پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله با استفاده از منطق فازی در GIS مطالعه موردی شهر لار

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

افشین جعفرنیا ¹ , احمدعلی خرم بخت ^{2 *} , عبدالرسول قنبری ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

تاریخ دریافت : 1397/06/20 تاریخ پذیرش : 1397/11/30 تاریخ انتشار : 1398/03/31

کلید واژه: لار – سیستم اطلاعات جغرافیایی- منطق فازی –زلزله –آسیب‌پذیری,

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف شهر لار در اثر زلزله می‌باشد در این پژوهش ابتدا با تهیه نقشه‌ها مختلف از عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری زلزله همچون محل گسل‌ها، فاصله از خدماتی همچون ایستگاه‌های آتش‌نشانی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، کاربری‌ها نظامی و انتظامی، تراکم، کیفیت ابنیه و ... نقشه‌های مذکور پس از رقومی سازی و زمین مرجع نمودن در نرم‌افزار GIS نسبت به فازی سازی آن‌ها اقدام شده و درنهایت از روش همپوشانی لایه‌ها توسط اپراتور گامای فازی نقشه طبقه‌بندی‌شده آسیب‌پذیری تهیه شد، این پژوهش شهر لار را به پنج طبقه آسیب‌پذیری تقسیم‌بندی نموده است، که در حدود 29 درصد از مساحت ساخته‌شده شهر لار در معرض آسیب‌پذیری بسیار زیاد تا زیاد قرار دارد، حدود 17 درصد در شرایط متوسط آسیب‌پذیری و حدود 54 درصد نیز در محدوده آسیب‌پذیری کم تا بسیار کم قرار می‌گیرند. همچنین مشخص گردید که هسته مرکزی شهر قدیم لار با توجه به قرارگیری آن در بافت فرسوده و نبود راه‌های شریانی همچنین دوری از ایستگاه‌های آتش‌نشانی، درمانگاه و بیمارستان همچنین تراکم بالای ساختمان‌ها و کیفیت پایین ابنیه از آسیب‌پذیرترین نقاط این شهر می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف شهر لار در اثر زلزله می‌باشد در این پژوهش ابتدا با تهیه نقشه‌ها مختلف از عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری زلزله همچون محل گسل‌ها، فاصله از خدماتی همچون ایستگاه‌های آتش‌نشانی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، کاربری‌ها نظامی و انتظامی، تراکم، کیفیت ابنیه و ... نقشه‌های مذکور پس از رقومی سازی و زمین مرجع نمودن در نرم‌افزار GIS نسبت به فازی سازی آن‌ها اقدام شده و درنهایت از روش همپوشانی لایه‌ها توسط اپراتور گامای فازی نقشه طبقه‌بندی‌شده آسیب‌پذیری تهیه شد، این پژوهش شهر لار را به پنج طبقه آسیب‌پذیری تقسیم‌بندی نموده است، که در حدود 29 درصد از مساحت ساخته‌شده شهر لار در معرض آسیب‌پذیری بسیار زیاد تا زیاد قرار دارد، حدود 17 درصد در شرایط متوسط آسیب‌پذیری و حدود 54 درصد نیز در محدوده آسیب‌پذیری کم تا بسیار کم قرار می‌گیرند. همچنین مشخص گردید که هسته مرکزی شهر قدیم لار با توجه به قرارگیری آن در بافت فرسوده و نبود راه‌های شریانی همچنین دوری از ایستگاه‌های آتش‌نشانی، درمانگاه و بیمارستان همچنین تراکم بالای ساختمان‌ها و کیفیت پایین ابنیه از آسیب‌پذیرترین نقاط این شهر می‌باشد.

منابع و مأخذ:

 

1. ابوئی‌اشکذری، علیرضا (1391): مدیریت بحران زلزله با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز باراهنمایی دکتر کاظم رنگزن.


