تحلیل کیفیت محیط شهری با ادراک زیبایی.شناسی و حس تعلق در فضاهای کلانشهر تبریز (مطالعهی موردی: میدان ساعت تبریز)
محورهای موضوعی :
محیط زیست شهری
سولماز بابازاده اسکویی
1
,
علی زینالی عظیم
2
,
فرانک عدلی فر
3
,
منصوره جمشیدی
4
1 - استادیار گروه معماری، واحد اسکو، دانشگاه آزاد اسلامی، اسکو، ایران
2 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، عضو باشگاه نخبگان و پژوهشگران جوان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران *( نویسندة مسئول)
3 - دانشجوی دکتری رشته معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
4 - کارشناس ارشد معماری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
تاریخ دریافت : 1400/09/20
تاریخ پذیرش : 1401/01/17
تاریخ انتشار : 1401/04/01
کلید واژه:
زیباشناسی,
فضای شهری,
حستعلق,
کلانشهر تبریز,
کیفیت محیطی,
چکیده مقاله :
هدف و زمینه: تلاش برای ادراک محیط و کیفیت فضاهای شهری در محیط زندگی از اساسی ترین مسائلی است که متفکران حوزه های شهری به دلیل افت کیفیت محیطی، بخصوص فضاهای شهری از بعد زیباشناسی و حس تعلق باید به آن توجه کنند، تا محیطی سرزنده و متناسب با روحیات و نیازهای کاربران خلق نمایند. با عنایت به این موضوع، هدف تحقیق حاضر تحلیل کیفیت محیط شهری با دلبستگی مکانی و ادراک زیبایی شناسی در فضاهای کلانشهر تبریز می باشد.
روش بررسی: روش تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی می باشد. حجم نمونه 384 نفر از بازدیدکنندگان میدان ساعت تبریز می باشد. برای مدل ساختاری از تحلیل عاملی مرتبه دوم (SEM) از نرم افزار Amos نسخه 26 و SPSS استفاده شد.
یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در مدل ساختار نهایی دو مولفه زیباشناسی محیطی (مستقیم با 96/0 و غیر مستقیم 65/0) و حس تعلق هم به طور (مستقیم با 94/0 و غیر مستقیم با 78/0) در کل، با 93/0 در بهبود کیفیت محیطی در میدان ساعت تبریز تاثیرگذار بوده اند.
بحث و نتیجه گیری: بنابراین بین کیفیت محیطی فضاهای شهری با زیباشناسی و حس تعلق شهروندان رابطه مستقیم مثبت و معناداری وجود دارد که علت و معلول یکدیگر در ارتقا کیفیت محیطی و فضاهای شهری هستند.بحث و نتیجه گیری: همانگونه که نتایج این پژوهش نشان داد فعالیت های سازمان های ورزشی بر توسعه تمدن بوم شناختی و زیست محیطی در ورزش تأثیر فراوانی دارد.
چکیده انگلیسی:
Background and Aim: Trying to understand the environment and the quality of urban spaces in the living environment is one of the most basic issues that urban thinkers should pay attention to due to the decline in environmental quality, especially urban spaces in terms of aesthetics and sense of belonging, to a lively environment and create to suit the moods and needs of users. With regard to this issue, the purpose of this study is to analyze the quality of the urban environment with spatial attachment and aesthetic perception in the metropolitan areas of Tabriz.
Methods: The research method is descriptive-analytical and survey type. The sample size is 384 visitors to Tabriz Clock Square. For the structural model, second-order factor analysis (SEM) of Amos software version 26 and SPSS were used.
Results: The results show that in the final structure model, two components of environmental aesthetics (direct with 0.96 and indirect with 0.65) and sense of belonging directly (directly with 0.94 and indirect with 0.78 In total, with 0.93, they have been effective in improving the environmental quality in Tabriz Clock Square.
Discussion and Conclusion: Therefore, there is a direct positive and significant relationship between the environmental quality of urban spaces with aesthetics and the sense of belonging of citizens, which are the cause and effect of each other in improving the environmental quality and urban spaces.
منابع و مأخذ:
صرافی، مظفر، محمدی، علیرضا. سنجش کیفیت محیط شهری مطالعة موردی: محلههای شهر برازجان. دانش شهرسازی، 1396، دوره 1، شماره 1، 37-53.
ایراندوست، کیومرث، سکونتگاههای غیررسمی و اسطوره حاشیهنشینی، تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، 1389.
Carmona, M., 2019, Principles for public space design, planning to do better. Urban Des Int 24, 47-59, https://doi.org/10.1057/s41289-018-0070-3.
Cabrera-Barona, P., & Merschdorf, H. 2018. A Conceptual Urban Quality Space-Place Framework: Linking Geo-Information and Quality of Life. Urban Science, 2(3), 73. doi:10.3390/urbansci2030073.
