بیدل در عرصة غزل عرفانی

محورهای موضوعی : حماسه

مهدی ماحوزی ¹

1 - عضوهیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن (دانش‌یار).

تاریخ دریافت : 1386/08/12 تاریخ پذیرش : 1386/11/12 تاریخ انتشار : 1386/12/01

کلید واژه: عرفان, بیدل دهلوی, غزلیات عرفانی, سبک هندی ـ وحدت وجود,

چکیده مقاله :

بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرت ها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز می گردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کثرت ها و تعین ها را امری اعتباری می شناسد که مجلای صفات آفریننده هستی است. غزل های عرفانی بیدل چون حماسه ای است روحانی که از عشق ورزی به معشوق ازلی حکایت می کند. این غزل ها غالباً با تفکری سوررالیستی هم راه است، از این رو اصطلاحات عرفانی غزل های بیدل که در قالب سبک هندی است، غالباً بر فهم عاصی است و نمی توان ما بازایی یا معادلی روشن برای آنها یافت، با این همه در این غزل ها شوری نهفته است که قالب های عروضی و ردیف های فعلی نیز بدان شور و حرکت مدد رسانیده است.

چکیده انگلیسی:

Mirza Abdul-Qader Bidel Dehlavi is a prominent poet of mystical poetry in the subcontinent of India. He has transformed the Indian school of poetry from mere superficiality to the utmost wisdom. Bidel's poetry in realm of mystical lyrics is the continuation of Mawlana Jalalud-din Mohammad Balkhi's line of thought in his Diwan Shams. The purpose of this article is to introduce Bidel in the realm of mystical lyrics. According to Bidel all multiplicities in man's journey towards God leads to unity. In his descent however all multiplicities are regarded as the attributes of Deity which have descended from the zenith of the universal and Absolute to the nadir of the particular and relative. Bidel's mystical lyrics is a spiritual epic which expresses love and yearnings for the Divine beloved. These often merge with a sort of surrealist thinking, thus mystical terms in his Indian style of poetry mostly are complex and implicit, and it is difficult of find an equivalent for them. Nevertheless, his mastery in using prosodic forms and verbal rhymes gives such dynamism and fervor to his lyrics that only reveals the hidden charm and passion within the Ghazals. 

منابع و مأخذ:

-         (بوطیقای سوررآلیستی بیدل دهلوی. زبان پارادوکسی ـ دگر دیسی دائم جهان. اصالت وهم. حیرت)

-         بلاغت تصویر: دکتر محمود فتوحی انتشارات سخن: 1386 هـ .ش.

-         بیدل سپهری و سبک هندی: حسن حسینی: انتشارات سروش. 1367 هـ .ش.

-         شاعر آینه­ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل): دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی:  انتشارات آگاه 1366 هـ .ش.

-         صائب و سبک هندی: محمد رسولی دریا گشت: انتشارات کتاب­خانه مرکزی اسناد دانش­گاه تهران.1354 هـ .ش.

-         کلیات اقبال لاهوری: اقبال لاهوری. نشر دکتر وحید قریشی. آکادمی پاکستان، لاهور: 1993 م.

-     لغت­نامه ده­خدا: شادروان علامه ده­خدا. دانش­گاه تهران. مؤسسة لغت­نامه ده­خدا.

-         نقد بیدل: صلاح­الدین سلجوقی افغانی. ناشر دپو هنی دزدات. دارالتألیف ریاست 1343 هـ .ش.

-         نگاهی به صائب: علی دشتی: انتشارات اساطیر. 1364 هـ .ش.