چالش‌ها و راهبردهای صیانت و توسعه پایدار حریم (نمونه موردی: شهرداری منطقه 15 کلانشهر تهران)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
علیرضا خطیبی
1
,
علی شمس الدینی
2
*
,
محمدعلی خلیجی
3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
3 - استادیار گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
کلید واژه: حریم, نرم‌افزار متاسوات, شهرداری منطقه 15 کلانشهر تهران, چالش و راهبرد, صیانت و توسعه پایدار,
چکیده مقاله :
مقدمه: رشد بالای شهرنشینی در دو قرن اخیر و به دنبالش، توسعه و گسترش شهرها موجب تغییرات کمی و کیفی زیادی در فضاهای شهری از جمله حریم شهرها شده است. هدف: ضرورت دارد از گسترش و توسعه بی‌ضابطه در حریم شهر به صورت جدی با برنامه‌ریزی دقيق و متناسب پيشگيری نمود چراکه پيشروی و رشد فزاینده چالش‌ها، موجب نابودی حریم کلانشهر تهران و از دست رفتن ریه تنفسی و اراضی ذخيره شهری برای توسعه پایدار آینده شهر خواهد گردید. روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و براساس چگونگی به دست آوردن داده‌های مورد نياز و روش کار و ماهيت، توصیفی تحلیلی می‌باشد. برای انتخاب پنل کارشناسان (معبد دلفی)، از روش نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده شده که درنهایت منجر به انتخاب 12 نفر شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه راهبرد صیانت و توسعه پایدار حریم کلانشهر تهران از نرم‌افزار متاسوات استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه 15، یکی از مناطق جنوبی کلانشهر تهران است که از شرق با حریم شهر تهران دارای مرز مشترک است. این منطقه دارای 7 ناحیه می باشد که 3 تا از این نواحی حریم دارند: نواحی 4، 6 و 8. یافته‌ها: تخریب محیط‌زیست طبق خروجی نرم‌افزار متاسوات، بزرگترین چالش صیانت و توسعه حریم منطقه 15 است. ساخت و سازهای غیرمجاز و زمین‌خواری، چالش‌های بعدی هستند و سپس نوبت به تغییر کاربری باغات و زمین‌های کشاورزی، ایجاد آلودگی‌های صنعتی و جلوگیری از اجرای کمربند سبز و مهاجرت و سکونتگاه‌های غیررسمی و مدیریت متفرق (تنوع قوانین و تعدد مجریان قانون) می‌رسد. نتایج: متاسوات بر این باور است که منابع و قابلیت‌هایی در جغرافیای موردمطالعه پژوهش وجود دارد که در حکم راهکارهایی برای غلبه بر چالش‌های صیانت و توسعه پایدار جغرافیای موردمطالعه هستند؛ مهمترین آنها «مدیریت یکپارچه حریم» است و سپس نوبت به «توجه مسئولین و اتحاذ وحدت رویه بین کلیه دستگاه‌های دخیل در حریم»، «حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» و «کمربند سبز» می‌رسد.
Introduction: The high growth of urbanization in the last two centuries and following it, the development and expansion of cities has caused many quantitative and qualitative changes in urban spaces, including the boundaries of cities. Research Aim: It is necessary to seriously prevent uncontrolled expansion and development in the city boundary with accurate and proportionate planning, because the progress and increasing growth of challenges will cause the destruction of the metropolitan boundary of Tehran and the loss of the breathing lung and urban reserve lands for the sustainable development of the city in the future. Methodology: In terms of purpose, this research is practical and based on how to obtain the required data and the working method and nature, it is descriptive and analytical. To select the panel of experts (Delphi Temple), the snowball sampling method was used, which ultimately led to the selection of 12 people. Meta-SWOT software has been used to analyze the information and provide a strategy for the sustainable development and protection of Tehran's metropolitan area. Studied Areas: District 15 is one of the southern districts of Tehran metropolis, which has a common border with the city of Tehran from the east.This District has 7 Region, 3 of which has Privacy: Region 4, 6 & 8. Results: Environmental destruction, according to the output of meta-SWOT software, is the biggest challenge for the protection and development of the zone 15. Unauthorized constructions and land grabbing are the next challenges, and then it's time to change the use of gardens and agricultural lands, create industrial pollution and prevent the implementation of the green belt and immigration and informal settlements and miscellaneous management (variety of laws and multiple law enforcers). Conclusion: meta-SWOT believes that there are resources and capabilities in the studied geography of the research, which are solutions to overcome the challenges of preservation and sustainable development of the studied geography; The most important of them is "integrated privacy management" and then it comes to "the attention of the authorities and the adoption of unity of action between all the devices involved in privacy", "the presence and investment of the private sector" and "green belt".
