استفاده از عوامل زیباشناسی در انتخاب درختان و درختچه‌های زینتی مناسب برای فضای سبز شهری با تأکید بر گونه‌های بومی (مطالعه موردی: شهرستان لنگرود)
فاطمه حسینی کومله
1
,
علیرضا اسلامی
2
*
,
بهزاد کاویانی
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته علوم باغبانی، گرایش گیاهان زینتی، گروه باغبانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
2 - دانشیار گروه باغبانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
3 - استاد گروه باغبانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
کلید واژه: فضای سبز شهری, گونه‌های بومی زینتی, گیلان, AHP.,
چکیده مقاله :
در طراحی فضای سبز شهری، تکیه بر انتخاب گونه¬های بومی با توجه به سازگاری بیشتر آنها با شرایط اقلیمی منطقه، مراقبت راحت¬تر و هزینه کمتر نگهداری، حایز اهمیت است. انتخاب اصولی گیاهان در فضای سبز شهری باید بر مبنای برخی عوامل از جمله زیباشناختی، زیست‌محیطی، خواهش¬های اکولوژیکی و طبیعی، ویژگی¬های عملکردی، مقاومت به آلاینده‌ها، تحمل آلودگی و سازگاری با شرایط آب و هوایی خاص باشد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی عوامل زیباشناسی در انتخاب درختان و درختچه‌های قابل کاشت با تاکید بر گونه¬های بومی زینتی در فضای سبز شهری شهرستان لنگرود در استان گیلان، ایران بود. مطالعه میدانی روی 1۲ گونه (سرو زربین، انجیلی، آزاد، شاه¬بلوط، سرو خمره¬ای یا نوش، شیشه‌شور، زبان ¬گنجشک، توری، نارنج، توسکا، افرا شیردار و ژینگو) و ثبت ویژگی‌های زیباشناسی آنها به کمک مشاهده در طبیعت انجام گردید. با انتخاب و تعیین 9 شاخص زیباشناسی (ایجاد و تولید سایه، زیبایی تنه، زیبایی الگوی شاخه¬بندی، زیبایی برگ، زیبایی منظر، شکل و پوشش تاج درخت، مقیاس گیاهان، هرس-پذیری و عادت به پاجوش¬دهی) و نظرخواهی از متخصصین امر در قالب پرسشنامه¬های طراحی‌شده بر اساس اطلاعات جمع-آوری‌شده، ارزیابی درختان و درختچه‌ها به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP انجام شد و توسط نرم¬افزار Choice Expert آنالیز گردید. یافته¬های پژوهش حاضر نشان داد از بین گونه‌های مورد بررسی، آزاد (دارای بالاترین شاخص‌ها در همه صفات)، سرو زربین و توسکا از بالاترین مطلوبیت، و شیشه¬شور، توری و ژینگو از پایین‌ترین مطلوبیت برخوردار بودند. در رتبه¬بندی کلی درختان و درختچه‌ها، ¬آزاد، سرو زربین و توسکا به¬ترتیب با کسب امتیاز 238/0، 197/0 و ۱۵۶/۰، رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. شناسایی درختان و درختچه‌های مناسب برای کاشت در هر منطقه می‌تواند به تصمیم‌گیرندگان و طراحان توسعه فضای سبز شهری کمک شایانی نماید.
In the design of urban green space, it is important to rely on the selection of native species, considering their greater compatibility with the climatic conditions of the region, easier care and lower maintenance costs. The basic selection of plants in the urban green space should be based on some factors such as aesthetics, environmental, ecological and natural requirements, functional characteristics, resistance to pollutants, tolerance to pollution and adaptation to special weather conditions. The aim of the present research was to investigate the aesthetic factors in the selection of trees and shrubs to be cultivated with an emphasis on native ornamental species in the urban green space of Langroud city in Gilan province, Iran. A field study was conducted on 12 species (Cupressus sempeivirens var. horizontalis, Parrotia persica, Zelkova carpinifolia, Quercus castaneifolia, Thuja, Callistemon citrinus, Fraxinus ornus, Crepe myrtle, Citrus aurantium, Alnus glutinosa, Acer cappadocicum and Ginkyo biloba) and their aesthetic characteristics were recorded with the help of observation in nature. By selecting and determining 9 aesthetic indicators (creation and production of shade, beauty of the trunk, beauty of the branching pattern, beauty of the leaves, beauty of the landscape, shape and cover of the tree crown, scale of plants, pruning ability and habit to sucker production) and asking for opinions from experts in the form of questionnaires designed based on the collected information, trees and shrubs were evaluated using the AHP hierarchical analysis process and analyzed by Choice Expert software. The findings of this research showed that among the investigated species; Z. carpinifolia (containing the highest parameters in all traits), C. sempeivirens and A. glutinosa had the highest desirability, and Callistemon citrinus, Crepe myrtle, and Ginkyo bilob had the lowest desirability. In the general ranking of trees and shrubs, Z. carpinifolia, C. sempeivirens and A. glutinosa ranked first to third with the scores of 0.238, 0.197 and 0.1۵6, respectively. Identifying suitable trees and shrubs for planting in each area can be of great help to decision makers and designers of urban green space development.
اسدی، ر.، حسن‌پور، ف.، مهربانی، م.، باقی‌زاده، ا. و کاراتدیش، ف. (۱۳۹۷) بررسی تاثیر کم‌آبیاری بر توزیع ریشه و رشد رویشی گیاه رزماری. مدیریت آب و آبیاری، ۸(۲): ۲۸۹-۳۰۱.
حسین‌زاده¬¬دلیر، ک. (1384) برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، تهران: انتشارات سمت، 256 صفحه.
