تأثیر آموزش بسته فراشناختی (تفکر انتقادی، حل مسئله و فراشناخت) بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه

قدم پور, عزت اله; خلیلی‌گشنیگانی, زهرا; رضائیان, مهدی

کد مقاله : 543433 بازدید : 287 صفحه: 71 - 90

نوع مقاله: پژوهشی

تأثیر آموزش بسته فراشناختی (تفکر انتقادی، حل مسئله و فراشناخت) بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

عزت اله قدم پور ¹ , زهرا خلیلی‌گشنیگانی ² , مهدی رضائیان ³

1 - دانشیار روان‌شناسی تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران
2 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.
3 - کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/11/09 تاریخ پذیرش : 1396/11/07 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: پیشرفت تحصیلی, انگیزش تحصیلی, بسته فراشناختی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر آموزش بسته فراشناختی (تفکر انتقادی، حل مسئله و فراشناخت) بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه اول دوره متوسطه دوم شهر خرم آباد بود. این پژوهش به روش نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه اول دوره متوسطه دوم مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 94-1393 در شهر خرم آباد بود که از میان آنان دو کلاس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله‌ای، به‌عنوان گروه آزمایش و گواه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش مقیاس انگیزش تحصیلی هارتر (1981) بود و به‌منظور سنجش پیشرفت تحصیلی از معدل دانش آموزان استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آزمون های آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس چند متغیره) استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، آموزش بسته فراشناختی باعث افزایش انگیزش درونی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود؛ لذا با ایجاد شرایط مناسب در مدارس و تأکید بر فراشناخت، حل مسئله و تفکر انتقادی در آموزش می توان انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را افزایش داد.

چکیده انگلیسی:

This paper tends to study the effect of teaching meta-cognition package (critical thinking, problem solving and meta-cognition approaches) on the motivation and the scholastic achievement of male students of first grade high school in Korram Abad. This study was quasi-experimental and was done with the pretest-posttest design with the control group. The statistical population includes all the male students of first grade high school in Korram Abad in 2014-2015 school year out of which two classes were selected through multi-stage cluster random sampling as experimental and control groups. This study used Harter's classroom affect and motivational scale (1981). Moreover, grade point average was used to evaluate the scholastic achievement of the students. To analyze the data, we used descriptive statistics indexes (mean and standard deviation) and inferential statistics tests (multivariable analyze of covariance). Based on the obtained results, teaching meta-cognition package increases students’ internal motivation and scholastic achievement. Therefore, providing descent conditions and emphasizing on meta-cognition, critical thinking and problem solving can increase the students’ motivation and scholastic achievement

منابع و مأخذ:

اژهای، جواد؛ ویسانی، مختار؛ سیادت، سمیه سادات و خضری‌آ‌ذر، هیمن (1390). انگیزش تحصیلی و اضطراب آمار: بررسی نقش میانجی راهبردهای یادگیری. مجله روانشناسی، 15(3)، 128-110.

بحرانی، محمود (1384). مطالعه انگیزش تحصیلی دانشآموزان متوسطه استان فارس و عوامل همبسته با آن. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 22(4)، 115-104.

بحرانی، محمود (1388). بررسی روایی و پایایی مقیاس انگیزش تحصیلی هارتر. مطالعات روانشناختی، 5(1)، 72-51.

برزگر بفرویی، کاظم؛ برزگر بفرویی، مهدی و ملایی‌بهرامی، یعقوب (1393). نقش جهت‌گیری هدف و راهبردهای فراشناختی خواندن در پیشبین انگیزش تحصیلی دانشجویان پسر دانشگاه فرهنگیان یزد. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 2(5)، 28-42

جعفری، نرگس (1383). بررسی عوامل بازدارنده خلاقیت. گزارش طرح پژوهشی مصوب آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان.

خجسته، سحر؛ معمار، ثریا؛ وکیانپور، مسعود. (1393). وضعیت گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه اصفهان و برخی عوامل مرتبط با آن. جامعه‌شناسی کاربردی، 25(2)، 138-117.

حیدری، حسن؛ داوودی، حسین و پولادی‌برج، حسین (1396). پیشبینی تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی بر اساس دانش و مهارتهای فراشناختی در دانشآموزان. مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 17، 15-25.

خلیلی صدرآباد، افسر و سهرابی، فرامرز (1390). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش کلی دانش‌آموزان نسبت به سوءمصرف مواد مخدر. مجله روانشناسی، 15(3)، 283-268.

زلالی، بهروز و قربانی، فاطمه (1393). مقایسهی انگیزش تحصیلی و اشتیاق به مدرسه در دانشآموزان با و بدون نارساخوانی. مجله ناتوانیهای یادگیری، 3 (4)، 58-44.

سیف، علی‌اکبر. (1395) روان‌شناسیپرورشی. (روان‌شناسییادگیریوآموزش). تهران: نشر دوران.

عجم، علی‌اکبر؛ جعفری ثانی، حسین؛ مهرام، بهروز؛ و آهنچیان، محمدرضا (1392). بررسی نقش انگیزش تحصیلی و مهارت‌های رایانه‌ای دانشجویان در دیدگاه آنان نسبت به رویداد یادگیری ترکیبی. فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 4 (3)، 82-63.

عرفانی، نصراله (1396). نقش واسطهای انگیزش یادگیری در پیشبینی پیشرفت تحصیلی بر اساس راهبردهای شناختی و فراشناختی دانشآموزان. فصلنامه مطالعات روانشناسی تربیتی، 26، 198-168.

عطارخامنه، فاطمه و سیف، علیاکبر (1388). تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعه فراشناختی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان. مطالعات روانشناسی تربیتی، 9، 74-57.

گردانشکن، مریم؛ یارمحمدیان، محمدحسین و عجمی، سیما. (1389). تأثیر تدریس بسته فراشناختی بر خودراهبری در یادگیری دانشجویان مدارک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 10(2)، 140-131

مایرز، چت. آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، (1383). تهران: سمت.

محمدامینی، زرار (1392). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر فرسودگی تحصیلی، خودکارآمدی عمومی و انگیزش تحصیلی دانش آموزان اهمال‌کار. رساله دکتری. دانشگاه محقق اردبیلی.

محمدی احمدآبادی، ناصر؛ باقری اتابک، محمدحسن؛ جعفری ندوشن، علی؛ آزادنیا، ابوالفضل و سلطانی گردفرامرزی، سمیه (1391). تأثیر راهبردهای فراشناختی بر حل مسائل ریاضی در دانشآموزان دوره اول دبیرستان شهر یزد. پژوهش در برنامهریزی درسی، 2(7)، 137-146.

محمدی درویش بقال، ناهید؛ حاتمی، حمیدرضا؛ و اسدزاده، حسن (1392). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر باورهای انگیزشی دانشآموزان دبیرستان. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 27(9)، 66-49.

معروفی، یحیی؛ شبیری، سیدمحمد و یعقـوبی، محمود (1390). جایگـاه تفکـر انتقـادی در محتـوای کتـاب مطالعات اجتماعی دورة متوسطه،پژوهش علوم انسانی، 10(26)،16-1.

مولوی، حسین (1386). راهنمای عملی SPSS-13-14 در علوم رفتاری. اصفهان: انتشارات پویش اندیشه.

نادی، محمدعلی؛ گردانشکن، مریم؛ و گلپرور، محسن (1390). تأثیر آموزش تفکر انتقادی، حل مسئله و فراشناخت بر یادگیری خود راهبر. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 8(2)، 61-53.

هاشمی نصرتآباد؛ بیرامی، منصور؛ واحدی، شهرام؛ بیرامی، ناصر (1396). اثربخشی آموزش راهبردهای کمکخواهی بر استرس تحصیلی، عملکرد و انگیزش تحصیلی در دانشآموزان. راهبردهای شناختی در یادگیری، 5، 8، 158-139.

یوسفی، علیرضا؛ قاسمی غلامرضا؛ و فیروزنیا، سمانه. (1388). ارتباط انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجلهایرانیآموزشدرپزشکی، 9(1)، 85- 79.

Ajam, A, A., JafariSani, H., Mehram, B., & Ahanchian, M. R. (2013). Studying the role of students' academic motivation and computer skills in their viewpoints on the combined learning event. Quarterly Journal of Research in the New Approach in Educational Management, 4(3), 63-82 [In Persian].

Atarkhamene, F., & Saif AA. (2009). Meta study on the effect of teaching the learning motivation and academic achievement of students. Studies Educational Psychology, 9, 74-57 [In Persian].

Barzegarbafrouei, K., Barzegarbafrouei, M., & MolaeiBahrami, Y. (2014). The role of goal orientation and metacognitive reading strategies in predicting academic motivation of male students of Yazd Farhangian University. Research in school and virtual learning, 2(5), 27-42 [In Persian].

Bembenutty, H. (2008). Self-regulation of learning and test anxiety.Journal of Psychology, 5, 3122-140.

Boekaerts, M. (1997). Self-regulated learning: A new concept embraced by researchers, policy makers, educators, teachers, and students. Learning and Instruction, 6, 161-186.

Bohrani, M. (2005). Secondary students study academic motivation province and its related factors. Journal of Humanities and Social Sciences, Shiraz University, 22(4), 104-115 [In Persian].

Bohrani, M. (2008). The validity and reliability of Hartre's academic motivation scale. Psychological studies, 5(1), 51-72.

Clark, M. H., & Schroth, C. A. (2010). Examining relationships between academic motivation and personality among college student.journal of learning and individual differences, 20,19-24.

Chen, K. C., & Jang, S. J. (2010). Motivation in online learning: Testing a model of self_determination theory. Journal of Computers in Human Behavior, 26, 741–752.

Coskun, A. (2010). The effect of meta cognitive strategy training on the listening performance of beginner students. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language, 4: 1, 35-50.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in humanbehavior. New York: Plenum Press.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well being. American Psychologist, 55, 68–78.

Dignath, C., & Buttner, G. (2008). Components of Fostering Self-regulated Learning among Students, A Metaanalysis on Intervention Studies at Primary Secondary School Level. Metacognition and Learning, 3, 231-264.

Dorin, A., & Korb, K. (2009). Improbable creativity. In J., McCormack, M., Boden, & M., Dinverno (Eds.). Proceedings of the Dagstuhl International Seminar on Computational Creativity. Springer: Heideberg.

Ejei, J., Weisani, M., Siadat, S., & Khezriazar, H. (2011). The Role of Academic Motivation and Learning Strategies in Statistics Anxiety: Testing a Causal Model. Journal of Psychology, 15, 110-128 [In Persian].

Ennis, R. (1987). A taxonomy of critical thinking dispositions andabilities. In Teaching thinking skills: Theory and practice. Edited by J. B. Baron & R. J. Sternberg. New York: Freeman. 9-26.

Erfani, N. (2017). Mediating role of learning motivation in predicting academic achievement based on cognitive and meta-cognitive strategies of students. Quarterly Journal of Educational Psychology Studies, 26-168-198.

Elder, L. & Paul, R. (2007). Critical Thinking: The Nature of Critical and Creative Thought.Journal of Development Education, 30, 36-48.

Facion, P. A. (2007). Critical thinking: What is it?And Why is coant. millber California.

Firouznia, S., Yousefi, A., & Ghassemi, G. (2009). The Relationship between Academic Motivation and Academic Achievement in Medical Students of Isfahan University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education. 9(1),79-84 [In Persian].

Flavell, J. H. & Miller, P. H. (1998). Social cognition. In D. Kuhn & R. Siegler (Eds.), Handbook of child psychology: cognition, perception, and language, 2, 851-887. New York: Wiley.

Flavell, J. H. (1981). Cognitive monitoring. In W.P. Dickson (Ed.) Children's Oral Communication Skills (pp: 35-66). New York, NJ: Academic Press.

Flavell, J. H , Bransford, A. & Brown, L. (1993). Cognitive development (4^ed). Englewood cliff Nj: Prentice-Hall.

Fortier, M. S., Vallerand, R. J. & Guay, F. (1995). Academic motivation and school performance: Toward a structural model. Journal of Contemporary EducationalPsychology, 20, 257–274.

Gaudet, W. R. (2010). Emotional intelligence and the therapeutic relationship: A randomized controlled educational intervention. Thesis of doctor of Education and Curriculum Instruction. University of Phoenix.

Gallagher, J. E., Patel, R., Donaldson, N. & Wilson, N. H. (2007) The emerging dental workforce: why dentistry? A quantitative study of final year dental students' views on their professional career. BMC Oral Health ,15, 60-71.

Grolnick, W. S. & Ryan, R. M. (1987). Autonomy in children's learning: An experimental and individual difference investigation. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 890-898.

Gordanshekan, M., Yarmohammadian, M. H., & Ajami, S. (2010). The Effect of Teaching Meta-cognition Package on Self-Directed Learning in Medical Records Students of Isfahan University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education. 10(2) 131-140 [In Persian].

Harter, S. (1981). A new self -report scale of intrinsic versus extrinsic orientation in classroom: Motivational and informational componaents. DevelopmentalPsychology , 17, 300-312.

Hasheminisratabad, T., Beirami, M., Vahedi, SH, & Beirami, N. (2017). The effectiveness of help-seeking strategies training in the improvement of academic stress, performance and motivation by the moderating role of attributional styles among students.Biquarterly Journal of Cognitive Strategies in Learning, 5(8), 139-148 [In Persian] .

Heidari, H., Davoodi, H., & Pouladi Borj, H. (2017). Prediction of Critical Thinking and Academic Achievement Based on Metacognitive Knowledge and Skills in Students. Journal of Psychology and Educational Sciences, 17, 15-25 [In Persian].

Howard, L. W., Tang, T. L. P., & Austin, M. J. (2015). Teaching critical thinking skills: Ability, motivation, intervention, and the Pygmalion effect. Journal of Business Ethics, 128(1), 133-147.

Izuchi, M. R. N., & Onyekuru, B. U. (2017). The relationship among academic self-concept, academic motivation and academic achievement among college student. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 5(2).

