بررسی فقهی وضعیت نسب در فرزند طبیعی

محورهای موضوعی : فقه و حقوق اسلامی

فاطمه ناصری ¹ , محمد مهدی زارعی ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر ایران.
2 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/07/13 تاریخ پذیرش : 1399/10/05 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: نفقه, نسب, حضانت, فرزند طبیعی, مشروع, حرمت نکاح,

چکیده مقاله :

یکی از موضوعات مهم در فرزند طبیعی موضوع نسب است به این معنی که آیا فرزند طبیعی نسب دارد و می تواند دارای پدر و مادر باشد یا خیر؟ و این که آیا مانند ولد مشروع از تمامی آثار نسب مشروع برخوردار است؟ در این موضوع اقوال متعددی مطرح شده است، برخی معتقدند فرزند طبیعی مانند ولدالزنا می‌باشد که فاقد نسب است و به پدر و مادر خود ملحق نمی‌شود و گروهی هم معتقدند فرزند طبیعی هر چند از یک رابطه حرام متولد شده است ولی به پدر و مادر خود ملحق می‌شود و بین آنها جمیع احکام نسب ثابت می‌شود. در این پژوهش ما به این نتیجه رسیدیم که فرزند طبیعی ولدالزنا نیست یعنی به پدر و مادر خود منتسب می‌شود ولی به دلیل عدم رابطه زوجیت بین پدر و مادرشان فقط از بعضی آثار نسب مشروع برخوردار است؛ یعنی حرمت تکوینی نکاح، حضانت، ولایت، نفقه و این کودکان از پدر و مادرشان ارث نمی برند. اما فرزند شبیه سازی شده با صاحب سلول دو قلو محسوب شده و پدر و مادر صاحب هسته والدین فرد شبیه‌سازی شده هستند

چکیده انگلیسی:

  One of the important issues in the natural child is the issue of lineage, which means whether the natural child has a lineage and can have parents or not. And does he have all the effects of legitimate descent like a legitimate son. Many opinions have been raised on this issue, some believe that a natural child is like an illegitimate child, which has no lineage and does not join its parents, and another group believes that a natural child, although born from a forbidden relationship, belongs to the parents and all the rules of descent are established between them. In this research, we came to the conclusion that a natural child is not an illegitimate child, he is attributed to his parents, but due to the lack of marriage relationship between his parents, he only has some traces of legitimate descent; means, the sanctity of marriage, custody, guardianship, alimony; and these children do not inherit from their parents. However, the cloned child is considered a twin with the owner of the cell, and the parents of the nucleus donor are the parents of the cloned child.

منابع و مأخذ:

• قرآن کریم


• ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.


• اراکی، محمد علی (1368). توضیح المسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.


• ____________ (1373). مجموعه استفتائات (چاپ اول). بی جا: نشرمعروف.


• امامی، اسدالله (1392). مطالعه تطبیقی نسب وتغییر جنسیت در حقوق ایران و فرانسه (چاپ دوم). تهران: نشر میزان.


• ____________ (1380). وضعیت حقوقی باروری مصنوعی وانتقال جنین، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا "مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (چاپ اول). قم.


• امامی، حسن (1377). حقوق مدنی (چاپ پانزدهم). تهران: کتابفروشی اسلامیه.


• ____________ (1376). حقوق مدنی (چاپ دوازدهم). تهران: کتابفروشی اسلامیه.


• بهجت فومنى، محمد تقى (1428). استفتائات  (چاپ اول). قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت.


• تبریزی، میرزا جواد (1385). استفتائات جدید (چاپ سوم).انتشارات سرور.


• جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1376). حقوق خانواده (چاپ دوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.


• جناتی، محمد ابراهیم (1384). رساله توضیح المسائل (استفتائات، پرسش و پاسخ) (چاپ اول). قم: انتشارات انصاریان.


• حرّعاملى، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة (چاپ اول ، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.


• خامنه­ای، سید علی (1389). رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه فارسی) (چاپ پنجاه و هشتم). تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.


• خوئی، سید ابو القاسم (1418). صراط النجاه (چاپ اول). قم: انتشارات صدیقه شهیده.


• دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه دهخدا (چاپ دوم). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.


• دیانی، عبدالرسول (1387). حقوق خانواده: ازدواج وانحلال آن (چاپ اول). تهران: نشرمیزان.


• رضانیا معلم، محمدرضا (1380). وضعت حقوقی (نسب) کودک ناشی از انتقال جنین، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا، مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (چاپ اول). قم.


• ریاضت، زینب (1391). چالش های فقهی، حقوقی و اخلاقی تلقیح مصنوعی و رویارویی با حق باروری زوجین نابارور. فصلنامه حقوق پزشکی، سال ششم، شماره 20، ص78-114.


• سلمان السعدی، داود (1423). الاستنساخ بین العلم و الفقه، بیروت: دارالحرف.


• ____________ (1416). مستحدثات المسائل، لندن: مؤسسه امام علی (ع) .


• سیستانی، سیدعلی (1433). توضیح المسائل، مشهد: چاپ آبرنگ مشهد.


• شهید اول، محمد بن مکى (1410). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة (چاپ اول). بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.


• صافی گلپایگانی، لطف الله (1392). جامع الاحکام (چاپ اول). قم: دفتر تنظیم و نشر آثار.


• صفایی، سید حسین (1387). دوره مقدماتی حقوق مدنی: اشخاص و اموال (چاپ هشتم). تهران: بنیاد حقوقی میزان.


• صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1387). مختصر حقوق خانواده (چاپ پانزدهم). تهران: نشر میزان.


• ــــــــــــــــــ (1393). حقوق خانواده: قرابت و نسب و آثارآن (چاپ ششم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


• صمدی اهری، محمد هاشم (1382). نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام (چاپ اول). تهران: کتابخانه گنج دانش.


• علوی قزوینی، سید علی (1380). آثارحقوقی تلقیح مصنوعی انسان گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا "مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق" (چاپ اول).  قم.


• فاضل لنکرانی، محمد (1380). جامع المسائل (چاپ دهم). قم: انتشارات امیرالعلم.


• ______________ (بی تا). احکام پزشکان و بیماران. قم.


• قبله­ای، خلیل (1378). بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع. فصلنامه دیدگاههای حقوقی دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، شماره 13 و 14، ص 115-149.


• قربان نیا، ناصر (1380). حکم تکلیفی و وضعی انتقال جنین تکون یافته از اسپرم و تخمک زن و شوهر قانونی به رحم زن دیگر، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا، مجموعه مقالات روش­های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، (چاپ اول). قم.


• قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور (چاپ اول). تهران: مرکر فرهنگی درسهایی از قرآن.


• کاتوزیان، ناصر،(1385). حقوق مدنی خانواده (چاپ هفتم). تهران: شرکت سهامی انتشار.


• کاوشی نو در فقه (1384). فصلنامه فقه. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شماره 46.


• گرجی، ابوالقاسم، صفایی، سید حسین، عراقی، عزت اله، امامی، اسداله، قاسم زاده، مرتضی، صادقی، محمود، برزوئی، عباس، حمیدزاده، احمد، آهنی، بتول (1387). بررسی تطبیقی حقوق خانواده (چاپ دوم). تهران : انتشارات دانشگاه تهران.


• مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى (1410). بحار الأنوار (چاپ اول). بیروت:مؤسسة الطبع و النشر.


• محلاتی، شهربانو (1384). بررسی خلاء های قانونی حقوق کودک 1 (چاپ اول). تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.


• مدنی تبریزی، سید یوسف (1413). المسائل المستحدثه، قم: مؤسسه اسماعیلیان.


• معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی معین (چاپ نهم). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.


• مکارم شیرازی، ناصر (1429). احکام پزشکى، (چاپ اول). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.


• منتظرى نجف‌آبادى، حسین على (1427). معارف و احکام بانوان (چاپ دوم). قم: انتشارات مبارک.


• موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1380). رساله توضیح المسائل (چاپ اول). قم: انتشارات نجات.


• موسوی بجنوردی، سید محمد؛ علیزاده، نگار (1389). بررسی حقوقی مسئله شبیه سازی انسان با رویکردی بر نظر امام خمینی. پژوهشنامه متین، شماره 48، ص 17-39.


• مهدوی کنی،صدیقه؛ احمدوند، بهناز؛ نوراحمدی، انسیه (۱۳۹۲). بررسی احکام فقهی-حقوقی کودکان متولد شده از رحم جایگزین. فصلنامه پژوهش های فقه وحقوق اسلامی، دوره۹، شماره۳۱، ص ۱۸۱-۲۰۲.


• نایب­زاده، عباس (1380). بررسی حقوقی روشهای نوین باروری مصنوعی- مادر جانشین- اهداء تخمک- جنین (چاپ اول). تهران: انتشارات مجد.


• نجفى، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


• نظری توکلی، سعید؛ احمدی، میثم (1396). مفهوم شناسی مادر در باروری به روش مادر جانشین. فصلنامه فقه پزشکی، دوره نهم، شماره 32و33، ص 55-69.


• نوبخت، محمد؛ مرادی، احسان، (1385). شبیه سازی انسان از دیدگاه ادیان مختلف. دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی، ص 263-294.


• نوری همدانی، حسین (1380). رساله توضیح المسائل (چاپ شانزدهم). مؤسسه مهدی موعود (عج).


• واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، سید محمد مرتضى حسینى (1414). تاج العروس من جواهر القاموس (چاپ اول). بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.


• وحید خراسانى، حسین (1428). توضیح المسائل (چاپ نهم). قم: مدرسه امام باقر علیه السلام.


• یدالهی باغلویی، عباس؛ آذین، سید محمد؛ عمانی سامانی، رضا (1394). بررسی وضعیت نسب طفل ناشی از جانشینی در بارداری. فصلنامه فقه پزشکی، سال هفتم، شماره 22و23، ص 41-74.


• Trounson, A., Leeton, O., Wood, C., et.al. (1981). Pregnancies in Human by cartelization in Vitro and Embry Transfer in the Controlled Ovulary Cycle. Science Pub, 212.

- The Holy Quran - Ibn Manzoor, Muhammad bin Makram (1414). Arab language (third edition). Beirut: Dar Al-Fakr Lal-Taprah, Al-Nashr, and Al-Tazivi - Dar Sadr. - Araki, Muhammad Ali (1368). Explanation of the issues. Qom: Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. - ____________ (1373). Collection of polls (first edition). Bija: Nashmaruf. - Emami, Asadullah (1392). A comparative study of descent and gender change in Iranian and French law (second edition). Tehran: Mizan Publishing. - ____________ (1380). The legal status of artificial insemination and embryo transfer, Department of Jurisprudence, Law and Psychology of Ibn Sina Research School, "Collection of articles on modern methods of human reproduction from the point of view of jurisprudence and law (first edition). Qom. - Emami, Hassan (1377). Civil rights (15th ed.). Tehran: Islamic bookstore. - ____________ (1376). Civil rights (12th ed.). Tehran: Islamic bookstore. - Behjat Fumani, Mohammad Taghi (1428). Surveys (first edition). Qom: Office of Hazrat Ayatollah Behjat. - Tabrizi, Mirza Javad (1385). New inquiries (third edition). Sarver Publications. - Jafari Langroudi, Mohammad Jafar (1376). Family law (second edition). Tehran: Ganj Danesh Library. - Jannati, Mohammad Ibrahim (1384). Treatise on the explanation of issues (inquiries, questions and answers) (first edition). Qom: Ansarian Publications. - Harraamili, Muhammad bin Hassan (1409). Al-Shia's tools (first edition, Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them. - Khamenei, Seyyed Ali (2009). Treatise on Ajuba al-Astaftaat (Persian translation) (58th edition). Tehran: International Publishing Company. - Khoi, Seyyed Abu al-Qasim (1418). Sarat al-Najah (first edition). Qom: Sediqeh Shahideh Publications. - Dehkhoda, Ali Akbar (1377). Dehkhoda dictionary (second edition). Tehran: Institute of Printing and Publishing, University of Tehran. - Diyani, Abdul Rasool (2007). Family law: marriage and its dissolution (first edition). Tehran: Nesharmizan. - Rezania Moalem, Mohammad Reza (2010). The legal status (lineage) of the child resulting from embryo transfer, Department of Jurisprudence, Law and Psychology of Ibn Sina Research Institute, collection of articles on modern methods of human reproduction from the point of view of jurisprudence and law (first edition). Qom. - Riazat, Zainab (2012). Jurisprudential, legal and ethical challenges of artificial insemination and confronting the reproductive rights of infertile couples. Medical Law Quarterly, 6th year, No. 20, pp. 114-78. - Salman Al-Saadi, Dawood (1423). Al-Istansakh between science and jurisprudence, Beirut: Dar al-Haraf. - ____________ (1416). Masthadhat al-Masal, London: Imam Ali (AS) Institute. - Sistani, Seyed Ali (1433). Dekhr al-Masal, Mashhad: Mashhad watercolor printing. - The first martyr, Muhammad bin Makki (1410). Al-Lama' al-Dumashqiyyah in Fiqh al-Imamiya (first edition). Beirut: Dar al-Trath - Al-Dar al-Islami. - Safi Golpayegani, Lotfollah (1392). Jami al-Ahkam (first edition). Qom: Editing and Publishing Office. - Safai, Seyyed Hossein (1387). Introductory course of civil rights: persons and property (8th edition). Tehran: Mizan Legal Foundation. - Safai, Seyyed Hossein and Emami, Asadullah (1387). Summary of family law (15th edition). Tehran: Mizan Publishing. - (1393). Family law: kinship and descent and its effects (sixth edition). Tehran: Tehran University Press. - Samadi Ahri, Mohammad Hashem (2012). Ancestry caused by artificial insemination in Iranian and Islamic law (first edition). Tehran: Ganj Danesh Library. - Alavi Qazvini, Seyyed Ali (1380). Legal effects of human artificial insemination, Department of Jurisprudence, Law and Psychology, Ibn Sina Research Institute, "Collection of articles on modern methods of human reproduction from the point of view of jurisprudence and law" (first edition). Qom. - Fazel Lankarani, Mohammad (2010). Jami al-Masal (10th edition). Qom: Amirul Alam Publications. - ______________ (unless). The rules of doctors and patients. Qom. - Qiblai, Khalil (1378). Examining jurisprudence and legal rulings of illegitimate children. Legal Perspectives Quarterly of the Faculty of Judicial Sciences and Administrative Services, No. 13 and 14, pp. 115-149. - Ghorbania, Nasser (2010). Obligatory and conditional ruling on the transfer of a fertilized embryo from the sperm and ovum of a legal husband and wife to the womb of another woman, Department of Jurisprudence, Law and Psychology of Ibn Sina Research Institute, collection of articles on modern methods of human reproduction from the point of view of jurisprudence and law, (first edition) . Qom. - Qaraeti, Mohsen (1388). Tafsir Noor (first edition). Tehran: Merkar Cultural Lessons from the Qur'an. - Katouzian, Nasser, (2015). Civil rights of the family (7th ed.). Tehran: Publishing Company. - A new research in jurisprudence (2004). Jurisprudence Quarterly. Qom Seminary Islamic Propaganda Office, No. 46. - Gurji, Abulqasem, Safaei, Seyed Hossein, Iraqi, Ezzatullah, Emami, Asadalah, Qasimzadeh, Morteza, Sadeghi, Mahmoud, Barzoi, Abbas, Hamidzadeh, Ahmed, Ahani, Betoul (2007). Comparative study of family law (second edition). Tehran: Tehran University Press. - Second Assembly, Muhammad Baqir bin Muhammad Taqi (1410). Bihar Anwar (first edition). Beirut: Al-Tabb and Publishing Institute. - Mahalati, Shahrabano (1384). Examining the legal loopholes of children's rights 1 (first edition). Tehran: Public Relations of Women's Cultural and Social Council. - Madani Tabrizi, Seyyed Yusuf (1413). Al-Masal Al-Mustadhdeh, Qom: Ismailian Institute. - Moin, Mohammad (1375). Moin Persian Dictionary (ninth edition). Tehran: Amir Kabir Publishing House. - Makarem Shirazi, Nasser (1429). Medical rules, (first edition). Qom: Publications of Imam Ali bin Abi Talib (peace be upon him) school. - Montazeri Najafabadi, Hossein Ali (1427). Knowledge and rulings of women (second edition). Qom: Mubarak Publications. - Mousavi Ardabili, Seyyed Abdul Karim (2010). The Treatise on Explanation of Al-Masal (first edition). Qom: Nejat Publications. - Mousavi Bojanvardi, Seyyed Mohammad; Alizadeh, Negar (1389). Legal examination of the issue of human cloning with the approach of Imam Khomeini. Matin Research Journal, No. 48, pp. 17-39. - Mahdavi Keni, Sadiqeh; Ahmadvand, Behnaz; Noorahmadi, Ansieh (2012). Examining jurisprudential rulings of children born from a surrogate womb. Islamic jurisprudence and jurisprudence research quarterly, volume 9, number 31, pp. 181-202. - Naib-zadeh, Abbas (1380). Legal review of new methods of artificial reproduction - surrogate mother - egg donation - embryo (first edition). Tehran: Majd Publications. - Najafi