نقش فرهنگ اسلامی در مسئولیت‌پذیری حسابرسان و کیفیت حسابرسی در شرایط محیطی ایران

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

حسین رضا رمضانی ¹ , کاوه آذین فر ² , میدرضا غلام نیا روشن ³ , رضا فلاح ⁴

1 - گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران. نویسنده مسئول
3 - گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
4 - گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

تاریخ دریافت : 1400/12/22 تاریخ پذیرش : 1401/06/08 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: فرهنگ اسلامی, مسئولیت‌پذیری حسابرسان, کیفیت حسابرسی, شرایط محیطی ایران,

چکیده مقاله :

با توجه به اهمیت ارتقاء کیفیت حسابرسی، توجه به معیارهای والای اخلاقی و مذهبی از جمله مسئولیت پذیری و فرهنگ اسلامی ضرورت دارد لذا هدف پژوهش حاضر بررسی نقش فرهنگ اسلامی در مسئولیت پذیری حسابرسان و کیفیت حسابرسی در شرایط محیطی ایران تعیین شد. روش پژوهش توصیفی-همبستگی از نوع معادلات ساختاری است. جامعه ی آماری پژوهش، کلیه حسابرسان شاغل در مؤسسات حسابرسی عضو حسابداران رسمی ایران می باشد. با در نظر گرفتن حجم جامعه ی نامحدود، با کمک فرمول کوکران، حجم نمونه در نهایت 380 نفر تعیین شد. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه های ابداعی مسئولیت پذیری حسابرسان، کیفیت حسابرسی و فرهنگ اسلامی حسابرس بود. برای تحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری استفاده شد. شاخص های برازش مدل پژوهش در وضعیت مطلوب قرار داشتند. تأثیر مستقیم مسئولیت پذیری بر کیفیت حسابرسی و نقش میانجی فرهنگ اسلامی در رابطه بین آن دو تأیید شد. همچنین تمایل به ارائه گزارش با کیفیت حسابرسی، در بین حسابرسان با سطوح فرهنگی (متوسط و خوب) یکسان بود. پیشنهاد می شود فرهنگ اسلامی و مسئولیت پذیری به عنوان محور عمده ای در بهبود کیفیت حسابرسی در نظر گرفته شوند

چکیده انگلیسی:

Due to the importance of promoting the quality of  audit, it is necessary to pay attention to high moral and religious standards, including responsibility and Islamic culture. Therefore, the purpose of the present study is  to investigate the role of Islamic culture in auditors' responsibility and the quality of  audit in Iran's environmental conditions. The descriptive-correlation research method is structural equations. the statistical population of the research are all auditors working in auditing institutions who are members of the Certified Accountants of Iran. Considering the size of the unlimited population, with the help of Cochran's formula, the sample size was finally determined to be 380 people. the research tools included innovative questionnaires on auditors' responsibility, the quality of  audit and auditor's Islamic culture. The structural equation method was used to analyze the data. The fit indices of the research model were in a desirable condition. The direct effect of accountability on the  quality of  audit and the mediating role of Islamic culture in the relationship between them were confirmed. Also, the desire to provide the  qualified report of  audit was the same among auditors with cultural levels (medium and good). It is suggested that Islamic culture and accountability should be considered as a major axis in improving the quality of audit.

منابع و مأخذ:

• احمدی، نوشین و آقایی، آرزو. ( ۱۳۹۶). بررسی تأثیر ویژگی‌های فردی حسابرسان و ویژگی‌های موسسه  حسابرسی به روی کیفیت کار حسابرسی، اولین همایش حسابداری، مدیریت و اقتصاد با رویکرد پویایی اقتصاد ملی، ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر.


• بدیعی، حسین؛ حساس یگانه، یحیی؛ ثقفی، علی؛ باباجانی، جعفر. (1398). آزمون کیفیت حسابرسی و سازوکارهای حاکمیت شرکتی. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(31): 271-261.


• برزیده، فرخ؛ باباجانی، جعفر؛ عبداللهی، احمد. (1397). طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد. دانش حسابرسی، 18 (71): 5-36.