دلامان، س. و فرهمند، ح. (1396) شاخص تحمل آلودگی، معیاری برای انتخاب درختان و درختچه‌های متحمل به آلودگی. اولین همایش ملی فرصت‌های نوین تولید و اشتغال بخش کشاورزی در شرق کشور (در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی)، خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، 25 بهمن. صفحه 11.
میرزاده¬واقفی، س.س.، جلیلی، ع. و جم‌زاد، ز. (۱۳۹۸) گیاهان بومی با ویژگی‌های زینتی برای کاشت در فضای سبز شهری تهران. مجله گل و گیاهان زینتی، ۴(۲): ۱31-۱42.
Asgarzadeh, M., Vahdati, K., Lotfi, M., Arab, M., Babaei, A., Naderi, F. and Rouhani, G. (2014) Plant selection method for urban landscapes of semi-arid cities (a case study of Tehran). Urban Forestry and Urban Greening, 13(3): 450-458.
Bravo-Bello, J.C., Martínez-Trinidad, T., Romero-Sanchez, M.E., Valdez-Lazalde, J.R. and Benavides-Meza, H. (2020) The analytic hierarchy process for selection of suitable trees for Mexico City. iForest-Biogeosciences and Forestry, 13(6): 541-541.
Churkina, G., Grote, R., Butler, T.M. and Lawrence, M. (2015) Natural selection? Picking the right trees for urban greening. Environmental Science and Policy, 47(3): 12-17.
Ghafari, S., Kaviani, B., Sedaghathoor, S. and Allahyari, M.S. (2020) Ecological potentials of trees, shrubs and hedge species for urban green spaces by multi criteria decision making. Urban Forestry and Urban Greening, 55(6): 45-57.
Khachatryan, H., Rihn, A., Hansen, G. and Clem, T. (2020) Landscape aesthetics and maintenance perceptions: Assessing the relationship between homeowners’ visual attention and landscape care knowledge. Land Use Policy, 95: 104645. Retrived from https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104645/
Lohe, R.N., Tyagi, B., Singh, V., Kumar, T.P., Khanna, D.R. and Bhutiani, R. (2015) A comparative study for air pollution tolerance index of some terrestrial plant species. Global Journal of Environmental Science and Management, 1(4): 315-324.
Ma, B., Hauer, R.J. and Xu, C. (2020) Effects of design proportion and distribution of color in urban and suburban green space planning to visual aesthetics quality. Forests, 11(3): 278-278.
MacIvor, J.S. and Lundholm, J. (2011) Performance evaluation of native plants suited to extensive green roof conditions in a maritime climate. Ecological Engineering, 37(3): 407-417.
Mu, Y., Lin, W., Diao, X., Zhang, Z., Wang, J., Lu, Z. and Zhao, C. (2022) Implementation of the visual aesthetic quality of slope forest autumn color change into the configuration of tree species. Scientific Reports, 12(1): 1-19.
Nelson, T., Johnson, T., Strong, M. and Rudakewich, G. (2001) Perception of tree canopy. Journal of Environmental Psychology, 21(3): 315-324.
Odu, G.O. (2019) Weighting methods for multi-criteria decision-making technique. Journal of Applied Sciences and Environmental Management, 23(8): 1449-1457.
Qiangmin, Z.H.A.O., Chuanwei, H.U., Bing, S.U.N., Meina, G.A.N. and Xue, G.A.O. (2017) Aesthetic evaluation and application of ornamental plant landscape. Journal of Landscape Research, 9(5): 103-105.
Roy, S., Davison, A. and Östberg, J. (2017) Pragmatic factors outweigh ecosystem service goals in street tree selection and planting in South-East Queensland cities. Urban Forestry and Urban Greening, 21(1): 166-174.
Saghafi Birjand, S. and Eslami, A. (2021) Aesthetics of native ornamental trees in urban green spaces of Northern Iran: The case of Rasht city. Journal of Ornamental Plants, 11(4): 271-279.
Southon, G.E., Jorgensen, A., Dunnett, N., Hoyle, H. and Evans, K.L. (2017) Biodiverse perennial meadows have aesthetic value and increase residents’ perceptions of site quality in urban green-space. Landscape and Urban Planning, 158(2): 105-118.
Tognon, G.B., do Amaral, W., Bolzan, R.P. and Cuquel, F.L. (2015) Aesthetic characterization and postharvest performance of Chromolaena laevigata. Acta Horticulturae, 1060(19): 141–146.
Tsiaras, S. and Dragoslis, A. (2020) Selection of the most suitable tree species for truffle cultivation using fuzzy VIKOR and Fuzzy AHP: New paths in forest policy planning. International Journal of Environmental Sustainability and Green Technologies, 11(1): 74-91.
Vaz, A.S., Castro-Díez, P., Godoy, O., Alonso, Á., Vilà, M., Saldaña, A. and Honrado, J.P. (2018) An indicator-based approach to analyse the effects of non-native tree species on multiple cultural ecosystem services. Ecological Indicators, 85(2): 48-56.
Wang, R., Jiang, W., Lu, T. and Xu, X. (2022) Effects of colored foliage on visual aesthetic quality. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Urban Design and Planning, 175(1): 22-30.
Ying, Y.L., Xiang, R.W. and Cheng, L.H. (2011) Key Street tree species selection in urban areas. African Journal of Agricultural Research, 6(15): 3539-3550.
Zhao, J., Xu, W. and Li, R. (2017) Visual preference of trees: The effects of tree attributes and seasons. Urban Forestry and Urban Greening, 25(5): 19-25.