بررسی خشکی هیدرولوژیکی حوضه‌های داخلی ایران

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

غلام حسن جعفری ¹ ( استادیار گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی) دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )
مینا آوجی ² ( کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )

تاریخ دریافت : 1395/09/13 تاریخ پذیرش : 1396/04/17 تاریخ انتشار : 1396/03/31

کلید واژه: گوسن, دمارتن, دریاچه, شاخص خشکی, خشکی هیدرولوژیک,

چکیده مقاله :

چاله‌های داخلی ایران پس از کوهزایی پاسادنین به‌صورت سطح پایه آب‌های روان درآمده است. بررسی تفاوت های مکانی این چاله ها هدف اصلی این پژوهش است. ازآنجایی‌که اختلافات مکانی و توپوگرافیکی در طبیعت به‌صورت تفاوت‌های اقلیمی منعکس می‌شوند؛ با استفاده از شاخص‌های خشکی متأثر از دما و بارش، تفاوت‌های مکانی سالانه و ماهانه حوضه‌های ارومیه، مهارلو، میقان، قم، ابرکوه، اردستان، سیرجان، قطروئیه، یزد، جازموریان، لوت و بافق ازنظر مدت آبگیری بررسی شدند. با بررسی خشکی هیدرولوژیکی ماهانه، تعداد ماه‌های مرطوبی که هر حوضه قادر به تأمین آب دریاچه است، مشخص ‌شد. بر این اساس حوضه‌های میقان، گاوخونی، مهارلو و ارومیه با بیلان مثبت آب و 6 ماه مرطوب، به‌عنوان دریاچه‌های دائمی شناخته می‌شوند. ابرکوه، بافق، قم و سیرجان بین 20% تا 26% و حوضه‌های درانجیر، قطروئیه و یزد بین 15% تا 20% از ایام سال امکان احیا کردن دریاچه را دارند و سرانجام لوت، اردستان و جازموریان باقابلیت آبگیری کمتر از 5% از سال کاملاً به‌صورت پلایا و کویری هستند.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، حسن (1387): ژئومورفولوژی کاربردی جلد دوم (بیابان، فرسایش بادی)، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


2. بختیاری، بهرام (۱۳۸۲): نگرش تحلیلی بر تغییر اقلیم بارندگی و دمای شهر کرمان، سومین کنفرانس منطقه‌ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم، سازمان هواشناسی کشور، اصفهان، دانشگاه اصفهان، صص ۱۸۷-181.


3. تریکار، ژان (1369): اشکال ناهمواری در نواحی خشک، ترجمه مهدی صدیقی پور و محسن پورکرمانی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.


4. جعفری، مصطفی (1387): تحقیق و تحلیل تغییر اقلیم طی پنجاه سال گذشته در جنگل‌های منطقه خزری، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، جلد 16، شماره 2، صفحه 314-326


5. رامشت، محمد. حسین (1392): نقشه‏های ژئومورفولوژی، نمادها و مجازها، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت.


6. زمردیان، محمدجعفر (1392): ژئومورفولوژی ایران، جلد دوم: فرایندهای ساختمانی و دینامیک‏های درونی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.


7. سازمان هواشناسی کشور، اداره کل هواشناسی استان البرز (1393): وضعیت بارشی استان در سال زراعی 1932-1393 و مقایسه آن با سال‌های قبل، صص23-1.


8. شریفیان، حسین، رضایی، حسین (1392): بررسی دوره‌های ترسالی و خشک‌سالی در حوضه گرگان رود، اولین همایش ملی چالش‌های منابع آب و کشاورزی، تهران، صص13-1.


9. علائی طالقانی، محمود (1388): ژئومورفولوژی ایران، تهران، انتشارات قومس.


10. علیجانی، بهلول (۱۳۸۰): تیپ‌های هوا و اثر آن‌ها بر اقلیم ایران، مجله کاوش نامه، سال دوم، شماره ۳، صص ۴۹-21.


11. علیزاده، امین (1389): اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ سی‌ام، مشهد، انتشارات دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد.


12. فتاحی؛ ابراهیم، حجازی زاده، زهرا (۱۳۸۴): طبقه‌بندی همدیدی فضایی توده‌های هوا در حوضه‌های جنوب غربی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان، مجله جغرافیا و توسعه، صص ۱۵۶-136.


13. قاسمی فر، الهام، ناصر پور، سمیه (1393): پهنه بندی اقلیمی ناحیه زاگرس، مجله سپهر، دوره بیست و سوم، شماره هشتادونه، صص60-54.


14. کوچکی، علیرضا، نصیری، مهدی، کمالی، غلامعلی (1386): مطالعه شاخص‌های هواشناسی ایران در شرایط تغییر اقلیم، مجله پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 5، شماره 1، 138-133.


15. محمودی، فرج الله (1386): ژئومورفولوژی اقلیمی، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.


16. مسعودیان، ابوالفضل (1390): آب و هوای ایران، اصفهان، انتشارات شریعه توس.


17. ملکی نژاد، حسین، کریمی، مریم (1388): بررسی شدت و فراوانی خشک‌سالی و تطابق زمانی آن در نیمه شمالی و جنوبی ایران، پنجمی همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، صص12-1.


18. ولایتی، سعد الله (1386): جغرافیای آب‏ها، چاپ دوم، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.


19. هاشمی عنا، کرامت، خسروی، محمود، طاووسی، تقی (۱۳۹۴): شبیه‌سازی طولانی‌ترین طول دوره‌های خشک با رویکرد تغییر اقلیم در گستره‌ی ایران‌زمین، سال ششم، شماره بیست و دوم، صص ۳۳-18.

1. Asadi Zarch, M.A. Sivakumar, B. Sharma, A. (2015): Assessment of global aridity change, jornal of hydrology520, 300-313.


2. Bussy, A., Toth, T., Juskevicius, V., Sequini, L., (2012): Evaluation of Aridity Indices Using SPOT Normalized Difference Vegetation Index Values Calculated Over Different Time Frames on Iberian Rain-Fed Arable Land, Arid land research and management, vol 26, issue 4, 271-284.


3. Fniguire,F. Laftouhi, N. E. Saidi, M. E. Markhi, A. (2014): Some Aspects of Climate Variability and Increasing Aridity in Central Morocco over the Last Forty Years: Case of Tensift BasinMarrakech,journal of Environment and earth science,ISSN 2224-3216.42-51


4. Haidar,S.,adnan,SH. (2014): Classification and Assessment of Aridity over Pakistan provinces(1960-2009) international journal of environment,ISSn 2091-2854, 17-35.


5. Krinsley, D. B. (1970): A geomorphological and paleoclimatological study of the playas of Iran, Geological and Department of Interior, Washington, D.C.


6. Mavrakis, A. Papavasileiou, H. (2013): NDVI and E.de Martonne Indices in an Environmentally Stressed Area (Thriasio Plain- Greece), 6th International Conference on Information and Communication Technologies in Agriculture, food and Environment (HAICTA), 447-481.


7. Missimer.T, Maliva, R. (2012): Arid lands water Evaluation and Management, Enviromental Science and Engineering, Dol: 10/1007/978-3-642-29104-3-2,41-54


8. Pravalie,R. (2013): Climate Issues on Aridity Trends of Southern Oltenia In The Last Five Decades, Geographia Technica, No.1, 2013,pp.70vto 79.


9. Spencer G. Lucas, Gary S. Morgan and Kate E. Zeigler, ends. (2005): “New Mexico’s Ice Ages”, New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin No. 28,171-183.


10. Tabari, H. Hosseinzadeh Talaee, p. Mousavi Nadoushani s.s. Patrick W. Marchetto, A. (2012): A survey of temperature and precipitation based aridity indices in iran, Quaternary International345, 158-166.