معرفی و یررسی سبک شناسی مثنوی هفت لشکر
محورهای موضوعی : حماسهفهیمه گردگیران 1 , مریم محمودی 2 , احمدرضا یلمه ها 3
1 - مدرس / دانشگاه علمی کاربردی
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد دهاقان
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه آزاد اسلامی. دهاقان.
کلید واژه: حماسه, مثنوی, سبک, هفت‌لشکر, صفوی,
چکیده مقاله :
هفت لشکر در قالب مثنوی، داستانی است حماسی که در سده‌های 12 و 13 (هـ .ق) سروده شده است. چون صفحة آغاز و انجام آن افتاده است، اطلاعی دربارة شاعر آن در دست نیست؛ گویا سراینده از مردم شبه قارّة هند بوده است. با توجه به مشخصه‌های سبکی و نسخه‌شناسی، این اثر دارای ویژگی‌های سبک دورة صفوی است. این مثنوی، روایت منظومی از داستانی است که در طومارهای نقّالی با نام هفت‌لشکر آمده است. بخش اعظم و قابل ملاحظه‌ای از این مثنوی، به داستان برزو و فرزندش تمور یا تیمور که قصد بر تخت نشاندن برزو را بجای کیخسرو دارد، اختصاص یافته است. چنین می‌نماید که شاعر در سرودن این مثنوی، به شاهنامة فردوسی بسیار نظر داشته، اما اشعار، سست و نااستوار است و گاه وزن مختل می‌شود. سراینده، بزم و حماسه را در صحنه‌پردازی‌های بزمی و رزمی بکار می‌گیرد. مقالة حاضر به روش اسنادی و کتابخانه‌ای بر روی تنها نسخة برجا مانده از مثنوی هفت‌لشکر انجام شده و آن را از نظر سبک‌شناسی مورد بررسی قرار داده و به حیطه‌های سبکی اثر از جهت زبانی، محتوایی و ادبی پرداخته است.
Abstract Haft Lashkar in the form of Masnavi is an epic tale which was composed in the twelveth and thirteenth centuries. Since its first and last pages had been omitted, there is no information available about its author, yet it is assumed that its composer could have come from the Indian subcontinent. In view of its’ stylistics features and according to manuscripts studies criteria this work enjoys the characteristics of the style common in the Safavid era. This Masnavi is a verse narrative of a tale which appeared in the naqqali scrolls under the name of Haft Lashkar. The most considerable part of this Masnavi is devoted to the tale of Borzu and his son Tamur or Taymur who intends to place Borzu on the throne instead of Kaykhosrow. It appears that in composing this Masnavi, its composer had looked up to Shahnameh to a great extent but the poems are weak and unstable and at times meter is not respected. The composer employs feast and epic in feast and combat scenes. Applying documentary and library approach to the only copy left from the Haft Lashkar Masnavi, this research aims to assess it in terms of stylistics which involves examination of the every aspect of the language, its content and usage of literary devices.
فهرست منابع
- آقا بزرگ تهرانی، محمدحسین. ( 1315). الذریعه، جلد 19، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
- آیدنلو، سجاد. (1393الف). زرّین قبانامه، تهران: انتشارات سخن.
- آیدنلو، سجاد. (1393ب). «زرّین قبا: منظومة پهلوانی ناشناخته»، دو فصلنامة زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی)، سال 22، شمارة 77،صص 7-38.
آیدنلو، سجاد. (1394). متون منظوم پهلوانی، تهران: سمت.
- اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1376). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: نشر آثار.
- افشاری، مهران؛ مهدی مدائنی. (1377). هفت لشکر (طومار جامع نقّالان)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- جهانبخش، جویا. (1390). راهنمای تصحیح متون، تهران: نشر میراث مکتوب.
- حمیدیان، سعید. (1372). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: نشر مرکز.
- رسالتپناهی، محمد مصطفا، سید محمد راستگوفر.( 1395). «معرفی منظومة تمرنامه، حماسهای تاریخی به تقلید از شاهنامة فردوسی و اسکندر نامة نظامی»، پژوهشنامة ادب حماسی، سال 12، شمارۀ 2، صص35-51.
- رنجبر، احمد. (1379). جاذبه‌های فکری فردوسی، تهران: امیرکبیر.
- صفا، ذبیح الله. (1379) حماسهسرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
- مایلی هروی، نجیب.(1369). نقد و تصحیح متون، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
- مثنوی هفت لشکر. (بی‌تا). دستنویس مرکز دایره‌المعارف اسلامی به شمارة1855، بیکا.
- مجلسی، محمّدباقر. (1363). بحارالانوار، ترجمة ابوالحسن موسوی همدانی، جلد 1، تهران: نشر کتابخانة مسجد حضرت ولی عصر.
- مجلّی‌زاده، امین، مهدی نوریان، جمشید مظاهری. (1394). «معرّفی نسخة خطّی شکارنامة ملکشاهی و بررسی سبکی و محتوایی آن»، تهران: فصلنامة بهار ادب، سال 8، شمارة 14، صص107-124.
- یاحقی، محمدجعفر و محمدمهدی ناصح. (1396). راهنمای نگارش و ویرایش، تهران: به نشر.