تاثیر خرخاکی (Hemilepistus shirazi Schuttz) بر نفوذپذیری خاک در شبکههای پخش سیلاب گربایگان فسا

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

غلامرضا رهبر ¹ (عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، شیراز، ایران*(مسوول مکاتبات).)
عطاء اله کاویان ² (دانشیار گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران)
آهنگ کوثر ³ (استاد پژوهش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، شیراز، ایران)
محمود حبیب نژاد روشن ⁴ (استاد گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران)
کاکا شاهدی ⁵ (دانشیار گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/08/13 تاریخ پذیرش : 1395/06/21 تاریخ انتشار : 1398/11/01

کلید واژه: گسترش سیلاب, سخت‌پوست, گربایگان فسا, نفوذپذیری,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: پخش و گسترش سیلاب در کشتزارها و مراتع، به ویژه آن‌‌ها که بر روی آبخوان‌های بالفعل و بالقوه قرار دارند راهی ساده و ارزان برای مهار بیابان‌ها و تغذیه مصنوعی سفره‌های آب‌های زیرزمینی به شمار می‌رود. حضور سخت پوستی خاک‌زی به نام خرخاکی در شبکه‌های پخش سیلاب گربایگان فسا در جنوب شرقی استان فارس دگرگونی هایی چشمگیر را در کیفیت و همچنین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک به وجود آورده است. مهم‌ترین اهداف این تحقیق، اندازه‌گیری و مقایسه نفوذ پذیری خاک در شبکه‌های پخش سیلاب با حضور و بدون حضور خرخاکی می‌باشد مواد و روش‌ها: این مطالعه در ایستگاهآبخوان‌داری کوثر در دشت گربایگان فسا، در 200 کیلومتری جنوب شرقی شیراز انجام شد. یکی از شبکه‌های پخش سیلاب گربایگان به نام بیشه‌زرد 1 انتخاب گردید. نوار دوم این شبکه را به 11 قسمت مساوی تقسیم، در هر قسمت سه آزمایش نفوذپذیری با کاربرد استوانه‌های دوگانه انجام گردید. متوسط هر سه آزمایش را برای 11 قسمت فوق به عنوان نفوذپذیری هر قسمت در نظر گرفته شد. همچنین در مکان‌هایی از این شبکه که فعالیتی از خرخاکی‌ها به چشم نمی‌خورد نیز آزمایش‌های نفوذپذیری به همان میزان انجام گرفت و با یکدیگر مقایسه شد. یافته‌ها: خرخاکی‌ها، نفوذپذیری شبکه‌ها را به گونه‌ای چشمگیر افزایش می‌دهند. میانگین نفوذ 2/7 سانتی‌متر بر ساعت است (200 لیتر بر ثانیه در هکتار) که حدودا 5 برابر مناطق شاهد است و یک اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد نشان می‌دهد. نتایج همچنین نشان می‌دهد که یک اختلاف معنی‌داری بین فعالیت خرخاکی و شاهد در سطح یک درصد وجود دارد. بحث و نتیجه‌گیری: خرخاکی می‌تواند به عنوان یک عامل مفید برای کنترل خاک‌های سله بسته از رسوبات در حوضچه‌های تغذیه مصنوعی باشد، آنها نفوذپذیری این شبکه‌ها پس از 30 سال در حد قابل قبولی حفظ و عمر مفید شبکه‌‌های پخش سیلاب را زیاد می‌کنند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Artificial recharge of groundwaterthrough floodwater spreading is an approved method for improvement of groundwater resources. The appearance of sowbug to floodwater spreading system of Gareh Baygon Plain has been changed physic-chemical properties of soil. The main objective of this research is to evaluate soil infiltration rate with activity of sowbugs. Method:This study has been conducted in Kowsar aquifer management of Gareh Bygone plain. One of the floodwater spreading systems named Bisheh Zard1 was selected. This system has 6 sedimentation basins. The second sedimentation basin was chosen and divided to 11 plots. Infiltrability of 11 paired plots was determined utilizing the double ring method. Findings: Results showed that the appearance of sowbug that make hols with 7 milimeter and average one meter depth improve the soil physical properties and enhance the infiltration rate about 7.2 centimetres per hours and showed a significant difference at the 1 % level. The burrowing macro fauna, including the sowbug, form channels that facilitate accelerated flow of water towards the aquifer. Discussion and Conculation: This study approved that sowbug has a great effect on infiltration water to crusted soil that occurs by floodwater spreading. Sowbugs burrows have a marked effect on surface infiltration of water through the soil. The present research state that sowbug can be as useful agent for controlling of crusted soil from fine clay in sedimentation basinsform channels that facilitate accelerated flow of water towards the aquifer and increase the life time of floodwater spreading systems after 30 years and Gareh Bygone Plain desert has been changed to a evergreen forest.  

منابع و مأخذ:

1. Kowsar, A. Floodwater spreading. Fars Research Center for Agriculture and Natural Resources, 1993 58 p.


2. Blanchart, E. 1992. Restoration by earthworms of the macroaggregate structure of the destructured savana, soil under field condition. Journal of Soil Biology & Biochemistry, 24:1587-1595.


3. Kowsar, A. 1998. Aquifer management: A key to food security in the deserts of the Islamic Republic of Iran. Journal of Desertification Control Bulletin (UNEP), 33:24-28.


4. Gangini, A., M. Farmanara, 1966. Soil Science Report (semi detail). No. 97. Soil Science and Soil Fertility Inistitute. 78 p.


5. Nejabat, M. 2009. Decision support system for desertification control through floodwater spreading in Islamic Republic of Iran.Ph.D thesis, UPM, Malaysia, 320 p.


6. Kowsar, A. 1991. Floodwater spreading for desertification control: An integrated approach. Journal of Desertification Control Bulletin (UNEP), 19: 3-18.


7. Rahimi, H. Morphological and biological characteristics of sowbug. Zeitun: Scientific and Specific Monthly in Agriculture. 115: 36-38. 1993. (in Farsi).


8. Teh, C. B. S. and Talib, J. 2006. Soil Physics Analysis. Publisher: Serdang, Selangor University Putra Malaysia Press. 42 p.


9. Bouwer, H. 1986. Methods of Soil Analysis. Part 1. Physical and Mineralogical Methods. SSSA Book Series, No 5. Publisher: American Society of Agronomy-Soil Science Society of America, pp. 825- 844.


10. 10. FAO/AGL. 2005 The Land and Water Development Division. http://watsagri.nstl.gov.cn/MirrorResources/10004/default.stm.html. Accessed on 21 December.


11. Edwards, C. A. and Lofty, R. 1980. The effects of earthworm inocu- lation upon the root growth of direct drilled cereals. Journal of Applied Ecology, 17: 533-543.


12. Mando, A., Stroosnijder L. and Brussard L. 1996. Effects of termites on infiltration into crusted soil. Journal of Geoderma, 74:107-113.