حکمرانی اسلامی از نگاه آیت الله نائینی
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی
محمد جلیل فر
1
(
گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، شیراز، ایران
)
محمدکاظم کاوه پیشقدم
2
(
گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، شیراز، ایران
)
کلید واژه: حکمرانی اسلامی, آیت الله نائینی, استبداد, مردم,
چکیده مقاله :
در این پژوهش موضوع حاکمیت سیاسی جامعه از نگاه یک اندیشمند شرقی به روش تحلیل گفتمان مورد بررسی واقع شده که در آن ویژگیهای یک حاکمیت درست و فرمانروای خوب و نیز ویژگیهای یک حاکمیت نادرست و فرمانروای ظالم توسط آیت الله نائینی از جهان شرق مورد کنکاش قرار گرفته است. هدف پژوهش، استخراج جنبه های مهم حکمرانی اسلامی در آثار نائینی بوده بطوریکه شیوه درست فرمانروایی مشتمل بر اصولی مانند آزادی، برابری، عدم خشونت، حفظ حقوق عامه، مقابله با استبداد و تغییر مسالمت آمیز حاکمان و قدرت، در رساله معروف وی یعنی تنبيه الأمة وتنزيه الملة مورد توجه و تاکید قرار گرفته و از منظر دین و عرف به نحوه تعامل صحیح فرمانروایان با مردم بویژه نظارت و کنترل بر حاکمان و حقوق متقابل رعیت و حاکم پرداختند. وی علاوه بر کمک به نهادینه کردن مشروطیت در ایران، توانست اندیشه شیعه را در حکومت داری تبیین کرده و اولین حرکت علمای شیعه در غیاب امام معصوم مبنی بر تطبیق حکومت مشروطه با شرع مقدس اسلام یا سازگاری قوانین عرفی با متون دینی را به سرانجام برساند. این پژوهش وجود همه عناصر لازم برای حکمرانی اسلامی و کفایت مولفه های ضروری جهت تعامل درست حاکمان با رعیت را در آثار آیت الله نائینی نتیجه می گیرد.
In this research, the issue of political governance of the society from the point of view of an eastern thinker has been investigated by the method of discourse analysis, in which the characteristics of a good government and a good ruler as well as the characteristics of a wrong government and a cruel ruler have been explored by Ayatollah Naini from the Eastern world. Is. The aim of the research was to extract the important aspects of Islamic governance in Naini's works, so that the right way of ruling includes principles such as freedom, equality, non-violence, maintaining public rights, dealing with tyranny and peaceful change of rulers and power, in his famous treatise, Punishment of the Ummah. And Tanzih al-Mullah has been emphasized and from the point of view of religion and custom, they have dealt with the correct way of interaction between rulers and people, especially supervision and control over rulers and the mutual rights of subjects and rulers. In addition to helping to institutionalize constitutionalism in Iran, he was able to explain the Shia thought in governance and complete the first movement of Shia scholars in the absence of Imam Masoom to adapt the constitutional government to the holy law of Islam or the compatibility of customary laws with religious texts. This research concludes the existence of all the necessary elements for Islamic governance and the sufficiency of the necessary components for the correct interaction of the rulers with the subjects in the works of Ayatollah Naini.
1- نائینی، محمدحسین 1327 ، تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح و تحقیق: سید جواد ورعی 1382 ، قم: موسسه بوستان کتاب، چاپ چهارم
2- شیرودی، مرتضی 1392 ، آیت الله نائینی و هویت بخشی بومی به مفاهیم مدرن سیاسی، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، سال یازدهم، شماره 44
3- نوری، سید مسعود 1382 ، فلسفه سیاسی شیعه در اندیشه میرزای نائینی ، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، آبان و آذر
4- خسروی زاده، صباح؛ سهرابی، سمیه 1389 ، نگاه آیت الله طالقانی به مکانت کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال چهاردهم، شماره 55
5- فراتی، عبدالوهاب 1375 ، مروری بر اندیشه سیاسی آیت الله نائینی، فصلنامه حکومت اسلامی، سال اول، شماره 1
6- بلیک رید و ادوین هارولدس ۱۳۷۸ ، طبقه‌بندی مفاهیم در ارتباطات، مترجم مسعود اوحدی، تهران، انتشارات سروش
7- اختیار، منصور ۱۳۴۸، معنی‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
8- وان دایک، تئون ای ۱۳۸۲ ، مطالعاتی در تحلیل گفتمان : از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، گروه مترجمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
9- صفوی، کورش ۱۳۸۲ ، معنی‌شناسی کاربردی، تهران، انتشارات همشهری
10- آقاگل‌زاده، فردوس ۱۳۸۵ ، تحلیل گفتمان انتقادی، انتشـارات علمی فرهنگی
11- وان دایک، تئون ای ۱۳۷۸ ، تحلیل گفتمان: پرورش و کاربست آن در ساختار خبر، مترجم: محمدرضا حسن زاده، تهران، پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
12- بحرانی، کمال الدین میثم بن علی بن میثم 1384، شرح نهج البلاغه، انتشارات نصر
13- حائری، عبدالهادی 1360 ، تشیع و مشروطیت، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر
14- مجلسی، محمدباقر 1408 ه ق، بحارالانوار، بیروت، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی
15- مکی، حسین 1362، تاریخ بیست ساله ایران، تهران، نشر ناشر، چاپ دوم
16- نائینی، محمدحسین 1327، تنبیه الامه و تنزیه المله، مقدمه و توضیح: سید محمود طالقانی 1334، تهران، شرکت سهامی انتشار
17- کسروی، احمد 1363، تاریخ مشروطه ایران، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ شانزدهم
18- مطهری، مرتضی 1365، بررسی اجمالی نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر، قم، انتشارات صدرا
19- فرکلاف، نورمن ۱۳۷۹ ، تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
20- یارمحمدی، لطف الله ۱۳۸۳ ، گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران، نشر هرمس