واکاوی فقهی حقوقی لقطه در فضای مجازی

محورهای موضوعی : فقه و حقوق اسلامی

سید مجتبی حسین نژاد ¹ , حسین شکریان امیری ^{2 *}

1 - دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر. ایران.
2 - دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران،بابلسر،ایران

تاریخ دریافت : 1402/09/24 تاریخ پذیرش : 1403/01/31 تاریخ انتشار : 1404/06/01

کلید واژه: لقطه, , , , , مالیت, , , , , فضای مجازی, , , , , اطلاق ادله,

چکیده مقاله :

همواره در جامعه افرادی هستند که مالی را گم می‌کنند و افراد دیگر آن اموال را پیدا می‌کنند، امّا اینکه آیا این مسأله صرفاً در فضای حقیقی رخ می دهد و یا اینکه می‌تواند در فضای مجازی مصداق یابد، مسأله-ای قابل تأمل است، نظر به مبتلابه بودن استفاده از فضای مجازی در عصر حاضر، تصور اینکه اثر شخصی، اعم از تألیف، فایل صوتی یا تصویری در فضای مجازی بدون نام صاحب آن در دسترس دیگران قرار بگیرد امری دور از ذهن نیست، پژوهش حاضر با تعمق در ابعاد فقهی و حقوقی موضوع، به شیوۀ توصیفی – تحلیلی به بحث و بررسی پرداخته و چنین نتیجه‌گیری نموده است که علاوه بر اینکه مالیت این آثار، لقطه بودن هرآنچه که در فضای مجازی از دسترس مالک آن خارج گردد را تایید می‌کند؛ این نظریه، مستظهر از اطلاق روایات موجود در باب، دلیل تنقیح مناط، تبادر، صحت حمل و عدم صحت سلب، می باشد. از اینرو پیشنهاد می‌گردد که جهت حفظ حقوق اشخاص، مقنّن با وضع مادّۀ صریحا، موضع خود را در این خصوص مشخّص سازد.

چکیده انگلیسی:

There are always people in the society who lose money and other people find those properties, but whether this problem occurs only in real space or whether it can be exemplified in virtual space is a question. It is worth pondering, considering the prevalence of using virtual space in today's era, it is not far-fetched to imagine that a personal work, whether authored, audio or video file, can be made available to others in virtual space without the owner's name. Contemplating the jurisprudential and legal dimensions of the subject, he has discussed and investigated in a descriptive-analytical way and has concluded that in addition to the property of these works, it confirms the property of everything that is out of the reach of its owner in the virtual space. slow This theory is based on the application of the hadiths in the chapter, the reason for the revision of Manat, Tabadur, the correctness of carrying and the incorrectness of negating. Therefore, it is suggested that in order to protect the rights of individuals, the legislator should specify his position in this regard by establishing an explicit article.

منابع و مأخذ:

1- قرآن کریم.
2- آخوندخراسانی، سیدکاظم ( بی¬تا). أصول الفقه. ج2، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث.
3- امامى، حسن (بی¬تا). حقوق مدنی. ج2 و 4، تهران: انتشارات اسلامية.
4- بحرانی، شيخ محمّد صنقورعلی (1426هـ ق). المعجم الأصولي. ج1، بی¬جا: منشورات نقش.
5- تربتى شهابى، محمود بن عبد السلام (1417 ه‍ ق). ادوار فقه (شهابى). ج2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
6- تمام آنچه باید در مورد مالکیت فکری در فضای مجازی بدانید. تاریخ مشاهده: 8/1/1402، قابل بازبینی در پیوند: https://lawmingo.com/mag
7- جاویدی، مجتبی (1392). جایگاه سیره عقلاء در فقه جزایی امامیه. فصلنامه پژوهشهاي فقه و حقوق اسلامی، سال نهم، 33، 54-35.
8- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1388). ترمينولوژي حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
9- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ( 1368). حقوق اموال. تهران: کتابخانه گنج دانش.
10- حائری شاه باغ، علی (1382). شرح قانون مدنی. ج1، تهران: انتشارات گنج دانش.
11- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409 ه‍ ق). وسائل الشيعة. ج25، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
12- حیاتی، علی عباس (1388 ). حقوق مدنی (2) ( اموال و مالکيت). تهران: نشر میزان.
13- دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (بی¬تا). درآمدي بر اقتصاد اسلامی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین كتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
14- دهخدا، علی اکبر (1373). لغت نامه. ج13، تهران: انتشارات جامعه.
15- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ه‍ ق). مفردات الفاظ القرآن. لبنان: انشارات دارالعلم.
16- سنهوری، عبدالرزاق احمد ( 1952م). الوسيط فی شرح القانون المدنی الجدید. ج4 و 8، بیروت: انتشارات دار الاحیاء التراث العربی.
17- شعبانی شه بندی، رضا و همکاران (1403). وجود اعتباری مبیع، فصلنامه پژوهشهاي فقه و حقوق اسلامی، سال بیست و یکم، شماره 78، صفحات 279-256.
18- شهیدی، مهدی (1382 ). حقوق مدنی (تشکيل قراردادها و تعهدات). ج1، تهران: انتشارات مجد.
19- صدر، سید محمد باقر ( بی¬تا). بحوث فی علم األصول. ج4، بی¬جا.
20- صدوق، محمّد بن على بن بابويه ( 1413 ه‍ ق). من لا يحضره الفقيه. ج13، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
21- طباطبايي حکیم، سيد علي بن محمد ( 1418ق). رياض المسائل. ج16، قم: موسسه آل البيت (ع).
22- طوسى، محمد بن حسن (1390 ه‍ ق). الاستبصار فيما اختلف من الأخبار. ج3، تهران: دار الكتب الإسلامية.
23- طوسى، محمد بن حسن (1407 ه‍ ق). تهذيب الأحكام. ج6، تهران: دار الكتب الإسلامية.
24- عاملی (شهيد ثانى)، زين‌الدين (1410 ه‍ ق). الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية. ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
25- عبداللهى، محمود (1371). مبانى فقهى اقتصاد اسلامى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
26- عدل، مصطفی ( 1373). حقوق مدنی. قزوین: انتشارات بحرالعلوم.
27- عراقى، ضیاءالدین (1417). نهایه الافکار. ج4، قم: دفتر انتشارات اسالمی.
28- فيض كاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى ( 1406 ه‍ ق). الوافي. ج17، اصفهان: كتابخانه امام امير المؤمنين علي عليه السلام.
29- قرشى، سيد على اكبر ( 1412 ه‍ ق). قاموس قرآن. ج6، تهران: دار الكتب الإسلامية.
30- کاتوزیان، ناصر ( 1383). دوره مقدماتی حقوق مدنی (اموال و مالکیت). تهران: نشر میزان.
31- کاتوزیان، ناصر (1371). حقوق مدنى، قواعد عمومى قراردادها. ج2، تهران: شركت انتشار.
32- كلينى، محمد بن يعقوب (1429 ه‍ ق). الكافي (ط - دار الحديث). ج12، قم: دار الحديث للطباعة و النشر.
33- محقق داماد، مصطفی (1370). قواعد فقه (بخش مدنی). ج1، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
34- مظفر، محمدرضا (1370). اصول الفقه. ج1 و 3، قم: مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.
35- مغربى، ابو حنيفه، نعمان بن محمد تميمى ( 1385 ه‍ ق). دعائم الإسلام. ج2، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
36- مكارم شيرازى، ناصر (1427 ق). دائره المعارف فقه مقارن. قم: مدرسه امام على بن ابى طالب (ع).
37- مكارم شيرازى، ناصر ( 1428ق). درس خارج مسائل مستحدثه. مقرر: سيد مجتبي حسين نژاد، نسخه خطي، ج2، بی¬جا.
38- موسوی خمینى، روح‌اللّه (1385 ). توضیح المسائل. ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
39- موسوی خمینى، روح‌اللّه ( 1385). الرسائل. ج1، قم: نشر اسماعیلیان.
40- میرزای قمی، ابوالقاسم ( بی تا). قوانین الأصول. بی جا.
41- نائینى، محمد حسین (1376). فوائد الاصول. ج3، بی جا.