• پزشک، یاسمن و پور زمانی، زهرا. (1398). فصلی بودن حسابرسی، کیفیت افشا اطلاعات و کیفیت حسابرسی. مجله دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8 (29): 57-70.


• تقوی، سعید. (1397). بررسی تأثیر فرهنگ اخلاقی حاکم بر موسسه حسابرسی و هویت حرفه‌ای بر بی طرفی و صداقت حسابرس در مؤسسات حسابرسی استان خراسان رضوی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بردسکن.


• حساس یگانه، یحیی و آذین فر، کاوه. (­1389). رابطه بین کیفیت حسابرسی و اندازه مؤسسه حسابرسی، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 17 (61): 98-85.


• داوودی نصر، مجید؛ طالب­نیا، قدرت­اله؛ رویایی، رمضانعلی ؛ صالحی امیری، سیدرضا. (1397). تبیین الگوی مناسب حسابرسی مسئولیت اجتماعی (اخلاق اجتماعی) شرکت­ها از دیدگاه حقوق بشر و ارزش­های اجتماعی با استفاده از رویکرد تحلیل عاملی اکتشافی و مدل­سازی معادلات ساختاری. فصلنامه علمی پژوهشی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7 (25): 122-99.


• دریایی، عباسعلی و عزیزی، اکرم. (1397). رابطه اخلاق، تجربه و صلاحیت­های حرفه­ای حسابرسان با کیفیت حسابری (با توجه به نقش تعدیل­کننده شک و تردید حرفه­ای). مجله علمی-پژوهشی دانش حسابداری مالی، 5(1):، 79-99.


• دلاور، علی. (1391). مقیاس‌های سنجش نگرش. تهران: انتشارات روان.


• ژولانژاد، فاطمه و بخردی­نسب، وحید. (1398)0 تأثیر انفلانزای شغلی بر کیفیت حسابرسی (مورد مطالعه: حسابرسان دارای گرایش مذهبی کم و زیاد). فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(30): 93-73.


• صالحی، تابنده. (1395). رابطه اخلاق حرفه­ای حسابرس و کیفیت حسابرسی. فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری و فناوری، 11 (39): 86-77.


• فرقاندوست حقیقی، کامبیز؛ افشارزاده، زهرا سادات؛ مرادی، فاطمه. (1393). تأثیر مذهب بر جهانی­سازی استانداردهای حسابداری، دومین همایش ملی رویکردی بر حسابداری، مدیریت و اقتصاد، 11-1.


• محمودی نسب، زینب ؛ بنی مهد، بهمن؛ اوحدی، فریدون. (1396). مطالعه تقابل اجتماعی در حرفه حسابرسی: آزمون نظریه انصاف. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 6 (21): 167-157.


• مصباح­یزدی، محمدتقی. (1391)، جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی (ره)، چاپ اول.


• نعمت الهی، نگین و خوزین، علی. (1398)0بررسی ارتباط هنجارهای اجتماعی و کیفیت حسابرسی. فصلنامه پژوهش­های جدید در مدیریت و حسابداری. 1 (35): 138-137.


• نوشادی، امین؛ محمدی ملقرنی، عطااله؛ نوروش، ایرج؛ امینی، پیمان. (1398). بررسی رابطه بین هوش مالی مدیران و کیفیت حسابرسی با نقش تعدیل گری رفتار اخلاقی حسابرسان. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8 (30): 263-237.


• نیک‌بخت، محمدرضا و محمودی خوش­رو، امید. (1396)0 بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی در ایران با توجه به شاخص­های هیئت نظارت بر حسابداری شرکت­های سهامی عام (PCAOB). بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 34 (3): 462-441.


• نیکبخت، محمدرضا؛ مهرگان، محمدرضا؛ صفری، حسین؛ مسعودی، جواد. (1398). تأثیر توسعه رفتار اخلاقی بر بهبود رفتار حرفه­ای حسابداران. فصلنامه علمی پژوهشی، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8 (29)، 202-187.

 

• Abdelhak, E. E., A. A. Elamer, A. AlHares, & C. McLaughlin. 2019. Auditors’ ethical reasoning in developing countries: The case of Egypt. International Journal of Ethics and Systems.


