تبیین اندیشه خیامی از خلال رباعی‌های متوازن و مقبول الاصاله

محورهای موضوعی : حماسه

مهدی ماحوزی ¹

1 - دانش‌یار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد رودهن.

تاریخ دریافت : 1384/08/12 تاریخ پذیرش : 1384/11/12 تاریخ انتشار : 1384/12/01

کلید واژه: رباعی‌های اصیل – رباعی‌های دخیل – منظومه فکری خیام – بدایت و نهایت جهان – شک فلسفی – ترکیب و انحلال – اِتقان صنع – قناعت و خرسندی – حصار تعصب – وحشت از مرگ – عشق به زندگی – سرنوشت,

چکیده مقاله :

شاید هیچ گوینده و متفکری چون حکیم عمر خیام نیشابوری، مورد توجه و اقبال جهانیان نبوده است و هیچ اثری چون رباعیات وی موضوع گفتگوها، بحث ها، پژوهش ها، ترجمه ها و نقدهای جهان شرق و غرب قرار نگرفته است. اعتقاد بنده براین است که تبیین اندیشه خیامی جز از خلال رباعی های مقبول الاصاله وی میسر نیست و آن چه اصالت هر رباعی را تأیید می کند، سازگاری و توازن مفاهیم آن است با سایر رباعی هایی که مجموعاً منظومة فکری خیام را معرفی می کند. از سوی دیگر وزن و اعتبار علمی خیام به علاوه فرهیختگی و متانت او، در تشخیص درجه اصالت هر رباعی و در نتیجه، تقویت منظومه فکری خیام سودمند تواند بود. در این مقاله 60 رباعی که در ساختار منظومه فکری خیام نقش کلیدی داشته، انتخاب شده است و 10 عامل یا عنصر، ساختار این منظومه را تشکیل می دهد. به مدد این عوامل و عناصر، تشخیص میزان اصالت هر رباعی و صحت انتساب آن ها به خیام آسان تر می نماید، چه با تحلیل رباعی های مذکور براساس آن منظومه فکری، افراط ها و تفریط ها تعدیل شده، شناختی نزدیک به واقع از چهره حکیمی آگاه، پرسش گر و محیط بر دانش های زمان حاصل می آید. در این رهگذر ملاحظاتی چند در باب تبیین اندیشه خیامی از سوی همة پژوهش گران شرق و غرب از روزگار خیام تا امروز ایراد و منابع مهم معرفی شده است.

چکیده انگلیسی:

     There is no thinker like Omar Khayyam Neishaboury. Likewise, there is no poetry which invites us as much to dialogue, discussion, and translation as his Quatrains.       I would belive that the study of Khayyam's notion should be based on the corpus of his authentic Quatrains.       In order to distinguish the Quatrains that were written by khayyam from the derivative ones, it is necessary to separate all of them by studying all this writings and comparing those Quatrains with the authentic ideas snd believes of khayyam which we withdrew from our study on all his works.       In this paper  constraints are introduced for identifying khayyam's authentic Quatrains. with the aid of these parameters,  Quatrains which play a key-role in khayyam's thought were selected. On the basis of these results, it was possible to re-evaluate the understanding of khayyam's thought in European and Western Studies on this subject, from his own lifetime until the present day.