شناسایی، آنالیز کمی و طبقه بندی لندفرم های کویری و بیابانی پلایای دامغان با استفاده از روش های Pralong و ELECTRE

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

علیرضا عرب عامری ¹ , مهران مقصودی ²

1 - دانشجوی دکتری ژئومرفولوژی دانشگاه تربیت مدرس، تهران،ایران
2 - دانشیار ژئومرفولوژی دانشکده جغرافیادانشگاه تهران. تهران،ایران

تاریخ دریافت : 1395/02/26 تاریخ پذیرش : 1396/05/03 تاریخ انتشار : 1396/12/29

کلید واژه: ارزیابی, ژئومورفوسایت, پلایای دامغان, روش Pralong, الگوریتم ELECTRE,

چکیده مقاله :

جاذبه ها و توانمندی های ژئومورفوتوریسم، از سرمایه های منحصر به فرد هر کشور و منطقه به شمار می رود که شناسایی، طبقه بندی و برنامه ریزی آنها به منظور توسعه گردشگری علمی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.هدف از این پژوهش شناسایی، آنالیز کمی و طبقه بندیلندفرم های کویری و بیابانی پلایای دامغان با استفاده از روش های Pralong و ELECTREمی باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و پیمایش های میدانی می باشد.بدین صورت که پس از تعیین محدوده مورد مطالعه به کمک تصاویر ماهواره ای، در ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش های میدانی تعداد ۱۲ ژئومورفوسایت انتخاب گردید. در گام بعد با استفاده از روش چند معیاره ELECTRE و معیارهای علمی، گردشگری، زیبایی، تاریخی و اجتماعی به رتبه بندی ژئومورفوسایت ها پرداخته شد و ژئومورفوسایت های با ارزش پایین حذف گردید. در گام بعد، با استفاده از روش Pralong، به ارزیابی ۵ ژئومورفوسایت برتر شامل برخان ها، تپه های ماسه ای، پلیگون های نمکی، دشت ریگی و نبکازارها که بیشترین امتیاز را در روشELECTRE کسب کرده اند، پرداخته شد. نتایج حاصل از ارزیابی ژئومورفوسایت ها نشان داد که ژئومورفوسایت های تپه های ماسه ای و پلیگون های نمکی به ترتیب با کسب بالاترین امتیاز (۴۷/۰، ۴۵/۰)،بهترین ژئومورفوسایت ها برای تبدیل شده به کاربری های ژئوتوریستیمی باشند و دارای پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر می باشند. نتایج کلی ارزیابی ژئومورفوسایت ها نشان داد کهامتیازات بدست آمده برای تمامی ژئوسایت ها پایین می باشد که از علل آن می توان به دشواری دسترسی، دوری از مراکز جمعیتی، فقدان امکانات رفاهی، عدم معرفی توانمندی های منطقه و عدم توجه به اکوتوریسم در منطقه اشاره نمود. عیار بهره وری نیز برای تمامی ژئومورفوسایت ها کم می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند مورد استفاده مدیران و برنامه ریزان محلی به منظور توسعه و ترویج گردشگری قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

جاذبه­ها و توانمندی­های ژئومورفوتوریسم، از سرمایه­های منحصر به فرد هر کشور و منطقه به شمار می­رود که شناسایی، طبقه­بندی و برنامه­ریزی آنها به منظور توسعه گردشگری علمی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.هدف از این پژوهش شناسایی، آنالیز کمی و طبقه بندیلندفرم های کویری و بیابانی پلایای دامغان با استفاده از روش های Pralong و ELECTREمی باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و پیمایش های میدانی می باشد.بدین صورت که پس از تعیین محدوده مورد مطالعه به کمک تصاویر ماهواره ای، در ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش های میدانی تعداد ۱۲ ژئومورفوسایت انتخاب گردید. در گام بعد با استفاده از روش چند معیاره ELECTRE و  معیارهای علمی، گردشگری، زیبایی، تاریخی و اجتماعی به رتبه بندی ژئومورفوسایت ها پرداخته شد و ژئومورفوسایت های با ارزش پایین حذف گردید. در گام بعد، با استفاده از روش Pralong، به ارزیابی ۵ ژئومورفوسایت برتر شامل برخان ها، تپه های ماسه ای، پلیگون های نمکی، دشت ریگی و نبکازارها که بیشترین امتیاز را در روشELECTRE کسب کرده اند، پرداخته شد. نتایج حاصل از ارزیابی ژئومورفوسایت ها نشان داد که ژئومورفوسایت های تپه های ماسه ای و پلیگون های نمکی به ترتیب با کسب بالاترین امتیاز (۴۷/۰، ۴۵/۰)،بهترین ژئومورفوسایت­ها برای تبدیل شده به کاربری­های ژئوتوریستیمی باشند و دارای پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر می باشند. نتایج کلی ارزیابی ژئومورفوسایت ها نشان داد کهامتیازات بدست آمده برای تمامی ژئوسایت ها پایین می باشد که از علل آن می توان به دشواری دسترسی، دوری از مراکز جمعیتی، فقدان امکانات رفاهی، عدم معرفی توانمندی های منطقه و عدم توجه به اکوتوریسم در منطقه اشاره نمود. عیار بهره وری نیز برای تمامی ژئومورفوسایت ها کم می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند مورد استفاده مدیران و برنامه ریزان محلی به منظور توسعه و ترویج گردشگری قرار گیرد.