Chappell, E. N., Parkins, J. R., & Sherren, K. 2020. Climax thinking, place attachment, and utilitarian landscapes: Implications for wind energy development. Landscape and Urban Planning, 199, ://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2020.103802.www.elsevier.com/locate/geoforum.
Vihanninjoki V. (2019). Urban Places as Aesthetic Phenomena: Framework for a Place-Based Ontology of Urban Lifeworld. Topoi. doi:10.1007/s11245-018-9601-1.
Kudryavtseva, V. A. 2021. The modern urban environment: development trends and prospects. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 751(1), 012027. doi:10.1088/1755-1315/751/1/012027.
خادم الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین، سنجش کیفیت زندگی در نواحی شهری (مطالعهی موردی: شهر نورآباد استان لرستان)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1389، دوره 1، شماره 3، 45-60
شاهی آقبلاغی، عارف، زنگنه، یعقوب، خدابندهلو حسن، درودینیا، عباس، ، سنجش شاخصهای کیفیت محیط شهری (مطالعهی موردی: مسکن مهر شهر سبزوار)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1395، دوره 7، شماره 26، 54-72.
Çelik, D, Açiksöz, S, 2017, Urban aesthetic and urban landscape design guides: A case study of Bartın-Turkey, Journal of Environmental Biology, 38, 893-901.
Ahmad Nia, H, Alpar Atun. R, Rahbarianyazd. R, 2017. Perception Based Method for Measuring the Aesthetic Quality of the Urban Environment: The Case of Famagusta. Open house international. 42(2). https://www.researchgate.net/publication/312191981
Ahmad Nia, H, Suleiman, Y. H, 2018, Aesthetics of Space Organization: Lessons from Traditional European Cities, Journal of Contemporary Urban Affairs, 2(1), 66-75, https://doi.org/10.25034/ijcua.2018.3659.
Evangelinos, C.; Tscharaktschiew, S. 2021, The Valuation of Aesthetic Preferences and Consequences for Urban Transport Infrastructures. Sustainability, 13, 4977. https://doi.org/10.3390/su13094977.
Al-Hinkawi. W. S, Al-Qaraghuli. A. S, 2017, Aesthetic values of the future cities, Some of the authors of this publication are also working on these related projects, See discussions, stats, and پauthor profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/311583763.
Spence, C. 2020. Senses of place: architectural design for the multisensory mind. Cognitive Research: Principles and Implications, 5(1). doi:10.1186/s41235-020-00243-4.
Marques, B., Freeman, C., Carter, L., & Pedersen Zari, M. 2020. Sense of Place and Belonging in Developing Culturally Appropriate Therapeutic Environments: A Review. Societies, 10(4), 83. doi:10.3390/soc10040083.
Ryfield, F., Cabana, D., Brannigan, J., & Crowe, T. 2019. Conceptualizing ‘sense of place’ in cultural ecosystem services: A framework for interdisciplinary research. Ecosystem Services, 36, 100907. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2019.100907
میرزا محمدی، احمد، باقرزاده کثیری شهره و زینالی عظیم علی، تحلیل طراحی و معماری مجتمع مسکونی پایدار با تاکید بر روان شناسی محیطی از بعد حس تعلق به مکان (مطالعه موردی: برجهای آسمان تبریز)، اندیشه معماری، 1399، 4(8)، 105-119.
Escalera-Reyes, J. 2020. Place Attachment, Feeling of Belonging and Collective Identity in Socio-Ecological Systems: Study Case of Pegalajar (Andalusia-Spain). Sustainability, 12(8), 3388. doi:10.3390/su12083388.
Eaton, W. M., Eanes, F. R., Ulrich-Schad, J. D., Burnham, M., Church, S. P., Arbuckle, J. G., & Cross, J. E. 2019. Trouble with sense of place in working landscapes. Society & Natural Resources, 32(7), 827-840. https://doi.org/10.1080/08941 920.2019.1568653.
Rajala, K., Sorice, M. G., & Thomas, V. A. 2020. The meaning(s) of place: Identifying the structure of sense of place across a social–ecological landscape. People and Nature, 2(3), 718-733. doi:10.1002/pan3.10112.
صادقی، علیرضا، تبیین نسبت حس تعلق با زیبایی شناسی محیطی در فضاهای عمومی شهر ایرانی- اسلامی، رساله دکتری، شهرسازی، به راهنمایی: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری. تهران، 1293.
پورجعفر محمدرضا، ایزدی، محمدسعید، خبیری، سمانه، دلبستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها، هویت شهر، 1394، دوره 9، شماره 26، 43-64
Relph, E. Place and Placelessness, Pion, London, 1976.