انوری، نعمت‌الله و سید جمال‌الدین دریاباری. (1397). بررسی مسایل مدیریتی حریم کلانشهر تهران در ارتباط با روند فعلی و آتی تحولات کالبدي و جمعیتی. فصلنامه علمی پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی. 10(2)، 238-215
انوری، نعمت‌الله. (1397). ساماندهی حریم کلانشهر تهران در چارچوب مطالعه روابط متقابل میان اسکان جمعیت و اشتغال. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای). 8(2)، 360-341
بافرانی، جمال و پروانه مهدوی. 1394. راهبردها، سیاست‌ها و ملاحظات ناظر بر ساماندهی و آمایش درونی منطقه 12 تهران. مجموعه مقالات همایش تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت
بردی آنامرادنژاد، رحیم. (1395). تحلیلی بر برنامه‌ریزی فضایی و الگوی توسعه شهرنشینی در ایران. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 7(26)، 112-93
بناء، مرتضی. (1398). تحلیل نهادی مدیریت صیانت و توسعه پایدار حریم (مورد مطالعه: حریم منطقه 19 شهرداری تهران). رساله دکتری تخصصي رشته جغرافيا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات
بهرامی‌جاف، ساجد؛ ناصر نصیریان و مریم تک‌روستا. (1401). حریم شهر؛ حفاظت یا توسعه (بررسی و تحلیل پنج دهه برنامه‌ریزی برای حریم پایتخت). فصلنامه آمایش سیاسی فضا. 4(2)، 86-71
تقوایی، مسعود؛ حسین رجب‌صلاحی و مرجان شفیعی. (1401). تحلیلی بر راهبردهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری (مطالعه موردی: شهر تهران). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. 20(1)، 118-85
خطیبی، علیرضا و زهرا سادات (سعیده) زرآبادی. (1400). صیانت و توسعه پایدار حریم شهر تهران با استفاده از مدل متاسوات. هفتمین کنگره سالانه بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری. تهران
رنجبرزاده، سمیه. (1399). ارزیابی حریم کلانشهر تهران با تاکید بر حکمروایی خوب شهری. دومین کنفرانس محیط زیست، عمران، معماری وشهرسازی
زیاری، کرامت‌الله. (1391). بررسی تحولات جمعیت و فعالیت در گستره حریم کلان‌شهرهاي ایران و الزامات مدیریتی آن؛ مطالعه موردي: کلانشهر تهران. اولین همایش ملی مدیریت شهری در افق 1404. تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه شریف
سبحانی، نوبخت؛ پروانه زیویار و رحیم سرور. (1396). بررسی و تحلیل روابط علی و معلولی شاخص‌های تاثیرگذار بر مدیریت یکپارچه حریم پایتخت. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 51(2)، 451-429
سرور، رحیم و جمال بافرانی. (1398). تحليل راهبردی وضعيت نظام مدیریت سياسی حریم منطقه شهری تهران. فصلنامه آمایش سياسی فضا. 1(3)، 138-129
سرور، رحیم. (1401). برنامه‌ریزی و مدیریت مناطق کلان‌شهری با تاکید بر مدیریت یکپارچه منطقه کلان‌شهری تهران. تهران: انتشارات سروش
میرمقتدایی، مهتا؛ مجتبی رفیعیان و الهام سنگی. (1389). تاملی بر مفهوم توسعه میان‌افزا و ضرورت آن در محلات شهری. ماهنامه شهرداری‌ها. 10(98)، 51-44
ناصرمستوفی، انوشیروان و راما قلمبر دزفولی. (1400). ارزیابی علل و پیامدهای نارسایی در مدیریت یکپارچه حریم پایتخت با تاکید بر الزامات طرح جامع شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 11(44)، 340-319
هادی‌زاده بزار، مریم. 1393. مدیریت اراضي حریم شهرها، راهکاری اصولي در کاهش مشکلات شهری: نمونه موردی شهر مشهد. هفت‌شهر. 43 و 44
Amoateng, P. Cobbinah, B. P. & Owusu- Adade, K. (2013). Managing Physical Development In Peri-urban Areas of Kumasi.
Ghana: A Case of Abuakwa. Journal of Urban and Environmental Engineering. P: 96-109. Allen, A. (2003). Environmental planning and management of the peri-urban interface: perspectives on an emerging Field.
Environmental & Urbanization. Vol.13. No.1 Barros, J. L. Tavares, A. O. Monteiro, M. & Santos, P. P. (2018). Peri-urbanization and rurbanization in Leiria city: The
importance of a planning framework. Sustainability. 10(7). 2501 Buxton, Michael. (2019). Green Belts: Past; Present; Future? Journal Planning Theory & Practice. Published 27 Mar 2019. Pages
311-314 Dockerill, Berti. Sturzaker, John. (2019). Green belts and urban containment: the Merseyside experience. Journal Planning Perspectives. Published 12 May 2019. Pages 583-61
Mauro, G. (2020). Rural–Urban Transition of Hanoi (Vietnam): Using Landsat Imagery to Map Its Recent Peri-Urbanization.
ISPRS International Journal of Geo-Information. 9(11). 669