2. انصاری لاری، احمد، و صدری زاده، مهین تاج (1389): نقش کاربری بهینه زمین در توسعه شهر لار، آمایش محیط، شماره 9،96-79.


3. برنا، رضا و واحد پور، غلام عباس (1390): بررسی نقش مدیریت مخاطرات طبیعی در کنترل سوانح و تصادفات جاده‌ای موردمطالعه: محور کرج-چالوس، فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول،81-92.


4. پیشگاهی فرد، زهرا، اقبالی، ناصر، فرجی راد، عبدالرضا، و بیگ‌بابایی، بشیر (1391): مدل‌سازی تعیین مناطق خطرپذیر با استفاده از مدل AHP در محیط GIS جهت مدیریت بحران شهری (مطالعه موردی: منطقه 8 شهرداری تبریز)، فصلنامه فضای جغرافیایی،37،183-200.


5. ثروتی، محمدرضا (1383): تنگناهای طبیعی توسعه شهر لار (جنوب استان فارس)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 4،3-22.


6. دانش‌افزیر (1397): عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله.


7. زیاری، کرامت الله (1385): اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه یزد.


8. شریعت جعفری، محسن، و حامد پناه، رامین (1386): پیش‌بینی خطر ناپایداری شیب‌های طبیعی با استفاده از عملگرهای ضرب و جمع جبری فازی در البرز مرکزی، فصلنامه منابع طبیعی ایران، شماره 3،


9. عراقیان، الهه، شکری، محمدحسن، و فلاح‌تبار، نصر اله (1396): کاربرد منطق فازی در ارزیابی و پهنه‌بندی پتانسیل آسیب‌پذیری ناشی از زلزله (مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان طارم)، فصلنامه جغرافیا.


10. عطایی، محمد (1389): تصمیم‌گیری چندمعیاری فازی، چاپ اول، شاهرود، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.


11. فاطمی‌عقدا، سید محمود، غیومیان، جعفر، تشنه‌لب، محمد، و اشقلی‌فراهانی، عقیل (1384): بررسی خطر زمین‌لغزش با استفاده از منطق فازی (مطالعه موردی منطقه رودبار)، مجله علوم دانشگاه تهران.


12. کاواب، مهندسین مشاور (1369): طرح‌ریزی کالبدی ملی و منطقه‌ای، تهران.


13. متکان، علی‌اکبر، سمیعا، جلال، پور علی، سید حسین، و صفایی، مهرداد (1388): مدل‌های منطق فازی و سنجش‌ازدور جهت پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبخیز لاجیم، فصلنامه زمین‌شناسی ژئوتکنیک.


14. مکارم، شهرام، و مؤمنی، محسن (1395): مقدمه‌ای بر سوانح ژئولوژیک، تهران، فارسیران.

1. Afshar, HK(1960):Report on the Lar earthquake of 24th April 1960.


2. Bolhari, J, & Chime(2008) Tehran University Medical Journal TUMS Publications:Mental health intervention in Bam earthquake crisis: a qualitative study.


3. Karimi, Iman, & Hüllermeier, Eyke(2007):Risk assessment system of natural hazards: A new approach based on fuzzy probability, Fuzzy Sets and Systems.158.


4. Lee, Der-Her, & Juang, C Hsein(1993):Evaluation of failure potential in mudstone slopes using fuzzy sets,ASCE.


5. Roostaei, Shahrivar, Ahadnezhad Roshti, Mohsen, Kamelifar, Mohammad Javad, & Alizadeh, Hadi(2015):Analysis of the seismic vulnerability of physical indicators based on fuzzy logic method.


6. Rosenthal, Uriel, Charles, Michael T, & Hart, Paul't(1989):Coping with crises: The management of disasters, riots, and terrorism,Charles C Thomas Pub Ltd.


7. UNISDR(2015):International strategy for Disaster Reduction,,Geneva,United Nations Office for Disaster Risk Reduction.