• Alalmai, S., A. M. Al- Awadhi, M. K. Hassan, & A. Turunen- Red. (2020). The influence of religion on the determinants of capital structure: The case of Saudi Arabia. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 11(2): 472– 497.


• Alareeni, B. A. 2019. The associations between audit firm attributes and audit quality-specific indicators: A meta-analysis. Managerial Auditing Journal.34 (1): 6-43.


• Ardelean, A. 2013. Auditors’Ethics and their Impact on Public Trust. Procedia - Social and Behavioral Science 92: 55-60.


• Ardini, L. 2010. Pengaruh kompetensi, independensi, akuntabilitasdan motivasi terhadap kualitas audit [The influence of compe-tence, independence, accountability and motivation on qualityaudit]. Majalah Economi, 20(3), 329-349.


• Arrington, C. E., W. A. Hillison, & P. F. Williams. 1983. The psychology of expectations gaps: Why is there so much dispute about auditor responsibility?. Accounting and Business Research, 13(52): 243-250.


• Barzideh, F., & M. Kheirollahi. 2012. Accountability, time pressureand suppression of audit evidence. Journal of Audit Science,11(45), 4-27.


• Bowlin, K., J.L. Hobson & M.D. Piercey. 2014. The Effect of Auditor Rotation, Professional Skepticism, and Interactions with Manager on Audit Quality. Retrieved from http:/www.ssrn.com.


• Conroy, S. J., & T. L. N. Emerson. 2004. Business ethics and religion: Religiosity as a predictor of ethical awareness among students. Journal of Business Ethics, 50(4): 383– 396.


• Deangelo, L.E., 1981. Auditor size and audit quality. J. Account. Econ. 3 (3): 183–199.


• DeFond, M.L., J. Zhang. 2014. A review of archival audit research. J. Account. Econ. 58 (2–3): 275–326.


• Drogalas, G., M. Pazarskis, E. Anagnostopoulou, & A. Papachristou. 2017. The effect of internal audit effectiveness, auditor responsibility and training in fraud detection. Accounting and Management Information Systems, 16(4): 434-454.


• Dusuki, A. W. 2008. What does Islam say about corporate social responsibility? Review of Islamic Economics, 12(1): 5– 28.


• Fornell, C., & Larcker, D. F.(1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 39-50.


• Gallego- Alvarez, I., L. Rodríguez- Domínguez, & J. Martín Vallejo. 2020. An analysis of business ethics in the cultural contexts of different religions. Business Ethics: A European Review, 29(3): 570– 586


• Galli, D, M. Elefanti, G. Valotti. 2013. “From Corporate To Šhared Social Responsibility”. Community Governance and Social Capital Creation Through Collaboration.


• Henseler, J., Dijkstra, T. K., Sarstedt, M., Ringle, C. M., Diamantopoulos, A., Straub, D. W., Ketchen, D. J., Hair, J. F., Hult, G. T. M., and Calantone, R. J. (2014). Common Beliefs and Reality about Partial Least Squares: Comments on Rönkkö & Evermann (2013), Organizational Research Methods, 17(2): 182-209.


• Hu, N., H. Chen, & M. Liu. 2018. Religious atmosphere and the cost of equity capital: Evidence from China. China Journal of Accounting Research, 11(2): 151– 169.


• IAASB .2011. " Audit Quality an IAASB perspective", www.iaasb. Org


• Iannaccone, L. R. 1998. Introduction to the economics of religion. Journal of Economic Literature, 36(3): 1465– 1495


• Ilamiyati, F., & Y. Suhardjo. 2012. Pengaruh akuntabilitas dankompetensi auditor terhadap kualitas audit [The effect ofaccountability and auditor competence on audit quality].Juraksi, 1(1): 43-56.


