بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره‌های محتلف اندام‌های گیاه دارویی اسفند (Peganum harmala L.) در شمال شرق استان گلستان (اینچه برون)

محورهای موضوعی : ژنتیک

معصومه مازندرانی ¹ (استادیار علوم گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان)
عزت اله قائمی ² (دانشیار میکروب شناسی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان (مرکز تحقیقات بیماریهای عفونی))
فاطمه غفاری ³ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان)

تاریخ دریافت : 1387/12/03 تاریخ پذیرش : 1388/03/26 تاریخ انتشار : 1388/09/25

کلید واژه: ریشه, دانه, اثر ضدباکتریال, اسفند Peganum harmala L. عصاره اتانولی, آبی و جوشانده, شمال شرق استان گلستان,

چکیده مقاله :

گیاه دارویی اسفند Peganum harmala L. متعلق به تیره Zigophyllaceae از گونه‌های ارزشمند دارویی رویشگاه‌های متفاوت استان گلستان است. این مطالعه به منظور اتنوفارماکولوژی و مقایسه اثر ضدباکتریال عصاره‌های اندام‌های مختلف گیاه دارویی اسفند در شمال شرق استان گلستان انجام گرفت. در این تحقیق ضمن بررسی فنولوژیکی، اطلاعات اتنوفارماکولوژی در مورد گیاه از مردم بومی و ترکمن منطقه بدست آمد. ریشه، ساقه، برگ، گل و دانه‌های گیاه در فاصله ماه‌های اردیبهشت تا مهر ماه 1387 جمع‌آوری و ضمن تهیه عصاره‌های آبی و جوشانده، عصاره اتانولی به روش پرکولاسیون تهیه گردید. به منظور بررسی و مقایسه اثر ضد باکتریال عصاره‌ها از دو روش دیسک دیفیوژن و چاهک استفاده شد و قطر هاله‌های عدم رشد بعد از 24 ساعت گرمخانه گذاری ،اندازه گیری و مقایسه کارایی ضد میکروبی با آزمون Pearson chi square انجام و P<0.05 معنی دار ارزیابی گردید. نتایج نشان داد بیشترین اثر ضد باکتریال مربوط به عصاره اتانولی اندام‌ها بود (8/78درصد وP<0.001). اثربخشی عصاره اتانلی دانه (4/47 درصد) و ریشه (7/25 درصد) ، مخصوصا در روش چاهک بیشتر از سایر اندام‌های گیاه بود و تفاوت اثر مهاری عصاره دانه به نسبت سایر گروه‌ها معنی دار بود (P=0.01). نتایج حاکی از آن است که باکتری Bacillus licheniformis (4/58 درصد) از بالاترین میزان حساسیت و باکتری‌های Staphylococcus aureus، Staphylococcus epidermisis،Micrococcus loteus، Salmonella typhi morium و Shigella dysentria هر یک با 50 درصد حساسیت یا حساسیت نسبی، از حساس‌ترین باکتری‌های مورد مطالعه و همچنین باکتری‌های Pseudomonas aeroginosa وProteus mirabilis هر یک با 7/91 درصد مقاومت، از مقاوم ترین باکتری‌های مورد مطالعه بودند. با وجود بالاتر بودن حساسیت باکتری‌های گرم مثبت‌ از انواع گرم منفی، تفاوت از نظر آماری معنی‌دار نمی‌باشد (P>0.05). نتایج تحقیق، احتمالا بیانگر رغبت بیشتر مردم بومی استان، به مصرف دانه‌های گیاه به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی می‌باشد، لذا می‌تواند به عنوان یک سرنخ یا کاندید مناسب برای ادامه تحقیقات در زمینه تعیین کمیت و کیفیت مواد موثره ثانوی اندام‌های موثر و بررسی اثر ضدباکتریال آنها در مدل‌های حیوانی و بالینی، با هدف استخراج ، فرمولاسیون و تولید داروی گیاهی با اثر ضد عفونی کنندگی قوی باشد.

چکیده انگلیسی:

Peganum harmala L. belongs to Zigophyllaceae family is one of the most important medicine plants with wild distribution in stepic and semi stepic of Golestan province. In this research, after phenology ethnopharmacological data obtained from turkman rural people. Different parts of plant were collected in May to late of September 2008 in dry stepic region of North east of Golestan province (Inche Borun). Aqueous, infusion and ethanolic extract were obtained by percolation method and their antibacterial effect was evaluated by disc diffusion and well methods. Inhibition zone after 24h incubation of 37 and their antibacterial activity were assessed by Pearson chi-square (P<0.05). Ethnopharmacological data in this research showed, it has been used by the Turkmen rural healers in North east of Golestan province as strong anti air infection, sedative, anti bacterial and skin inflammation to treatment fungal, gastro intestinal infection and dysmenorrhea. Ethanol extracts of root and seeds had the most efficacy against tested bacteria, especially in well method (P<0.001), another extracts had no any antibacterial effect. 78.8% of gram positive and negative bacteria (Bacillus licheniformis, Staphylococcus epidermisis, Staphylococcus aureus, Micrococcus loteus, Salmonella typhi, Shigella dysentria) were the most sensitive bacteria against ethanol extract, but gram negative bacteria such as Pseudomonas aeroginosa and Proteus loteus were the most resistant bacteria (P<0.001). Rural people were interested to take seed and smok for air disinfection, sedative and calming, can be a good candid for chemical analysis of antibacterial activity in animal and clinical models for formulation and production of natural antibacterial drug.

منابع و مأخذ:

Abdel-Fattah, A.F.M., Matsumoto, K. and Murakami Y. (1997). Central serotonin level dependent changes in body temperature following adminstratin of tryptophan to pargiline- and harmalin pretreated rats. Gen Pharmacology 28, pp.405-409.

