طوس زرّینه کفش

محورهای موضوعی : حماسه

غبدالله واثق عباسی ¹ , محمد رضا عبدی ²

1 - دانش‌یار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانش‌گاه سیستان و بلوچستان. ایران. (نویسندة مسؤول).
2 - دانشجودانش‌جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانش‌گاه سیستان و بلوچستان. ایران.

تاریخ دریافت : 1395/04/15 تاریخ پذیرش : 1395/08/17 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: شاهنامه, اوستا, طوس, زرّین‌کفشی,

چکیده مقاله :

سپهسالار زرّینه کفش، طوس نوذر، ازشاه زادگان رنج دیدۀ کهن نامۀ باستان است که عمری کمر به خدمت شاهان بلند آوازۀ کیانی چون کی کاووس و کی خسرو می بندد. او که از خاندان بزرگ نوذری و از جاودانان دین زردشتی است، در روز رستاخیز به یاری سوشیانس برمی خیزد و آغازگر جنگ آخرالزّمان است. از میان یک صدوپنجاه پهلوان و شاه و شخصیّت گوناگونِ نیمۀ نخست شاهنامه، اگرچه طوس از پهلوانان جریان ساز و اصلی و در مرکز نهاد شاهی پهلوانی قراردارد، به دلیل تنوّع خصلت ها و کنش های شخصّیتیش، کم تر مورد تحقیق پژوهش گران قرار گرفته و غالباً به عنوان چهره ای تندخو، کم خرد و خود پسند معرّفی شده است. در این جستار می کوشیم ضمن اشاره به تاریخچه و معانی لقب زرّینه کفش با نگاهی گذرا به هستی شناسی اسطوره ای طوس در اوستا و متن های پهلوی و سیر هستی او در حماسۀ ملّی، تفاوت ها و تضادهای شخصّیت اساطیری و حماسی، سپهسالار زرّینه کفش دورۀ پهلوانی حماسۀ ملّی ایران، بیش از پیش بررسی شود تا از این ره گذر، شناختی تازه تر از او بدست داده شود.

چکیده انگلیسی:

The commander in chief, Tus Nozar is one of those afflicted princes in the ancient book who had served prominent kianid kings such as Kay Kavus and Kay Khosrow for good many years.  Tus is of the great clan of Nozar and is an eternal character in Zoroaster religion.  On the day of resurrection, he comes to assist sushians and it is him who starts the apocalypse.  Among the hundred and fifty champions and kings and various characters in the first half of Shahnameh, he had often been introduced as an arrogant, unwise and egotistic character therefore because of his unpleasant characteristics he had been less studied by researchers despite his central leading role in the Persian army as chieftain and a great warrior serving the royal court.  Attempt is made in this article to briefly refer to the history of the golden footedness and to provide the meanings of this epithet according to Tus’s mythic ontology in Avesta and Pahlavi texts.   His role in Persian national epic, discrepancies and contradictions between the mythic and epic character of Tus, the commander in chief in heroic era is further examined in order to shed more light on this character.

منابع و مأخذ:

-         آموزگار، ژاله. (1383). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

-         آیدنلو، سجّاد. (1390). دفترخسروان (برگزیدۀ شاهنامه)، تهران: سخن.

-         اسلامی­ندوشن، محمّدعلی. (1391). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: شرکت سهامی انتشار.

-         بهار، مهرداد. (1373). جستاری در فرهنگ ایران، تهران: فکرروز.

-         بهار، مهرداد. (1376). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.

-         بهزادی، رقیه. (1368). بندهش هندی، تهران: علمی فرهنگی.

-         ثعالبی، ابومنصور. (1368). غرراخبارملوک الفرس وسیرهم، ترجمۀ محمّد فضائلی، تهران: نقره.

-         جلالی نائینی، محمّدرضا. ( 1372). گزیدۀ سرودهای ریگ ودا، تهران: علمی فرهنگی.

-         دوستخواه، جلیل. (1375). اوستا، تهران: مروارید.

-         ده بزرگی، ژیلا. (1388). مضامین حماسی در متن­های ایران باستان و مقایسۀ آن با شاهنامۀ فردوسی، تهران: امیرکبیر.

-         دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه، تهران: دانش­گاه تهران.

-         رایخلت، هانس. (1383). ره­یافتی به گاهان زردشت ومتن­های نواوستایی، ترجمۀ جلیل دوست­خواه، تهران: ققنوس.

-         رضایی دشت‌ارژنه، محمود. (1392). شکوه خرد در شاهنامۀ فردوسی، تهران: علمی فرهنگی.

-         رواقی، علی. (1390). فرهنگ شاهنامه، تهران: مؤسّسة تألیف و نشر آثار هنری.

-         سرخوش کرتیس، وستا. (1373). اسطوره­های ایرانی، ترجمۀ عبّاس مخبر، تهران: مرکز.

-         شهیدی مازندرانی، حسین. (1377). فرهنگ شاهنامه (نام کسان وجای­ها)، تهران: بلخ.

-         شوالیه، ژان و آلن برگران. (1382). فرهنگ نمادها، اساطیر، رؤیا و رسوم، ترجمۀ سودابه فضائلی، تهران: جیحون.

-         صفا، ذبیح­الله. (1387). حماسه­سرایی در ایران، تهران: فردوس.

-         طبری، محمّد ابن جریر. (1362). تاریخ الرسل والملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد دوم، تهران: اساطیر.

-         عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته­های پهلوی، تهران: ققنوس.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­مطلق، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ فارسی.

-         فرنبغ دادگی. ( 1369). بندهش، گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.

-         کزّازی، میرجلال­الدّین. ( 1387). نامه باستان، ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی، جلد سوم، تهران: سمت.

-         کزّازی، میرجلال­الدّین. ( 1385). نامه باستان، ویرایش وگزارش شاهنامه فردوسی،جلد چهارم و پنجم، تهران: سمت.

-         ماهیارنوایی، یحیا. ( 1374). یادگار زریران، تهران: اساطیر.

-         مجدّم، محمّدحسین. (1390). واژیان شاهنامه، تهران: بهین.

-         مختاری، محمّد. ( 1379). حماسه در رمز و راز ملّی، تهران: توس.

-         واحددوست، مهوش. (1379). نهادینه­های اساطیری در شاهنامۀ فردوسی، تهران: سروش.

-          ولف، فرتیس. (1377). فرهنگ شاهنامه، تهران: اساطیر.

-          Bartholomae,Christian. (1904). Altiranischeswörtebuch, strussburg.

-          Gignoux,hlippe. (1986).Iranischespersonennamenbuch,band2, Wien.

-          Mayrhofer. (1971).manfred,Iranischespersonennamenbuch,band1,Wien.

-          Reichelt,Hans. (1911).AvestaReader,strassburg.