منابع و مأخذ:

1- اسلامی فرد، فاطمه. محمدرضا علیزاده و سید محمدعلی علم الهدی و فرزانه فرحی. (1394): ارزیابی توانمندی‌های ژئومورفوتوریستی لند فرم‌ها مطالعه موردی: منطقه پنج دانک ساری با مدل پرالونگ. مجله آمایش جغرافیایی فضا. سال پنجم. صص ۱۸۳-۱۷۰.

2- احمدی، حسن. (1377): ژئو مرفولوژی کاربردی، (فرسایش بادی). جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران.

3- احمد پور، احمد. محسن اکبرپور شیرازی و زهرا امیری. (1388): استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه‌ای در انتخاب سهام. فصل­نامه بورس اوراق بهادار، سال دوم، شماره پنجم، صص ۳۸-۵.

3- ثروتی، محمدرضا و افشان قاسمی. (1387): راهبردهای ژئو توریسم در استان فارس. فصل­نامه فضای جغرافیایی، سال هشتم، شماره بیست و سوم.

4- روستایی، شهرام و زینب بهرامی. (1392): ارزیابی توانمندی‌های ژئو توریستی تالاب‌های پل‌دختر به روش پرالونگ. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره نهم، صص 82-69.

5- زمردیان، محمدجعفر. (1381): ژئومورفولوژی ایران (فرآیندهای اقلیمی و دینامیک بیرونی). مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.

6- سلمانی، محمد و حسنعلی فرجی سبکبار و محمد ناظمی و حسن اروجی. (1394): ارزیابی توانمندی‌ها و کاربری‌های ژئومورفوسایت‌ها (مطالعه موردی: ژئومورفوسایت‌های شهرستان طبس). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره چهل و هفتم، شماره یکم، صص ۱۹۲-۱۷۷.

7- شفیعا، محمدعلی و عارف طیبا. (1388): مدل انتخاب فناوری تولید مناسب در صنعت پارافین. فصل­نامه مدرس علوم انسانی، دوره نهم. شماره دوم.

8- مختاری، داوود. (1389): ارزیابی توانمندی اکو توریستی مکان‌های ژئومورفیکی حوضه آبریز آسیاب خرابه به روش پرالونگ. جغرافیا و توسعه، شماره هجدهم، صص 52-27.

9- مقصودی، مهران؛ و علی‌اکبر شمسی‌پور و فاطمه نوربخش. (1390): پتانسیل سنجی مناطق بهینه توسعه ژئو توریسم (مطالعه موردی منطقه مرنجاب در جنوب دریاچه نمک). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره هفتاد و هفتم، صص 19-1.

10- مقصودی، مهران. محمد علیزاده و سعید رحیمی هرآبادی و مجتبی هدایی آرایی. (1391): ارزیابی قابلیت ژئومرفوسایت­های گردشگری در پارک ملی کویر. مطالعات مدیریت گردشگری، شماره نوزدهم، صص ۶۸-۴۹.

11- مقیمی، ابراهیم. سعید رحیمی هر آبادی و مجتبی هدایی آرایی و محمد علیزاده و حسن اروجی. (1391): ژئومورفوتوریسم و قابلیت سنجی ژئومورفوسایت­های جاده‌ای با بهره‌گیری از روش پری یرا، (مطالعه موردی: آزاد راه قم کاشان)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 27، صص 190-169.

12- نوجوان، محمدرضا. ابوالقاسم میرحسینی و محمدحسین رامشت. (1388): ژئوتوپ­های یزد و جاذبه‌های آن. جغرافیا و توسعه. دوره هفتم، شماره سیزدهم، صص 60-47.

13- یمانی، مجتبی. سعید نگهبان و سعید رحیمی هرآبادی و محمد علیزاده. (1391): ژئومورفوتوریسم و مقایسۀ ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها در توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان هرمزگان). مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره یکم، صص ۱۰۴-۸۳.

14- Arrow Smith, Colin. And Robert In Bakaran. (2002): Estimating Environmental Resiliency For The Grampians National Park, Victoria, Australia: a Quantitative Approach. Tourism Management, Volume 23, Issue 3, 295–309.

15- Brandolini, Polen. Francesco Faccini and Mauro Piccazzo. (2006): Geomorphological Hazard and Tourist Vulnerability Along Portofino Park Trails (Italy). Hazards Earth Syst, Vol. 6, 563-571.

16- Brilha, José. (2015): Inventory and Quantitative Assessment of Geosites and Geodiversity Sites: a Review. The European Association for Conservation of the Geological Heritage, Vol. 8, Issue 2, 119-134.

17- Comanescu, Laura and Alexandru Nedelea. (2010): Analysis of Some Representative Geomorphosites In The Bucegi Mountains: Between Scientific Evaluation and Tourist Perception, Journal of Area, Vol. 42, Issue 4, 406–416.

18- Doniz- Paez. Javier. Rafael Becerra-Ramirez and Elena Gonzalez-Cardenas and Cayetano Guillen-Martin and Estela Escobar-Lahoz. (2011): Geomorphosites and Geotourism in Volcanic Landscape: The Example of LA Corona Del Lajial Cinder Cone (El Hierro, Canary Islands, Spain). Journal of Tourism and Geosites, No 2, Vol. 8, 185-197.

19- Jennings, Simon. (2004): Coastal Tourism and Shoreline Management. Annals of Tourism Research, Vol. 31, Issue 4, 899-922.

20- Leopold, Aldo. (1949): A Sand County Almanac, Oxford: Oxford University Press.

21- Panizza, Mario and Steve Piacente. 1993. Geomorphological Assets Evaluation– In: Zeitschriftfür Geomorphologie, Suppl, Vol. 87, 13-18.

22- Pralong, Jean-Pierre. (2005): A Method For Assessing The Tourist Potential and Use of Geomorphological Sites, Géomorphologie. Relief, Process Us, Environment, No 3, Vol. 11, 189-196.

23- Pope, Gregory. Thomas Meierding and Thomas Paradise (2002): Geomorphology’s Role In The Study of Weathering of Cultural Stone, Geomorphology, Vol. 47, 211– 225.

24- Quaranta, Joe (1993): Geomorphological Assets: Conceptual Aspect and Application In The Area of Credo DaLago (Cortina d’Ampezzo, Dolomites), In Panizza M., Soldati M., Barani D. (Eds): European Intensive Course on Applied Geomorphology. Proceedings, Modena – Cortina d’Ampezzo 24, 49–60.

25- Reynard, Emmanuel and Mario Panizza. (2005): Geomorphosites: Definition, Assessment and Mapping, Quaternario, Vol. 18, 286-312.

26- Reynard, Emmanuel (2007): A Method For Assessing The Scientific and Additional Values of Geomorphosites. Geographica Helvetica, Vol. 3, 1-13.

27- Rocha, Joao. Jose Brilha and Maria Helena Henriques. (2014): Assessment of The Geological Heritage of Cape Mondego Natural Monument (Central Portugal). Proceedings of the Geologists’ Association, Volume 125, 107-113.

28- Serrano, Enrique and Juan José Gonzalez-Trueba. (2005): Assessment of Geomorphosites in Natural Protected Areas: the Picos de Europa National Park (Spain), Géomorphologie. Formes, Process us, Environment, No 3, Vol. 11, 197-208.