Ali, N.A.A., Julich, W.D., Kusnik, C., Lindequist, U., (2001). Screening of Yemeni medicinal plants for antibacterial and cytotoxic activity. Phytotherapy Research Journal. 42, 173- 179.

Arshad, N., Zitterl-Eglseer, K., Hasnain ,S., Hess, M., (2008). "Effect of Peganum harmala or its beta-carboline alkaloids on certain antibiotic resistant strains of bacteria and protozoa from poultry". Phytotherapy Research Journal. 22 (11): 1533–8.

Astulla, A., Zaima, K., Matsuno, Y., Hirasawa, Y., Ekasari, W., Widyawaruyanti, A., (2008). Alkaloids from the seeds of Peganum harmala showing antiplasmodial and vasorelaxant activities. Natural Medical Journal, 62:470–472.

Asghari, G., Lock wood, G., (2002). Sterospecific biotransformation by cell culture of P. harmala, Iranian Journal Biomedical, 6(1), 43-46.

Behmanesh, B., Heshmati, G.H., Mazandarani, M., Ghaemi, E.A., (2007). Chemical composition and anti bacterial activity from essential oil of Artemisia sieberi Besser sieberi in North of Iran. Asian Journal of Plant Sciences. 6(3):562-564.

Berrougui, H., Martin-Cordero, C., Khalil, A., Hmamouchi, M., Ettaib, A., , Marhuenda ,E., Herrera, M. D, (2006). Vasorelaxant effects of harmine and harmaline extracted from Peganum harmala L. seed's in isolated rat aorta. pharmacological research Journal. Vol 54, 150-157.

Cha, J,D., Jeong,M.R., Choi, H.J, (2005). Chemical composition and anti microbial activity of the essential oil of Artemisia lavandulaefolia Biochemical Journal, 71(6): 575-7.

Derakhshanfar, A., Oloumi ,M. M. , Mirzaie, M., (2009). Study on the effect of Peganum harmala extract on experimental skin wound healing in rat: pathological and biomechanical findings. Clinical Pathology Journal, 580-589.

Eddouks, M., Maghvani, M., Lemhardi, A., Joudad, H, (2002). Ethnopharmocoloical survey of medicinal plant for the treatment of diabete in South east region of Morocco. Journal of Ethnopharm. Vol. 82. 97-103.

Gantam, R., Saklani, A., Sanjay, M., (2007). Indian medicinal plants as a source of anti Mycobacterial agents. J of Ethnopharmacology. 110, 200- 234.

Hemmateenejad, B., Abbaspour, A., Maghami, H., Miri, R., Panjehshahin, M.R., (2006). Partial least squares-based multivariate spectral calibration method for simultaneous determination of beta-carboline derivatives in Peganum harmala seed extracts. Annual Chimical Acta Journal. 575 (2): 290–9

Kordali, S., Kotan, R., Mavi, A., (2005). Determination of the chemical composition and anti oxidant activity of the essential oil of Artemisia dracunculus and A. annuae J.Agri food chemistry J., 30, 53 (24):9452-8.

Lamchouri, F., Settaf, A., Cherrah, Y., Hassar, M., Zemzami, M., Atif, N., Nadori, E. B. (2000). In vitro celltoxicity of Peganum harmala alkaloids on cancerous cell-lines. Fitoterapia Journal. 71:50-54.

Mashhadian, N.V., Rakhshandeh, H., (2005). Antibacterial and antifungal effects of Nigella sativa exteracts against S. aureus, P. aeroginosa.Pakestan Medical Sciences Journal. 21(1): 47-52.

Mazandarani, M., Yassaghi, S., Rezaei, M.B., Ghaemi, E.A., (2007). Ethnobotany and anti bacterial activity from essential oil of two endemic Hypericum species in North of Iran. Asian Journal of Plant Sciences. 6(2):354-358.

Mirzaie1, M., Nosratabadi, S. J.,, erakhshanfar, A., Sharifi, I.,, (2007). Antileishmanial activity of Peganum harmala extract on the in vitro growth of Leishmania major promastigotes in comparison to a trivalent antimony drug. Vet. Arhiv Journal. 77, 365-375,

Movafeghi, A.A; Abedini, M.; Fathiazad, F.B; Aliasgharpour, M.A; Omidi, Y., (2009). Floral nectar composition of Peganum harmala L.,. Natural product research Journal. 23, 301-308

Shahverdi, A.R., Ostad, S.N., Khodaee, S., Bitarafan, L., Monsef-Esfahani, H.R., Jamalifar, H., Nikavar, B., Mohseni, M., (2008). Antimicrobial and cytotoxicity potential of Peganum harmala smoke.Pathlogy Magazine. 4(15): 236-40.

Shi, C.C, Liao, J.F, Chen, C.F, (2001). Spasmolytic effect of three harmala alkaloids on guinea – pig isolated trachea. Pharmacol toxicology Journal. 89: 259- 264.

Shinwari, Z.K., Gilani, S.Sh., (2003). Sustainable harvest of medicinal plants at Bulashbar Nullah, Astor (Northern Pakistan), Ethnopharmacology Journal. 84. 289- 298.

Shouda, M., Osman, S., Salama, D., Ayub, A., (2008). Toxical effect of P. harmala leaves on the Cotton leaf worm, Spodoptera littoralis and its parasitoids microplitis. Pakistan Journal of Biological Science . 1, 546-552.

Zargari, A., (1989). Medicinal Plants ,Tehran University Press, Tehran, Iran. Vol: 1 pp. 637-639.).