جغرافیای تاریخیِ شهرهای گیلان از منظرِ گردشگری

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

محمدتقی رهنمایی ¹ , سید مهدی موسی کاظمی ² , سید علی حسینی ³ , بهناز پورخداداد ⁴

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/20 تاریخ پذیرش : 1400/10/24 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: تاریخ, گردشگری, جغرافیای تاریخی, شهرهای گیلان,

چکیده مقاله :

شهرها از مثصدهای مهم گردشگری هستند. بسیاری از گردشگران در سفرهای گردشگری از آثار و بناهای تاریخی آنها بازدید می‌کنند. لیکن در بسیاری موارد، از پیشینه‌ی جغرافیای تاریخی آنها چندان اطلاعاتی ندارند. به همین دلیل به نوعی از ادراکات سطحی درباره‌ی شهرها بسنده می‌کنند. شهرها در طولِ تاریخ از اصلی‌ترین عرصه‌های اجتماعی هستند که بسیاری از چالش‌های تاریخی، سیاسی و فرهنگی در آنها رخ داده است. چه بسا که به دنبالِ این چالش‌ها، محلِ شهرها جابه‌جا شده، برخی به‌دنبالِ حوادثِ طبیعی و تاریخی، نقش و اهمیتِ خود را از دست داده‌اند و چه بسا شهرهایی که به‌دنبالِ یک اراده‌ی سیاسی، اهمیت تازه‌ای پیدا کرده‌اند.گیلان از مهم‌ترین مقصدهای گردشگری ایران است. اما انگیزه‌ی اصلی گردشگران عمدتا استفاده از جاذبه‌های طبیعی گیلان است. کمتر کسی می‌داند که چگونه دو شهرِ لاهیجان در گیلان بیه پیش و فومن در گیلانِ بیه‌پس، که روزگاری مقرِ حکومت بوده‌اند، به دنبالِ یک اراده‌ی سیاسی، نقشِ خود را به شهری کوچک، یعنی رشت واگذار کرده‌اند و یا اینکه از تبدیلِ یک صیدگاهِ ساحلی به نام انزلی، چگونه یک شهر بندری و گردشگرپذیر شکل می‌گیرد و همین شهر پناهگاهِ مهاجرینِ رانده شده‌ی لهستانی، روسی و ارمنی می‌شود و یا اینکه با محدود شدنِ روابطِ سیاسی و اقتصادی ایران و شورویِ سابق، بندرِکرگانرود از رونق افتاده و ساکنینِ آن به محلِ فعلیِ هشتپر کوچ می‌کنند که امروز از فعال‌ترین شهرهای استان است.روشِ تحقیق به صورتِ اسنادی و مشاهداتِ میدانی بوده واز نقشه‌های تاریخیِ این شهرها برای تبیینِ جغرافیای تاریخیِ آن‌ها استفاده شده‌است.این مقاله سعی دارد، شهرهای رشت، لاهیجان، فومن، بندرانزلی و تالش را از منظرِ جغرافیای تاریخی واکاوی کرده و تحولاتِ فضایی، تاریخی آن‌ها را با هدفِ تقویتِ نگرشِ عمیق‌ترِ آنان به این شهرها به تصویر بکشد. با این امید که این تحقیق بتواند بن‌مایه‌ای باشد برای شناختِ بهتر و عمیق‌تراز شهرهای ایران و تبیینِ ارتباط میانِ جغرافیای تاریخی، شهر و گردشگری

چکیده انگلیسی:

Cities are important tourist destinations. Many tourists visit historical monuments during their travels. But in many cases, they do not have much information about their historical geography. For this reason, they do not have deep perceptions of cities. Cities have been one of the most important social fields, throughout history, that Many historical, political and cultural challenges have occurred in them, that following these challenges, the location of cities has moved. Some of them have lost their role and importance due to natural and historical events, and perhaps cities that have gained new importance following a political decision.Guilan is one of the most important tourist destinations in Iran. But the main motivation of tourists is mainly to use the natural attractions of Guilan. Few people know how the two cities of Lahijan in Guilan Biepish and Fooman in Giulan Biepas, where the government was based of them in the past, have given up their role to a small town, Rasht, following a political decision, Or how a fishing village called Anzali is formed into a port and tourist city and this city becomes a refuge for expelled Polish, Russian and Armenian immigrants, or how with the limitation of political and economic relations between Iran and the former Soviet Union, Karganrood has declined and its inhabitants are moving to the current location of Hashtpar, which is one of the most active cities in the province today.This article tries to analyze the cities of Rasht, Lahijan, Fooman, Bandar Anzali and Talesh from the perspective of historical geography And define spatial-historical developments these cities with the aim of amplifing a deeper view of them. With the hope that this research can be a basis for a better and deeper understanding of Iranian cities and explain the relationship between historical geography, cities and tourism.The research method is documentary and field observations and the historical maps of these cities have been used to explain their historical geography.