سلطانی، یزدان؛ فیضی، محسن؛ فلامکی، محمدمنصور؛ محمودی زرندی، مهناز، تبیین الگوی طراحی مسکن، بر مبنای معیارهای عینی حس تعلق به مکان از دیدگاه کاربران و طراحان (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)، مطالعات محیطی هفت حصار، 1398، شماره 30، 5-16.
حبیبی دیانا، کسالایی افسانه، گرجی پور، فاطمه، توکلی مهرداد، تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تاکید بر بازارهای سنتی، معماری شناسی، 1397، دوره 1، دوره 3، 1-8
مشکینی، ابوالفضل، قاسمی اکرم، حمزه نژاد مهدی، ارزیابی حستعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید (مطالعۀ موردی: شهر جدید هشتگرد)، فضای جغرافیایی، 1393، دوره 14، شماره ی 48، 41-56.
بلالی اسکویی، آزیتا، حیدری ترکمانی مینا، دیبا، فربد، تحلیل لایهای علتهای تغییر مفهوم محله در ارتباط با حستعلق و ارایه سناریوهای بدیل، دانش شهرسازی، 1398، دوره 3، شماره 3، 65-81.
کشاورزی، گلاره، جلالیان، سارا، ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻗﻠﻤﺮوﻳﺎﺑﻰ در اﻳﺠﺎد ﺣﺲﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎى ﻣﺴﻜﻮﻧﻰ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردى: ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻰ اﻋﺘﻤﺎدﻳﻪ ﻫﻤﺪان)؛ مطالعات محیطی هفت حصار، 397، دوره 7، شماره ی 27، 81-91.
اسلام کرمی، بصیری، مصطفی و زینالی عظیم، علی، تحلیل دلبستگی به مکان و متغیرهای وابسته به آن در مکانهای سوم شهری (نمونه موردی: پارک ائل گلی تبریز)، پژوهشهای جغرافیای برنامه ریزی شهری، 1400، دوره 9، شماره 3، 735-759.
سهرابیان، گودرز، و حبیب، فرح، بررسی تبیین مولفههای زیبایشناختی منظر شبانه شهری، مدیریت شهری، 1394، شماره 41، 187-204
ایزدی ملیحه، اکرمی مهسا، واکاوی مفهوم زیبایی در فضای شهری، راهبرد توسعه، 1395، شماره 50، صص: 66-85
مهذب طلاب، محمد؛ کریمی مشاور، مهرداد و سجادزاده، حسن، نگرش‌ها در زیبایی‌شناسی منظر شهری، برنامهریزی توسعه شهری و منطقهای، 1397، دوره 3، شماره 6، 81-111
DeNardi, A, 2017, Landscape and sense of belonging to place: the relationship with everyday places in the experience of some migrants living in Montebelluna (Northeastern Italy), Journal of Research and Didactics in Geography (J-READING), 1(6), 61-72.
Dazkir, S. S, 2018, Place Meaning, Sense of Belonging, and Personalization Among University Students in Turkey, Family and Consumer Sciences Research Journal, 46(3), 252-266.
Kian Tan, S, Hooi Tan, S, Sin Kok, Y, Wei Choon, Sh, 2018, Sense of place and sustainability of intangible cultural heritage e the case of George Town and Melaka, Tourism Management, 67, 376-387.
Liu, Z, Zhang, Y, Zheng, Y, Lan, J, Zhang, G, 2109, Sense of belonging and social identity on the settlement intentions of rural-urban migrants: evidence from China, Ciência Rural, 49(8), 1-12, http://dx.doi.org/10.1590/0103-8478cr20190979.
Tursić M, 2019 The city as an aesthetic space, City, 23:2, 205-221, doi:10.1080/13604813.2019.1615762.
_||_
صرافی، مظفر، محمدی، علیرضا. سنجش کیفیت محیط شهری مطالعة موردی: محلههای شهر برازجان. دانش شهرسازی، 1396، دوره 1، شماره 1، 37-53.
ایراندوست، کیومرث، سکونتگاههای غیررسمی و اسطوره حاشیهنشینی، تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، 1389.
Carmona, M., 2019, Principles for public space design, planning to do better. Urban Des Int 24, 47-59, https://doi.org/10.1057/s41289-018-0070-3.
Cabrera-Barona, P., & Merschdorf, H. 2018. A Conceptual Urban Quality Space-Place Framework: Linking Geo-Information and Quality of Life. Urban Science, 2(3), 73. doi:10.3390/urbansci2030073.
Chappell, E. N., Parkins, J. R., & Sherren, K. 2020. Climax thinking, place attachment, and utilitarian landscapes: Implications for wind energy development. Landscape and Urban Planning, 199, ://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2020.103802.www.elsevier.com/locate/geoforum.