Jafari, N. (2004). Barriers creativity. Education report approved research projects in Sistan-Baluchistan province [In Persian].

Kahraman, N. & Sungur, S. (2011). The contribution of motivation beliefs to students, metacognitive strategy use. Journal of Education and Science, 36:160, 3-10.

Kaplan, A. & Flum, H. (2010). Achievement goal orientations and identity formation styles. Educational Research Review, 5, 50–67.

Kesisi, S. & Erdogan, A. (2009). Prediting college students’ mathematics anxiety by motivational beliefs and self-regulated learning strategies.College Student Journal, 43, 631-650.

Khalilisadrabad, A., & Sohrabi, F. (2011). The effectiveness of teaching critical thinking on the general attitude of students towards substance Drug Abuse. Journal of Psychology, 15, 3, 283-268 [In Persian].

Khojaste, S., Memar, S., & Kianpor, M. (2014). The status of critical thinking of students and some related factors. Applied Sociology, 25 (2), 138-117 [In Persian].

Kocak, R. & Boyaci, M. (2010). The predictive role of basic ability levels and meta cognitive strategies of students on their academic success. Jornal of Procedia Social andBehavioral Sciences, 2, 769-772.

Lapper, M. R., Corpus, J. H. & Iyengar, Sh. S. (2005). Intrinsic and extrinsic motivation in the classroom: Age diferncenes and academic correlates. Jounal of Educational Psychology, 97, 2, 184-196.

Lee, J. Q., McInerney, D. M., Liem, G. A. D., & Ortiga, Y. P. (2010). The relationship between future goals and achievement goal orientations: An intrinsic–extrinsic motivation perspective. Journal of Contemporary Educational Psychology, 30, 1-16.

Maroofi, y., shiri, M., & Yaghobi, M. (2011). The role of critical thinking in high school social studies textbooks, Study Humanities, 10 ,26,16-21 [In Persian].

Mohammadamini, Z. (2013). Compare the effectiveness of self-regulated learning and problem-solving strategies on academic burnout, general self-efficacy and academic motivation of students neglectful. Ph.D. Thesis.Ardebili researcher University [In Persian].

Mohammadi AhmadAbadi, N., Bagheri Atabak, M. H., JafariNadoushan, A., Azandeya, A., & Soltani Gordfaramarzi, S. (2012). The Effect of Metacognitive Strategies on Solving Math Problems in First Grade High School Students in Yazd. Research in Curriculum Planning, 2 (7), 137-146 [In Persian].

Mohammadidarvishbaghgal, N., Hatami, H. R., & Asadzadeh, H. (2013). The Effect of Self-Regulatory Strategies on Motivational Beliefs of High School Students. Quarterly. Journal of Educational Psychology, 27 (9), 66-49 [In Persian].

Moore, B. N., & Parker, R. (2000). Critical thinking 6 the view. Research Journal BiologicalSciences,

Pilten, P., & Yener, D. (2010). Evaluation of metacognitive knowledge of 5th grade primary schoolstudents related to non-routine mathematical problems. Procardia Social and Behavioral Sciences, 2, 1332–1337.

Nadi, M., Gordanshekan, M., & Golparvar, M. (2011).Effect of Critical Thinking, Problem Solving and Meta-Cognitive on Students' Self-Directed Learning. Research in curriculum planning. 2 (1& 2) :53-61 [In Persian].

Sedhu, D. S., Ali, S. M., & Harun, H. (2017). The Use of Metacognitive Strategies by ESL Tertiary Learners in Learning IELTS Listening Course. International Journal of English Language and Literature Studies, 6(1), 11-24.

Saif, A. A. (2015). Modern educational psychology. Tehran: doran paplication [In Persian].

Simpson, E., & Courtney, M. (2002). Critical thinking in nursing education: literature review. Injures Pract,8(2), 89-98.

Veenman, M. V. J. (2010). Development of Metacognitive Skillfulness: A Longitudinal Study. Learning and Individual Differences, 20, 220-224.

Vidrine, J. I., Reitzel, L. R., Figueroa, P. Y., Velasquez, M. M., Mazas, C. A., Cinciripini, P. M., & Wetter, D. W. (2013). Motivation and problem solving (MAPS): Motivationally based skills training for treating substance use. Cognitive and Behavioral Practice, 20(4), 501-516.

Weinstein, C. E., Jong, J. & Acee, T. W. (2010). Learning strategies. Journal of InternationalEncyclopedia of Education, 61, 323-329.

Zulalie, B., & Ghorbani, F. (2014).Comparison of academic motivation and school engagementin students with and without dyslexia. Journal of Learning Disabilities, 2014, 3, 3, 112-118. [In Persian]

Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2001). Self-regulated Learning and Academic Achievement. Theoretical Perspectives. 2nd ed. Mahwah, NJ: Erlbaum. 54-68.

_||_