منابع و مأخذ:

اولئاریوس، آدام. (1363). سفرنامه‌ی اولئاریوس. ترجمه‌ی بهپور، احمد، چاپ اول، تهران: انتشاراتِ ابتکار.

بیک محمدی، حسن. (1386). مقدمه‌ای بر جغرافیای تاریخی ایران. چاپ چهارم، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.

پرمایه، رحیم؛ رمضانی­پور، مهرداد؛ بزرگمهر، کیا و حقزاد، آمنه. (1399). عوامل مؤثر بر توسعه‌ی گردشگری شهر لاهیجان، فصلنامه‌ی فضای گردشگری، 9(34)، 47-27.

جهادِ دانشگاهی گیلان. (1386). گزارش طرح جامعِ آمارگیری گردشگری و سنجش رضایت‌مندی گردشگرانِ استانِ گیلان. انتشارات جهاد دانشگاهی.

حسنی‌مهر، سیده صدیقه و تبری، الهه. (1390). پژوهشی در فضای گردشگری شهری انزلی با تاکید بر بازاریابی گردشگری، فصلنامه‌ی چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعاتِ انسانی)، 6(17)، 128-116.

حقدوست، هلن. (1396). بازسازی محله‌های قدیمی شهر رشت، به منظور توسعه‌ی جاذبه‌های گردشگری، مطالعه‌ی موردی: محله‌ی ساغریسازان شهر رشت. رشت: انتشارات دلکام.

خاکپور، مینو و کاتب، فاطمه. (1398). هم‌نشینی الگوها در معماری خانه‌های تاریخی، مورد مطالعاتی: خانه‌ی صادقی (لاهیجان). فصلنامه‌ی معماری و شهرسازی آرمان شهر، 29، 15-1.

خودزکو، الکساندر. (1385). سرزمین گیلان. ترجمه‌ی سهامی، سیروس، چاپ اول، رشت: انتشارات فرهنگ ایلیا.

رابینو، یاسنت لوئی. (1391). ولایات دارالمرز گیلان. ترجمه‌ی جعفر خمامی‌زاده، چاپ ششم، رشت: انتشاراتِ طاعتی.

رنجبر، محسن و سرور، رحیم. (1386). ماسوله، تجلّی کالبدی هماهنگی و همسازی انسان با طبیعت، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای راهکارهای توسعه از دیدگاه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آستارا.

رهنمایی، محمدتقی. (1396). موضوع‌شناسی جغرافیای تاریخی در قالب یک مدلِ مفهومی، مجموعه مقالاتِ همایش جغرافیای تاریخی (نخستین همایش گروه جغرافیای تاریخی جهان اسلام). (771-788 )، پژوهشکده تاریخ‌اسلام، تهران.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانِ گیلان .(1390). سال‌نامه‌ی آماری استان گیلان، معاونت آمار و اطلاعات.

سفردوست، احمد. (1384). در جست و جوی هویتِ شهری رشت، تهران: انتشاراتِ آمیزه‌ی فن و هنر.

طویلی، عزیز. (1370). تاریخ جامع انزلی. جلد اول، رشت: انتشارات شقایق.

غنی‌پور تفرشی، مرضیه. (1391). بررسی تأثیر گردشگری شهری بر اقتصاد شهر، مطالعه‌ی موردی: شهر لاهیجان، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد منتشر نشده، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

فروحی، علی و طالبی، فرامرز. (1377). ارمنیانِ گیلان. چاپ اول، رشت: انتشاراتِ گیلکان.

قدیری اصل، شیوا. (1394). جغرافیای تاریخی تالش، همایش ملی تالش شناسی (ص1-15)، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، رشت، ایران.

کشوردوست، علیرضا و شکوهی راد، بابک. (1392). تغییراتِ کارکردی شهر رشت در گذر زمان، اولین همایشِ ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه‌ی پایدار، (ص1-19). تهران: دانشگاه تهران.

مهندسین مشاور نقش جهان پارس. (1393)، طرح توسعه و عمران (جامع) بندر انزلی. جلد اول، گیلان.

میرابوالقاسمی، محمدتقی. (1369). گیلان از آغاز تا انقلابِ مشروطیت. چاپ اول، رشت: انتشاراتِ هدایت.

یاسوری، مجید؛ کهنسال، حسن و گراوندی، فریبا. (1390). نقش تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم در توسعه‌ی گردشگری، مطالعه‌ی موردی: شهرستان رشت، همایش گردشگری و توسعه‌ی پایدار، همدان.