بررسی اثر آرایش و تراکم کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد دانه دو ژنوتیپ کنجد (Sesamum indicumL.)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

حسن قاسمیان ¹ (گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
امیرحسین شیرانی راد ² (بخش دانه های روغنی- موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج)
سمانه متقی ³ (گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
امید لطفی فر ⁴ (گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/10/30 تاریخ پذیرش : 1394/01/17 تاریخ انتشار : 1395/03/12

کلید واژه: شاخص برداشت, فاصله ردیف, عملکرد دانه و کنجد,

چکیده مقاله :

با توجه به اهمیت آرایش کاشت و تاثیر غیرقابل انکار آن در حصول بهترین عملکرد دانه وروغن وعدم مطالعه کافی جهت معرفی بهترین آرایش کاشت گیاه کنجد به ویژه در مورد توده‌های بومی کشور،آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، درسه تکرار درمزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی،واحد اردستان انجام شد.تیمارها شامل فاصله ردیف در سه سطح (60، 50 و 30 سانتی‌متر)به عنوان فاکتور اصلی وفاصله روی ردیف (5 و 10 سانتی‌متر) و ژنوتیپ(توده اردستان و رقم داراب 14) به‌عنوان عوامل فرعی درنظر گرفته شدند.نتایج آزمایش نشان داد که اثر ساده‌ی فاصله ردیف،فاصله بوته روی ردیف و ژنوتیپ،اثر متقابل ژنوتیپ و فاصله ردیف و اثر متقابل فاصله ردیف و فاصله بوته روی ردیف بر کلیه صفات معنی‌دارگردید.همچنین اثر متقابل سه عامل ژنوتیپ، فاصله ردیف و فاصله بوته روی ردیف بر کلیه صفات به جز درصد روغن معنی‌دار شد.اثر متقابل ژنوتیپ و فاصله بوته روی ردیف برتعداد کل کپسول، تعداد کپسول پوک و وزن هزار دانه معنی‌دارشد.افزایش تراکم بوته چه به صورت کاهش فاصله بوته روی ردیف وچه به صورت کاهش درفاصله روی ردیف‌ها،منجر به افزایش دوجزء عملکرد تاثیرگذار برعملکردشد که افزایش عملکرد دانه و روغن رادرپی داشت.بالاترین عملکرد دانه وروغن از آرایش کاشت 10(فاصله بوته روی ردیف)در30(فاصله ردیف کاشت)و پایین‌ترین آن ازآرایش 15×60 به‌دست آمد.بین دوژنوتیپ نیز توده اردستان نسبت به رقم داراب 14،در تمامی آرایش‌های کاشت،عملکردبالاتری داشت وتوصیه می‌گردد که ضمن بررسی این توده در شرایط و مناطق مختلف،نسبت به خلوص ژنتیکی این توده و معرفی رقم مناسب از نظر عملکرد اقدام شود.

چکیده انگلیسی:

According to importance of plant spacing and its effect on seed and oil yield and absence of adequate study to introduce the best spacing of sesame, especially in germplasm of Iran, an experiment was carried out to determine the effect of plant density and spacing on yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.) as split plot arranged in randomized complete blocks design with three replications in Field Research Center of Islamic Azad University of Ardestan. Treatments were row spacing (30, 50 and 60 cm) as main plots and intrarow spacing (5 and 10 cm) and genotypes (Ardestan and Darab 14) as subplots. Simple effect of row spacing, intra row spacing and genotype and interaction between genotype and row spacing and interaction between row spacing and intrarow spacing were significant on all traits. In addition, the interaction of genotype, row spacing and intrarow spacing were significant on all traits, except seed oil contents. Interaction between genotype and intrarow spacing was significant on number of pods per plant, number of unfilled pods per plant and 1000-seed weight. Generally, increased plant density increased two important yield components (seed and oil yields). Row spacing of 10 (intrarow) × 30 (row space) and 60×15 had the highest and lowest seed and oil yields, respectively. Ardestan had the highest yield in all row spacing. Therefore, it recommends that Ardestan would be studied in different sites and conditions and done genetic purity of Ardestan and introduced proper cultivar with high yields.