• International Ethics Standards Board for Accountants. 2018. Handbook of the International Code of Ethics for Professional Accountants. http s://w ww.ifac.org/syste m/files/ publi catio ns/files/ IESBA - Handb ook- Code- of- Ethic s- 2018.pdf


• Itani, T. 2015. Quran: Arabic and English in parallel, Clear Quran. Canada. Jaggi, B., & Xin, H. C. (2017). Impact of religiosity on auditors' behavior and audit fees. Journal of Accounting, Ethics and Public Policy, 18(3), 441– 493


• Jaggi, B., & H. C. Xin. 2017. Impact of religiosity on auditors' behavior and audit fees. Journal of Accounting, Ethics and Public Policy, 18(3): 441– 493


• Jha, A., M. Kulchania, & J. Smith. 2020. U.S. political corruption and audit fees. The Accounting Review, 96(1): 299– 324.


• John, K., & M. S. Liu. 2021. Does the Disclosure of an Audit Engagement Partner’s Name Improve the Audit Quality? A Difference-in-Difference Analysis. Journal of Risk and Financial Management, 14(11): 508.


• Khodakarami, M., Z. Rezaee, & R. Hesarzadeh. 2021. Islamic religious atmosphere and audit pricing: evidence from Iran. Business Ethics, the Environment & Responsibility, 30(4): 716-737.


• Kurniawan, R. 2017. Effect of environmental performance on environmental disclosures of manufacturing, mining and plantation companies listed in Indonesia stock exchange. Arthatama Journal of Business Management and Accounting, 1(1): 6-17.


• Lewis, M. K. 2001. Islam and accounting. Accounting Forum, 25(2): 103–127.


• Lim, A. F., W. J. Heng, & M. A. N. Alshameri. 2021. Unearthing Auditing's Impact on Financial Performance in Malaysian Organizations. Business, Law, and Management (BLM2): International Conference on Advanced Marketing (ICAM4) An International Joint.


• Lin, Z. J., , J. Z. Xiao, & Q. Tang. 2008. The roles, responsibilities and characteristics of audit committee in China. Accounting, Auditing & Accountability Journal.


• Liu, M. 2013. Effect of Guanxi and ethical orientations on Chinese auditors' ethical reasoning. Managerial Auditing Journal.


• Mao, J., M. Ettredge, & M. S. Stone. 2019. Are audit fees and audit quality affected when lead auditors accept responsibility for work performed by other auditors?. Available at SSRN 3149245.


• o'Blay, A. D., E. S. Gooden, M. J. Mellon, & D. E. Stevens. 2019. Can social norm activation improve audit quality? Evidence from an experimental audit market. Journal of Business Ethics, 156(2): 513-530.


• Omer, T. C. & N. Y. Sharp & D.Wang. 2012. Do local religious norms affect auditors’ going concern decisions? Working paper, Texas A & M University.


• Saripudin, Herawaty, N., & Rahayu. 2012. Pengaruh indepen-densi, pengalaman, due professional care dan akuntabilitasterhadap kualitas audit [Influence of independence, expe-rience, due professional care and accountability to audit quality]. E-Jurnal Binar Akuntansi, 1(1): 4-13.


• Singgih, E. M., & I. R. Bawono. 2010. Pengaruh independensi,pengalaman, due professional care dan akuntabilitas terhadapkualitas audit. In Paper presented at the Simposium NasionalAkuntansi XIII (SNA13), Universitas Jenderal Soedirman.


• Su, K. 2019. Does religion benefit corporate social responsibility (CSR)? Evidence from China. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(6): 1206– 1221.


• Thomas, S. 2018. Management Accountants’ Professionalism and Ethics. In Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting. Emerald Publishing Limited.


• Wang, J., & J. Lu. 2020. Religion and corporate tax compliance: Evidence from Chinese Taoism and Buddhism. Eurasian Business Review, 11(2): 327– 347


• Williamson, O. E. 2000. The new institutional economics: Taking stock, looking ahead. Journal of Economic Literature, 38(3), 595– 613.


• Xiao, T., C. Geng, & C. Yuan. 2020. How audit effort affects audit quality: An audit process and audit output perspective. China Journal of Accounting Research, 13(1): 109-127.


• Yuyan G., S. Lixin (Nancy), W. Donghui & Y. Zhifeng. 2016. Do School Ties between Auditors and Client Executives Influence Audit outcomes? , Journal of Accounting and Economics, 61: 506-520.


• Zahmatkesh, S., & J. Rezazadeh. The effect of auditor features on audit quality. Tékhne, 15(2): 79-87.