بررسی جنبه‌های نمایشی ادبیات عامیانه با تأکید بر داستان امیرارسلان نامدار
محورهای موضوعی :
حماسه
عاطفه نورپیشه
1
1 - مدرس گروه کارگردانی، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد شیراز، ایران
تاریخ دریافت : 1390/11/25
تاریخ پذیرش : 1391/04/05
تاریخ انتشار : 1391/06/01
کلید واژه:
قهرمان,
ادبیات عامیانه,
رمانس ـ نقالی,
جنبه‌های نمایشی,
چکیده مقاله :
داستان امیرارسلان نامدار یک نقالی شبانه در خواب‌گاه ناصرالدین شاه قاجار بود که توسط نقال باشی دربارش ، نقیب الممالک، پرداخته و به قلم دختر شاه به رشته تحریر درآمد و علیرغم فضای اشرافی شکل گیری خود، به سرعت تبدیل به محبوب‌ترین و مشهورترین قصه عامیانه فارسی گردید. متاسفانه آثاری این‌چنین به دلیل ویژگی عامیانه بودن خود، هرگز آن چنان که باید و شاید مورد مطالعات ادب پژوهانه و خصوصاَ نمایش پژوهانه قرار نگرفته است. در این مقاله ابتدا به معادل اروپایی این‌گونه ادبیات که همان رمانس باشد پرداخته و سعی شده پاره ای از نظریات محقق بزرگ ادبی، نورتروپ فرای، در ساختار این داستان‌ها بیان شود، سپس به داستان اصلی یعنی امیرارسلان نامدار پرداخته شده است و به لحاظ نقاط برجسته نمایشی و قابلیت‌های تآتری مورد بررسی قرار گرفته است.
چکیده انگلیسی:
The story of Amir Arsalan Namdar is a nightly storytelling in the chamber of Nasereddin Shah Ghajar which was told by the narrator of his court, Naghib al-Mamalek and then was written down by the pen of Shah’s daughter. Despite the aristocratic ambience of its origin it was rapidly turned into the most popular and admired Persian folk tales. Unfortunately such works precisely due to being folkloric have never been truly analyzed in terms of literary and dramatic aspects. However in this article first the European equivalent of this genre of literature namely romance is dealt with, then certain theories of Northrop Fry, the great literary critic regarding the structure of such stories are presented, and finally the main story of Amir Arsalan is told and its outstanding dramatic points and theatrical potentialities are analyzed.
منابع و مأخذ:
رمانس «تریستان و ایزوت» به لحاظ مضمونی شباهت عجیبی با داستان «ویس و رامین» نوشته فخر الدین اسعد گرگانی در قرن پنجم هجری دارد و به عقیده بعضی از صاحب‌نظران ممکن است تحت تاْثیر افسانه تریستان نوشته شده باشد. از افسانه «تریستان و ایزوت» واگنر در قرن نوزدهم اپرای باشکوهی ساخت و ژوزف بدیه نویسنده فرانسوی قرن بیستم آن را به نمایش‌نامه نوشت.
Chanson De Gest شانسون دو ژست‌ها یا Songs of deeds به اشعاری حماسی به زبان فرانسه قدیم اطلاق می‌شود که درباره رزم‌ها و اعمال قهرمانی اشراف و فئودال‌های قرون وسطی است. جیلین بیر، 1379، 32.
Chanson De Roland رولاند یکی از فرمان‌دهان نامدار دربار شارلمانی بوده است که داستان‌هایی درباره دلاوری‌هایش در جنگ‌های با مسلمانان سروده شده است.
به گفته باربارا فوشز در کتاب «رمانس» ابتدا کلریج نویسنده رمانتیک در قرن نوزدهم از تعدادی نمایش‌نامه‌های شکسپیر باعنوان درام‌های رمانتیک یا رمانس‌های دراماتیک نام می‌برد، اما پس از کلریج، ادوارد داودن در سال 1879 چهار نمایش‌نامه پایانی شکسپیر یعنی: «پریکلس»، «سیمبلین»، «طوفان» و «قصه زمستان» را برای اولین بار به عنوان رمانس نام‌گذاری می‌کند. باربارا فوشز، 2004، 94.
فرای میتوس‌های بشری را به چهار میتوس کمدی، رمانس، تراژدی و هجو و دورات تاریخ بشری را به چهار فصل سال تقسیم می‌کند و هرکدام از میتوس‌ها را اسطوره داستانی غالب در یک دوره تاریخی بشمار می‌آورد. به عقیده او دوران ما متعلق به طنز یا میتوس زمستان است.
Grail Romance یا رمانس‌های جام مقدس مسیح.
شخصیتهای مسطح یا تک بعدی به شخصیت‌هایی در داستان نویسی اطلاق می‌شود که در یکی دو جمله قابل تعریف هستند. آن‌ها یا مثبتند یا منفی و عکس العمل‌های آنان بر اساس همان چند ویژگی خوب یا بد، قابل پیش بینی است. در مقابل این شخصیت‌ها، شخصیتهای گرد یا چند بعدی قرار دارند که کاملا سیاه و سفید نیستند و مانند آدم‌های واقعی، ویژگی‌‌های مثبت و منفی تواِْم دارند.
Feminism فمینیسم به جنبشی فلسفی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی اطلاق می‌شود که از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی در اروپا و آمریکا شکل گرفت. این جنبش که بر بنیاد تفکر حفاظت از حقوق زنان در جامعه قرار دارد، بخشی از جهان‌بینی دوران پست مدرنیسم محسوب می‌شود.
در کتاب «صحیفه‌‌های زمینی» واژه «رمانس» به «هوس نامه» ترجمه شده است.
