ارزیابی ارتباط کاربری اراضی شهری و جزایر حرارتی، مطالعه موردی: شهر بیابانی یزد
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیکمال امیدوار 1 , سعیده موید فر 2 , مهران فاطمی 3 , مهدی نارنگی فرد 4
1 - استاد گروه جغرافیا ، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد،ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران
3 - استادیارگروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران
yazdfatemi@yahoo.com 09132748227
4 - دکتری جغرافیا، ،دانشگاه یزد، یزد،ایران
کلید واژه: کاربری اراضی شهری, شهر یزد, دمای سطح زمین (LST), جزایر حرارتی (UHI),
چکیده مقاله :
جزایر حرارتی شهری یکی از معمول ترین پدیده های اقلیمی شهری است که در آن بعضی از مناطق شهری به ویژه مراکز شهرها چند درجه از مناطق اطراف خود گرمتر می شوند. مطالعه این پدیده و بررسی ساز وکار آن برای برنامه ریزی های شهری اهمیت بسیار زیادی دارد. این تحقیق از نظر روش تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بوده و با هدف بررسی تاثیر کاربری ها بر روی حرارت شهر بیابانی یزد انجام شده است. برای تحلیل این رابطه از تصاویر سال 2005 و 2015 ماهواره Terra سنجنده Aster استفاده شده است. نتایج بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که گسترش فیزیکی شهر یزد در دوره های مختلف تاریخی، باعث پیشروی این شهر در سطوح نمکزار و ماسه زار حاشیه ای شده به گونه ای که نواحی ساختمانی و آسفالتی، افزایش و نواحی نمکزار و ماسه زار و زمین های بایر حاشیه شهر کاهش یافته است. در نتیجه عمده جزایر حرارتی شهر یزد در نواحی حاشیه ای و زمین های بایر شکل گرفته است. در همین راستا همبستگی منفی بین دو متغیر پوشش گیاهی و دمای سطح زمین در طول دوره 10 ساله مشاهده می شود که نشانگر آن است که همزمان با کاهش فضای سبز بر وسعت جزایر گرمایی افزوده شده است.
Urban thermal islands are one of the most common urban climatic phenomena in which some urban areas, especially urban centers, are several degrees warmer than the surrounding areas. The study of this phenomenon and its mechanism of study is very important for urban planning. This research has been applied in terms of analytical method and in terms of purpose and has been done with the aim of investigating the effect of applications on the temperature of Yazd desert city. To illustrate this relationship, images from the 2005 and 2015 Terra satellites measuring the Aster were used. The results of the studies show that the physical expansion of the city of Yazd in different historical periods, has led to the advancement of this city in the marginal salt and sand surfaces, so that construction and asphalt areas, increase and areas Salt and sand and barren lands on the outskirts of the city have declined. As a result, most of the thermal islands of Yazd city have been formed in marginal areas and barren lands. In this regard, there is a negative correlation between the two variables of vegetation and land surface temperature during the 10-year period, which indicates that the size of the heat islands has increased as the green space decreases
- ابراهیم‌زاده، حمید، (1381): بررسی پارامترهای برنامه‌ریزی و توسعه فضای سبز شهر تهران – منطقه یک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات.
2- احمدی، محمود، داداشی رودباری، عباسعلی، (1396): شناسایی جزایر حرارتی شهری مبتنی بر رویکرد زیست‌محیطی (مطالعه موردی: کلان‌شهر اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 28، پیاپی 67، شماره 3، پاییز 96.
3- اداره کل هواشناسی استان یزد، (1395).
4- پورمحمدی، محمدرضا، (1382): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه تبریز.
5- ترکاشوند، محمدقاسم، (1395): آشکارسازی جزایر حرارتی شهر اراک مبتنی بر تحلیل‌های خودهمبستگی فضایی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 35.
6- حسین بیگی، ساناز، (1392): بررسی تغییرات دمای سطح زمین شهر یزد طی سال‌های 2000 تا 2010 با استفاده از تصاویر Aster و ارتباط آن با کاربری اراضی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه یزد.
7- زنگنه شهرکی، سعید، مجیدی هروی، آنیتا، کاویانی، آزاده، (1390): تبیینی جامع بر علل و عوامل مؤثر بر پراکنش افقی شهرها. مطالعه موردی: شهر یزد، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 25، تابستان 91.
8- زیاری، کرامت ا...، (1381): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ سوم.
9- ساسان پور، فرزانه، ضیائیان، پرویز، بهادری، مریم، (1392): بررسی رابطه کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 39.
10- علوی پناه، سید کاظم، (1385): سنجش‌ازدور حرارتی و کاربرد آن در علوم زمین، چاپ دوم، تهران.
11- علوی پناه، سید صدرالدین، قریشی، سلمان، شمسی‌پور، علی‌اکبر، (1395): اثر خنک‌کنندگی فضاهای سبز شهری (مطالعه موردی: شهر مونیخ)، مجله محیط‌شناسی، دوره 42، شماره 2، تابستان 95.
12- فلاح زاده، فاطمه، (1388): مطالعه روند دمای میکرو اقلیم شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
13- مبین محمد، حسین، (1382): بررسی و ارزیابی پدیده‌های طبیعی و جاذبه گردشگری (اکو توریسم) در استان یزد، طرح پژوهشی، دانشگاه یزد.
14- معروف نژاد، عباس، (1390): تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی مطالعه موردی شهر اهواز، پایان‌نامه دکتری دانشگاه آزاد ماهشهر.
15- مهندسین مشاور عرصه، (1390): طرح جامع شهر یزد، سازمان مسکن و شهرسازی استان یزد.
16- Chrysoulakis, N. (2003): Estimation Of The All-Wave Urban Surface Radiation Balance By Use Of ASTER Multispectral Imagery And In Situ Spatial Data, Jornal Of Geophysical Research, Vol. 108, 4582, 10.
17- Senanayake, I. P. Welivitiya, W. D. D. P. & Nadeeka, P. M. (2013a): Urban Green Spaces Analysis For Development Planning In Colombo, Sri Lanka, Utilizing THEO's Satellite Imagery–A Remote Sensing And GIS Approach. Urban Forestry & Urban Greening, 12(3): Pp. 307-314.
18- Sobrino, J. A. Jimenez-Munoz, J. C. Soria, G. Romaguera, M. Guanter, L. Moreno J. Plaza, A. And Martinez, P. (2008): Land Surface Emissivity Retrieval From Different VNIR And TIR Sensors‖. IEEE Transaction Of Geoscience Remote Sensing, 46: Pp.316–327.
19- Umar, M. Kumar, S. (2014): Spatial And Temporal Changes Of Urban Heat Island In Kano Metropolis, Nigeria, Journal Of Engineering Science And Technology No.1(2): 20.
20- Weng, Q. (2001): A Remote Sensing? GIS Evaluation Of Urban Expansion And Its Impact On Surface Temperature In The Zhujiang Delta, China. International Journal Of Remote Sensing, 22(10): 1999-2014.
21- Weng. Q, (2004): Fractal Analysis Of Satellite Detected Urban Heat Island Effect, Photogrammetric Engineering &Remote Sensing, Photogrammetric Engineering &Remote Sensing, 69 (5): Pp. 555 – 566.
22- Xiao-Ling Ch. Hong-Mei Z. Ping-Xiang Li, Zhi-Yong Y. (2006): Remote Sensing Image-Based Analysis Of The Relationship Between Urban Heat Island And Land Use/Cover Changes; Remote Sensing Of Environment; 104: Pp. 133–146.
23- Zipper, S. C. Schatz, J. Singh, A. Kucharik, C. J. Townsend, P. A. & Loheide II, S. P. (2016): Urban Heat Island Impacts On Plant Phenology: Intra-Urban Variability And Response To Land Cover. Environmental Research Letters, 11(5): 054023.
_||_- ابراهیم‌زاده، حمید، (1381): بررسی پارامترهای برنامه‌ریزی و توسعه فضای سبز شهر تهران – منطقه یک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات.
2- احمدی، محمود، داداشی رودباری، عباسعلی، (1396): شناسایی جزایر حرارتی شهری مبتنی بر رویکرد زیست‌محیطی (مطالعه موردی: کلان‌شهر اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 28، پیاپی 67، شماره 3، پاییز 96.
3- اداره کل هواشناسی استان یزد، (1395).
4- پورمحمدی، محمدرضا، (1382): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه تبریز.
5- ترکاشوند، محمدقاسم، (1395): آشکارسازی جزایر حرارتی شهر اراک مبتنی بر تحلیل‌های خودهمبستگی فضایی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 35.
6- حسین بیگی، ساناز، (1392): بررسی تغییرات دمای سطح زمین شهر یزد طی سال‌های 2000 تا 2010 با استفاده از تصاویر Aster و ارتباط آن با کاربری اراضی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه یزد.
7- زنگنه شهرکی، سعید، مجیدی هروی، آنیتا، کاویانی، آزاده، (1390): تبیینی جامع بر علل و عوامل مؤثر بر پراکنش افقی شهرها. مطالعه موردی: شهر یزد، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 25، تابستان 91.
8- زیاری، کرامت ا...، (1381): برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ سوم.
9- ساسان پور، فرزانه، ضیائیان، پرویز، بهادری، مریم، (1392): بررسی رابطه کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 39.
10- علوی پناه، سید کاظم، (1385): سنجش‌ازدور حرارتی و کاربرد آن در علوم زمین، چاپ دوم، تهران.
11- علوی پناه، سید صدرالدین، قریشی، سلمان، شمسی‌پور، علی‌اکبر، (1395): اثر خنک‌کنندگی فضاهای سبز شهری (مطالعه موردی: شهر مونیخ)، مجله محیط‌شناسی، دوره 42، شماره 2، تابستان 95.
12- فلاح زاده، فاطمه، (1388): مطالعه روند دمای میکرو اقلیم شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
13- مبین محمد، حسین، (1382): بررسی و ارزیابی پدیده‌های طبیعی و جاذبه گردشگری (اکو توریسم) در استان یزد، طرح پژوهشی، دانشگاه یزد.
14- معروف نژاد، عباس، (1390): تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی مطالعه موردی شهر اهواز، پایان‌نامه دکتری دانشگاه آزاد ماهشهر.
15- مهندسین مشاور عرصه، (1390): طرح جامع شهر یزد، سازمان مسکن و شهرسازی استان یزد.
16- Chrysoulakis, N. (2003): Estimation Of The All-Wave Urban Surface Radiation Balance By Use Of ASTER Multispectral Imagery And In Situ Spatial Data, Jornal Of Geophysical Research, Vol. 108, 4582, 10.
17- Senanayake, I. P. Welivitiya, W. D. D. P. & Nadeeka, P. M. (2013a): Urban Green Spaces Analysis For Development Planning In Colombo, Sri Lanka, Utilizing THEO's Satellite Imagery–A Remote Sensing And GIS Approach. Urban Forestry & Urban Greening, 12(3): Pp. 307-314.
18- Sobrino, J. A. Jimenez-Munoz, J. C. Soria, G. Romaguera, M. Guanter, L. Moreno J. Plaza, A. And Martinez, P. (2008): Land Surface Emissivity Retrieval From Different VNIR And TIR Sensors‖. IEEE Transaction Of Geoscience Remote Sensing, 46: Pp.316–327.
19- Umar, M. Kumar, S. (2014): Spatial And Temporal Changes Of Urban Heat Island In Kano Metropolis, Nigeria, Journal Of Engineering Science And Technology No.1(2): 20.
20- Weng, Q. (2001): A Remote Sensing? GIS Evaluation Of Urban Expansion And Its Impact On Surface Temperature In The Zhujiang Delta, China. International Journal Of Remote Sensing, 22(10): 1999-2014.
21- Weng. Q, (2004): Fractal Analysis Of Satellite Detected Urban Heat Island Effect, Photogrammetric Engineering &Remote Sensing, Photogrammetric Engineering &Remote Sensing, 69 (5): Pp. 555 – 566.
22- Xiao-Ling Ch. Hong-Mei Z. Ping-Xiang Li, Zhi-Yong Y. (2006): Remote Sensing Image-Based Analysis Of The Relationship Between Urban Heat Island And Land Use/Cover Changes; Remote Sensing Of Environment; 104: Pp. 133–146.
23- Zipper, S. C. Schatz, J. Singh, A. Kucharik, C. J. Townsend, P. A. & Loheide II, S. P. (2016): Urban Heat Island Impacts On Plant Phenology: Intra-Urban Variability And Response To Land Cover. Environmental Research Letters, 11(5): 054023.