ارزیابی مخاطرات دمایی فرین سرد در زاگرس مرکزی
محورهای موضوعی : اقلیم شناسی
برزو فرامرزی
1
,
رضا برنا
2
*
,
جعفر مرشدی
3
,
جبرائیل قربانیان
4
1 - گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه شهرسازی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران
4 - گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
کلید واژه: زاگرس مرکزی, مخاطرات محیطی, دما, شاخص سازی, تحلیل خوشه ای,
چکیده مقاله :
در پژوهش حاضر با بهره گیری از داده هاي دمای سالانه 10 ايستگاه منتخب طی دوره زماني 15 ساله (2020-2006) مخاطرات دمایی زاگرس مرکزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ادامه جهت تشخیص روزهای سرد، خیلی سرد و َابر سرد از روش شاخص سازی(مشخصات گرایش به مرکز و پراکندگی داده ها) استفاده شد و شاخص استاندارد شده دمای حداقل روزانه برای همه ایستگاهها محاسبه گردید. روزهای با ناهنجاری منفی شاخص استاندارد شده 0 تا (2/1-) تحت عنوان روزهای سرد(0 تا 5/5- درجه) سانتیگراد، روزهای با ناهنجاری شاخص (2/1-) تا (4/2-) به عنوان روزهای خیلی سرد (5/5- تا 11- درجه) و روزهای با ناهنجاری منفی شاخص بیش از 4/2- با عنوان روزهای َابر سرد (کمتر از 11- درجه) تعیین شد. در ادامه اعمال تحلیل خوشه ای به روش پایگانی انباشتی بر روی ماتریس داده های دمایی10* 1565 و ترسیم نقشه پهنه بندی با استفاده از (GIS) چهار پهنه سرمایی با رخداد فراوانی ( کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) را در زاگرس مرکزی آشکار نمود. الف) کم مخاطره: در بخش کوچکی از منتهی اليه جنوبغربی منطقه زاگرس میانی در مجاورت ایستگاه نورآباد. ب) متوسط مخاطره: بخش غربی زاگرس میانی و در برگیرنده ایستگاههای لردگان، یاسوج و سی سخت ج) زیاد مخاطره: بخش شرقی زاگرس مرکزی در برگیرنده مناطق پیرامونی ایستگاههای اقلید، سمیرم و سپیدان د) بسیار پُر مخاطره: که بخش شمالی و شمالشرقی زاگرس میانی در محدوده پیرامونی ایستگاههای کوهرنگ، شهرکرد و بروجن مشاهده می شود.
In this research, using the annual temperature data of 10 selected stations during a period of 15 years (2006-2020), the temperature hazards of Central Zagros were analyzed. Next, in order to distinguish cold, very cold and super cold days, the indexing method (characteristics of tendency to the center and dispersion of data) was used and the standardized minimum daily temperature index was calculated for all stations. Days with a negative standardized index anomaly of 0 to (-1.2) are called cold days (0 to -5.5 degrees) Celsius, days with an index anomaly of (-1.2) to (-2.4) as days Very cold (-5.5 to -11 degrees) and days with a negative index anomaly of more than -2.4 were designated as cold cloudy days (less than -11 degrees). In the continuation of applying cluster analysis using the accumulation method on the temperature data matrix of 1565*10 and drawing a zoning map using (GIS), four cold zones with frequent occurrences (low, medium, high and very high) were revealed in central Zagros. did A) Low risk: in a small part of the extreme southwest of the Middle Zagros region, near Noorabad station. b) Moderate risk: the western part of middle Zagros and including Lordegan, Yasouj and Sisherd stations c) High risk: the eastern part of central Zagros including the surrounding areas of Euclid, Semiram and Sepidan stations d) Very dangerous: the northern and northeastern part of Zagros The middle can be seen in the surrounding area of Kohrang, Shahrekord and Borujen stations.
منابع و مأخذ
1- برنا، رضا، امانی ماندانا و ظهوریان، منيژه(1400) ارزیابی مخاطرات دمایی استان خوزستان، جغرافیا و مخاطرات محیطی زمستان 1400- شماره 40، صص 229 تا 245
2- جعفری رقیه، کریم امینی نیا، پناهی علی (1400)روند تغییرات و توزیع فضایی روزهای سرد فرین شمال غرب ایران، فصلنامه فضای جغرافیایی، پیاپی 76 (زمستان 1400)
3- جلالی مسعود، دوستکامیان مهدی، محمدی بیگدلی فرشته(1395) تحلیل ساختار فضایی تغییرات زمانی-مکانی تداوم موج های سرمایش طی دهه های اخیر،نشریه: مخاطرات محیط طبیعی سال:1395 ،دوره:5، شماره:10،صفحات :43-59
4- دوستکامیان مهدی، حقیقی اسماعیل و بور بوری رضا (1396) واکاوی و شناسایی تغییرات مکانی پهنه های گرم و سرد دمایی ایران طی دوره‌های مختلف، مجله جغرافیا و مخاطرات طبیعی، شماره 22 تابستان 1396، صص 162-141.
5- رحــیم زاده، فاطمــه. دهقــانی، رضــا. پوراصــغریان، آرزو. (1390) ارزیابی روند و جهش نمایههاي حدي دما و بـارش در اسـتان هرمزگـان، جغرافیـا و توسـعه، بهـار 1390، دوره 9، شماره 21 صص 116-97.
6- سازمان هواشناسي کشور، مرکز خدمات ماشيني،«آمار روزانه عناصر اقليمي ايستگاههاي سينوپتيک و کليماتولوژي در سالهاي 2006-2022 ميلادي»، تهران.
7- مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک کوهستان زاگرس مرکزی، سازمان حفاظت محیط زیست؛معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی
8- عليجاني، بهلول و کاوياني، محمدرضا(1386) مباني آب و هواشناسي، انتشارات سمت، چاپ يازدهم.
9- مسعودیان، سید ابوالفضل؛ دارند، محمد (1391) تحلیل زمانی- مکانی روند روزهای فرین سرد ایران. تحقیقات جغرافیایی، دوره 27، شمارة 105 :56-37.
10- یارمرادی زهرا، نصیری بهروز ، کرمپور مصطفی (1395) تحلیل همدیدی امواج سرمایی مخاطره‌آمیز شمال شرق کشور و نقش الگوهای فشاری تراز دریا و تراز 500 هکتوپاسکال در وقوع آنها ، آب و هواشناسی کاربردی دوره 3، شماره 1 ، شماره پیاپی 4، صص 23-57.
11-Lhotka, O., Kyselý, J., & Farda, A. Climate change scenarios of heat waves in Central Europe and their uncertainties. Theoretical and App
12-Shi, J., Wen, K., & Cui, L. Temporal and spatial variations of high-impact weather events in China during 1959– 2014. Theoretical and Applied Climatology, 2016; 129(1-2):
13-Radinović, D., & Ćurić, M. Criteria for heat and cold wave duration indexes. Theoretical and Applied Climatology,
14 - Rensch (2009). A tracking climatology for heat wave in southern, Australia University of Melbourne, Melbourne, Australia.vol.9, pp.20-34.
15.- Zhang, S., Zhang, D., Wang, S., & Song, Y. (2006). Climatic characteristics of summer high temperature and assessment methods in the large cities of North China. Journal of Geographical Sciences, 16(1), 13-22.
16.- Zhao, C., Wang, W., & Xing, W. (2012). Regional analysis of extreme temperature indices for the Haihe river basin from 1960 to 2009. Procedia Engineering, 28, 604-60