثابه انصاف. ترجمه عرفان ثابتی. تهران: ققنوس
طباطبایی، جواد (۱۳۸۶) جدال قدیم و جدید. تهران: نشر ثالث
فوکویاما، فرانسیس(1397) نظم و زوال سیاسی ، ترجمه رحمن قهرمانپور، تهران: انتشارات روزنه
قلیج، وهاب (۱۳۸۹) «معیارهای عدالت توزیعی، مطالعه تطبیقی دیدگاه‌های جان رالز و شهید مطهری» فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال سوم، شماره اول، پاییز و زمستان ۸۹
کریک، برنارد (۱۳۸۷) دموکراسی. ترجمه پویا ایمانی. تهران: نشر مرکز
ماکیاولی، نیکولو (۱۳۹۴) شهریار. ترجمه داریوش آشوری. تهران: آگه
ماکیاولی، نیکولو (۱۳۹۸) گفتارها ترجمه فریدون لطفی. تهران: نشر خوارزمی
مطهری، مرتضی (۱۳۶۸) اسلام و مقتضیات زمان ج۱. قم: صدرا
مطهری، مرتضی (۱۴۲۰) بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: حکمت
مطهری، مرتضی (۱۳۶۹) بیست گفتار. تهران: صدرا
مطهری، مرتضی (۱۳۸۲) آزادی معنوی. تهران: صدرا
وینسنت، اندرو (1381) نظریه‌های دولت. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی