تأثیر آموزش فن شش کلاه تفکر دوبونو بر گرایش تفکر انتقادی و خلاقیت دانش‌آموزان
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)اسکندر فتحی آذر 1 , رحیم بدری گرگری 2 , غفور احراری 3
1 - استاد دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه تبریز e-fathiazar@tabrizu.ac.ir
2 - دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه تبریز badri_rahim@yahoo.com
3 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول) aweendar@yahoo.com
کلید واژه: دانش‌آموزان, تفکر خلاق, گرایش به تفکر انتقادی, آموزش تفکر, شش کلاه تفکر,
چکیده مقاله :
زمینه: تفکر انتقادی، گرایش آن و تفکر خلاق، مهارت‌هایی هستند که همواره مدنظر عالمان تعلیم و تربیت بوده است. امروزه به دلیل تغییر و تحولات سریع در تمام عرصه‌ها، انفجار اطلاعات و آموزش ندادن مهارت‌های استفاده درست از آن‌ها، لزوم فراگیری این مهارت‌ها به‌عنوان خروجی آموزش‌وپرورش و به‌ویژه آموزش عالی، بیشتر احساس می‌شود. هدف: این مطالعه در پی آن است تا با کمک فن شش کلاه تفکر دوبونو، مهارت‌های تفکر انتقادی و خلاق را در دانش‌آموزان پرورش دهد. در این فن افراد با تصور پوشیدن کلاه‌هایی به رنگ‌های مختلف (شش رنگ) مسئله و موضوع بحث را از شش جنبهٔ مثبت، منفی، عاطفی، خلاقانه، بی‌طرفانه و کنترلی در نظر می‌گیرند. روش: برای بررسی نتیجه این امر از طرح آزمایشی پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل و پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی کالیفرنیا و پرسشنامه خلاقیت عابدی استفاده شد. به دلیل انتخاب طبیعی گروه‌ها (کلاس درس)، پس از مداخله، نتایج آزمون‌های اصلی و زیر مقیاس‌های آن‌ها با تحلیل کوواریانس بررسی شد. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد، تفاوت بین گرایش به تفکر انتقادی در گروه آزمایش و گواه معنی‌دار بوده است اما اختلاف معنی‌داری در خلاقیت دو گروه مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: با استفاده از فن‌های آموزشی چون شش کلاه تفکر دوبونو می‌توان مهارت‌های تفکر انتقادی و نه خلاقیت را در دانش‌آموزان ارتقا داد.
Background: Critical thinking, critical disposition and creativity skills are regarded to be as important output of any educational system. The rapid changes of todays' world in all aspects of life, information explosion and lack of thinking skills e.g. critical thinking and creativity in students to cope with future problems have emphasized the crucial of these skills. Purpose:This study intended to help students to develop their mental skills by de Bono’s six thinking hats technique. This technique covers every topics and problems from different points and dimensions. Six colorful hats e.g. positive, negative, affection, creative, impartial, and control specifies six points of view. Method:Pre–post, test control group design was applied to gain these aims. California Critical Thinking Disposition Inventory (CCTDI) - Farsi Version- and Abedi’s Creativity test were used to examine the effects. Since the groups were intact (school classes), Analysis of Covariance (ANCOVA) for total scores of scales and their subscales were carried out after the intervention. Result(s): The results show significant difference (higher) of disposition in experimental group, but no significant difference in creativity among the groups. Conclusion: The direct instruction of thinking skills by six thinking hats technique can boost student's critical thinking disposition, but not creativity.