بازشناسی کارکرد فقهی حقوقی قرآن کریم در تأمین امنیت اجتماعی با رویکرد قانون جزاء

محورهای موضوعی : فقه و حقوق اسلامی

اسدالله کردفیروزجائی ¹ (دانشیار گروه فلسفه و کلام، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(علیه السلام)، قم، ایران.)
حمید حبیبی ² (استادیارعلوم سیاسی، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، قم، ایران،)
فاطمه کرد فیروزجایی ³ (کارشناسی ارشد حقوق جزاء و جرم شناسی، دانشکده اصول دین، قم، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/02/18 تاریخ پذیرش : 1401/02/15 تاریخ انتشار : 1403/06/01

کلید واژه: قرآن, فقه شیعه, قانون, امنیت اجتماعی, هنجارشکنی.,

چکیده مقاله :

قرآن به عنوان کتاب آسمانی از منابع مهم فقه شیعی و حقوق اسلامی است که محتوای آن به عنوان کلام خدا بر پیامبر(ص) نازل شده است و دارای کارکردهای فروانی از جمله کارکرد فقهی حقوقی در ایجاد امنیت اجتماعی است. از این¬جهت، پژوهش در باره کارکرد حقوقی قرآن در ایجاد امنیت اجتماعی جهت معرفت¬افزایی حائز اهمیت است. مسأله این است که امکان دارد برخی نسبت به کارکرد فقهی و تقنینی قرآن در تأمین امنیت غفلت بورزند و یا آن را مورد خدشه قرار دهند. چنین غفلتی می تواند موجب نهادینه سازی نگاه حداقلی به دین در اداره امنیت اجتماعی گردد که با اهداف عالیه اسلام همخوانی ندارد.از این رو، این پرسش مطرح می گردد که کارکرد فقهی حقوقی قرآن در تأمین امنیت اجتماعی چیست؟گمان بر این است که محتوای قرآن به عنوان قانون الهی می تواند در برقراری امنیت اجتماعی از قبیل پیشگیری جرم و کیفر مجرمان دارای کارکرد جدی باشد. این تحقیق توانسته با ابزار کتابخانه ای و روش تحلیل برخی از آیات-الاحکام در عرصه فقه و حقوق به بازشناسی کارکرد فقهی حقوقی آن در امنیت اجتماعی بپردازد و به این نکته رضایت داده است که قرآن در عناصر مهم و اساسی امنیت اجتماعی همچون؛ اهمیت و جایگاه آن در جامعه، ارائه راهکار بازدارنده و پیشگیری نسبت به ناهنجاریهای اجتماعی و چگونگی اجرای عوامل بازدارندگی وکمّ و کیف آن دارای کارکرد و دستورالعمل فقهی و حقوقی است.

چکیده انگلیسی:

As a divine book, the Qur'an is one of the important sources of Shiite jurisprudence and Islamic law, whose content was revealed to the Prophet (PBUH) as the word of God, and it has many functions, including legal jurisprudence in creating social security. From this point of view, the research about the legal function of the Quran in creating social security is important for knowledge-increasing. The issue is that it is possible that some may neglect or harm the jurisprudential and legislative function of the Quran in providing security. Such negligence can lead to the institutionalization of a minimal view of religion in the administration of social security, which is not consistent with the highest goals of Islam. Therefore, the question is raised, what is the juridical function of the Qur'an in providing social security? It is suspected that the content As a divine law, Quran can have a serious function in establishing social security such as crime prevention and punishment of criminals. This research has been able to recognize its legal jurisprudential function in social security with library tools and the method of analyzing some verses of rulings in the field of jurisprudence and law, and it has satisfied the point that the Qur'an is important and basic elements of social security such as; Its importance and position in the society, providing a deterrent and prevention solution to social anomalies and how to implement the deterrent factors and its quantity and quality have functions and jurisprudential and legal instructions.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم
ابن‌زهره، حمزه بن علی (1417). غنیه النزوع، قم: مؤسسة الامام الصادق(ع).
ابن سیده، علی بن اسماعیل(1421ق). المحکم الاعظم، ج6، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن فارس، احمد(1404ق). مقاییس اللغه،ج6، قم: مکتب الاعلام والمحیط
الاسلامی.
احمدی موحد، اصغر(1383). اجرای احکام کیفری، تهران، نشر میزان.
اخوان کاظمی، بهرام،(1386). امنیت در نظام سیاسی اسلام، تهران: انتشارات کانون اندیشۀ جوان.
افتخاری، اصغر، (1385). کالبد شکافی تهدید. تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین ( ع).
افتخاری، اصغر، (1390). «معنا » و مفهوم امنیت نرم در گفتمان اسلامی؛ در آمدی بر نظریۀ «دفاع الهی»، مجموعه مقالات همایش سراسری امنیت نرم در ج.ا.ا، ج اول، تهران:دانشگاه امام حسین علیه السلام.
افتخاری، اصغر، (1392) .امنیت اجتماعی شده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
افتخاری، اصغر، (1379).انتظام ملی؛ جامعه شناسی نظم از دیدگاه امام خمینی«ره»، تهران:سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی.
افتخاری، اصغر، (1391) .امنیت، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
افتخاری، اصغر، (1395) .امنیت اجتماعی شده در سیرۀ نبوی«صلی ا..»، تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آبی، حسن¬بن ابی¬طالب(بی¬تا). کشف¬الرموز، قم: مؤسسه¬النشرالاسلامی.
آشوری، داریوش(1381). دانشنامه سیاسی، تهران: نشرمروارید.
باری بوزان، اُلی ویور و پاپ دو ویلد (1386). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
جاوری، محمد جواد (1392). تهدیدات نرم سیاسی در قرآن کریم، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جعفری لنگرودی(1368). محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جوهری، اسماعیل بن حماد(1376ق). الصحاح، بیروت: دارالعلم.
حسینی سیاهکلرودی، سیدقوام¬الدین(1399).مبانی دینی نظم و انضباط در نیروهای مسلح، قم: زمزم هدایت.
حسینی وردجانی، سیدحسین(1383). اجرای حدود در اسلام، قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
حلی، محمدبن ادریس(1410ق). السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، قم:انتشارات اسلامی.
خامنه¬ای، سیدعلی(1415ق). اجوبه¬الاستفتائات، کویت:دارالنبأ.
خامنه ای، سیدعلی( 14/10/1390). بیانات درپایان سومین نشست اندیشه های راهبردی، قابل دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18453
خمینی، سیدروح¬الله(1369). صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام¬خمینی.
خمینی، سید روح¬الله(1390ق). تحریرالوسیله، قم: اسماعیلیان.
خوئی، سیدابوالقاسم(بی¬تا). مبانی کلمه¬المنهاج، بی¬جا: داراحیاءالتراث الخوئی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
شهیدثانی، زین¬الدین¬بن¬علی(1410ق). الروضه¬البهیه(محشی کلانتر)، قم: کتابفروشی داوری.
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1390ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، ج 1و2و4و5و7و8و10و11و13و15و16و18 ، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیرالمیزان،ج1، مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان، تهران: ناصرخسرو.
طوسی، محمدبن حسن(1400ق). النهایه فی¬مجردالفقه والفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی.
طوسی، محمدبن¬حسن(بی¬تا). الخلاف، قم: مؤسسه¬النشرالاسلامی.
علامه¬حلی، حسن¬بن یوسف(1413ق). قواعدالاحکام فی¬معرفه¬الحلال والحرام، قم: انتشارات اسلامی.
علم¬الهدی، علی¬بن¬الحسین(1410). الشافی فی¬الامامه، تهران، مؤسسه¬الصادق(ع).
عمید، حسن(1364). فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر.
فراهیدی، خلیل بن احمد(1409ق). کتاب العین،ج2و3و7، قم: هجرت.
فیومی، احمدبن محمد(1414ق). المصباح المنیر، قم: دارالهجره.
قرشی، علی اکبر(1371). قاموس قرآن‏،ج6، تهران: دار الكتب الاسلاميه.
کلینی، محمدبن یعقوب(1407ق). اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گروه پژوهشی علوم قرآن و حدیث (1378).فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه های اسلامی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی
لیثی واسطی، علی بن محمد(1376). عیون الحکم و المواعظ، قم: دارالحدیث.
مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی(1395). فرهنگ فقه، مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
محقق حلی، جعفربن¬حسن(1408ق). شرایع¬الاسلام، قم، اسماعیلیان.
مرعشی¬نجفی، سیدشهاب¬الدین(1415ق). القصاص علی ضوءالقرآن والسنه، قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
مطهری، مرتضی،(1366). تکامل اجتماعی اسلام، چاپ سوم، تهران: صدرا
مفید، محمدبن حسن بن نعمان(1413ق). تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
مفید، محمدبن حسن نعمان(1419ق). المقنعه، قم، مؤسسه¬النشرالاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر(1386). پیام قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منصور، جهانگیر(1392). قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، تهران، نشر دیدار.
موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم(1427ق). فقه¬الحدود والتعزیرات، قم: مؤسسه¬النشر لجامعه¬المفید.
میرزای قمی، ابوالقاسم¬بن محمدحسن(1371).تهران، کیهان.
نجفی، محمدحسن(1362). جواهرالکلام،ج41، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
ویل دورانت، ویلیام جیمز(1337). تاریخ تمدن، مترجم: احمد آرام، تهران: اقبال.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود(1376). «محارب کیست و محاربه چیست؟»، فقه اهل بیت(ع)،فصل زمستان، شماره11و12.
هزارجریبی، جعفر(1390). «احساس امنیت اجتماعی از منظر توسعه گردشگری»، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 22، شماه پیاپی42، شماره 2، ص 143-121.
یزدیان جعفری، جعفر(1391). چرایی وچگونگی مجازات، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
یوسف زاده، حسن،(1390). اسلام، نظم و انضباط اجتماعی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات