بازتاب مسایل اجتماعی ـ فرهنگی در مثنوی معنوی مولانا

محورهای موضوعی : حماسه

فرهاد طهماسبی ¹

1 - عضو هیأت علمی و استادیار گروه ادبیات فارسی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد اسلام‌شهر

تاریخ دریافت : 1389/08/08 تاریخ پذیرش : 1389/08/08 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: مسایل اجتماعی و فرهنگی ـ طبقات اجتماعی ـ مشاغل ـ تقلید ـ فساد ـ بلاهت و ساده‌لوحی ـ ریاکاری و دروغ,

چکیده مقاله :

هدف این مقاله راه یافتن به پیش‌زمینه‌های اجتماعی ـ فرهنگی در قصه‌های مثنوی مولاناست، تا از این طریق بتوان به تصویری از سیمای جامعة عصر وی دست یافت. به همین منظور پس از گزینش نود قصه از شش دفتر مثنوی که دارای زمینه‌های اجتماعی آشکارتر بوده، به طبقه‌بندی طبقات، اصناف و مشاغل اجتماعی و تحلیل مباحث اجتماعی ـ فرهنگیِ بازتاب یافته در این قصه‌ها پرداخته شده است. در این پژوهش بیش‌تر به یکی از لایه‌های متن یعنی مسایل اجتماعی ـ فرهنگی و نقطة عزیمت در روایت‌ها که همانا واقعیت‌های خوب یا بد اجتماعی ـ فرهنگی است توجه شده است. نتیجة بدست آمده، جامعة عصر شاعر را گرفتار آداب و رسوم تقلیدی، ستم، فساد، دروغ و ریاکاری، بلاهت و جهل، سطحی نگری، ستیز، قتل، دزدی و... نشان می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this article is to search for social-cultural foregrounds in tales in Moulana’sMasnavi in order to be able to draw a picture of the society of his age.  For this purpose 90 stories which had more clear social background have been selected from six books of Masnavi.  Then different classes, and social professions were classified and social- cultural debates reflected in these stories were analyzed. This study is mostly concerned with social-cultural issues of these stories and the departing point in anecdotes which points to the existing realities in that society.  The end result, finds the society of the poet’s era grappled with imitative conduct, oppression, corruption, lie, hypocrisy, stupidity, and ignorance, superficiality, murder, theft,…etc.

منابع و مأخذ:

-    ثلاثی، محسن، 1386، جهان ایرانی و ایران جهانی، تهران، مرکز.

-    راوندی، مرتضی، 1369، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نگاه.

-    ــــ ‌، ــــ ‌، 1382، تاریخ اجتماعی ایران، ج 1/4‌، تهران، نگاه.

-    زرین کوب، عبدالحسین، 1369، جست‌وجو در تصوف ایران، تهران، امیرکبیر.

-    زرین‌کوب، عبدالحسین، 1373، ارزش میراث صوفیه، تهران، امیرکبیر.

-    سیف، احمد، 1379، پیش‌درآمدی بر استبدادسالاری در ایران، تهران، چشمه.

-    شمیسا، سیروس، 1381، شاهد بازی در ادبیات فارسی، تهران، فردوس.

-    ــــ ، ــــ‌ ،  1386، انواع ادبی، تهران، میترا.

-    فروزان‌فر، بدیع‌الزمان، 1385، احادیث و قصص مثنوی، تهران، امیرکبیر.

-    قاضی مرادی، حسن، 1380، استبداد در ایران، تهران، باختران.

-    ماهرویان، هوشنگ، 1381، تبارشناسی استبداد ایرانی ما، تهران، بازتاب نگار.

-    مولانا، جلال‌الدین محمدبن محمد، 1365، مثنوی معنوی به اهتمام نیکلسون، تهران، امیرکبیر.

-    میرصادقی، جمال، 1376، عناصر داستان،  تهران، سخن.