Vihanninjoki V. (2019). Urban Places as Aesthetic Phenomena: Framework for a Place-Based Ontology of Urban Lifeworld. Topoi. doi:10.1007/s11245-018-9601-1.
Kudryavtseva, V. A. 2021. The modern urban environment: development trends and prospects. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 751(1), 012027. doi:10.1088/1755-1315/751/1/012027.
خادم الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین، سنجش کیفیت زندگی در نواحی شهری (مطالعهی موردی: شهر نورآباد استان لرستان)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1389، دوره 1، شماره 3، 45-60
شاهی آقبلاغی، عارف، زنگنه، یعقوب، خدابندهلو حسن، درودینیا، عباس، ، سنجش شاخصهای کیفیت محیط شهری (مطالعهی موردی: مسکن مهر شهر سبزوار)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1395، دوره 7، شماره 26، 54-72.
Çelik, D, Açiksöz, S, 2017, Urban aesthetic and urban landscape design guides: A case study of Bartın-Turkey, Journal of Environmental Biology, 38, 893-901.
Ahmad Nia, H, Alpar Atun. R, Rahbarianyazd. R, 2017. Perception Based Method for Measuring the Aesthetic Quality of the Urban Environment: The Case of Famagusta. Open house international. 42(2). https://www.researchgate.net/publication/312191981
Ahmad Nia, H, Suleiman, Y. H, 2018, Aesthetics of Space Organization: Lessons from Traditional European Cities, Journal of Contemporary Urban Affairs, 2(1), 66-75, https://doi.org/10.25034/ijcua.2018.3659.
Evangelinos, C.; Tscharaktschiew, S. 2021, The Valuation of Aesthetic Preferences and Consequences for Urban Transport Infrastructures. Sustainability, 13, 4977. https://doi.org/10.3390/su13094977.
Al-Hinkawi. W. S, Al-Qaraghuli. A. S, 2017, Aesthetic values of the future cities, Some of the authors of this publication are also working on these related projects, See discussions, stats, and پauthor profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/311583763.
Spence, C. 2020. Senses of place: architectural design for the multisensory mind. Cognitive Research: Principles and Implications, 5(1). doi:10.1186/s41235-020-00243-4.
Marques, B., Freeman, C., Carter, L., & Pedersen Zari, M. 2020. Sense of Place and Belonging in Developing Culturally Appropriate Therapeutic Environments: A Review. Societies, 10(4), 83. doi:10.3390/soc10040083.
Ryfield, F., Cabana, D., Brannigan, J., & Crowe, T. 2019. Conceptualizing ‘sense of place’ in cultural ecosystem services: A framework for interdisciplinary research. Ecosystem Services, 36, 100907. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2019.100907
میرزا محمدی، احمد، باقرزاده کثیری شهره و زینالی عظیم علی، تحلیل طراحی و معماری مجتمع مسکونی پایدار با تاکید بر روان شناسی محیطی از بعد حس تعلق به مکان (مطالعه موردی: برجهای آسمان تبریز)، اندیشه معماری، 1399، 4(8)، 105-119.
Escalera-Reyes, J. 2020. Place Attachment, Feeling of Belonging and Collective Identity in Socio-Ecological Systems: Study Case of Pegalajar (Andalusia-Spain). Sustainability, 12(8), 3388. doi:10.3390/su12083388.
Eaton, W. M., Eanes, F. R., Ulrich-Schad, J. D., Burnham, M., Church, S. P., Arbuckle, J. G., & Cross, J. E. 2019. Trouble with sense of place in working landscapes. Society & Natural Resources, 32(7), 827-840. https://doi.org/10.1080/08941 920.2019.1568653.
Rajala, K., Sorice, M. G., & Thomas, V. A. 2020. The meaning(s) of place: Identifying the structure of sense of place across a social–ecological landscape. People and Nature, 2(3), 718-733. doi:10.1002/pan3.10112.
صادقی، علیرضا، تبیین نسبت حس تعلق با زیبایی شناسی محیطی در فضاهای عمومی شهر ایرانی- اسلامی، رساله دکتری، شهرسازی، به راهنمایی: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری. تهران، 1293.
پورجعفر محمدرضا، ایزدی، محمدسعید، خبیری، سمانه، دلبستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها، هویت شهر، 1394، دوره 9، شماره 26، 43-64
Relph, E. Place and Placelessness, Pion, London, 1976.
سلطانی، یزدان؛ فیضی، محسن؛ فلامکی، محمدمنصور؛ محمودی زرندی، مهناز، تبیین الگوی طراحی مسکن، بر مبنای معیارهای عینی حس تعلق به مکان از دیدگاه کاربران و طراحان (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)، مطالعات محیطی هفت حصار، 1398، شماره 30، 5-16.
حبیبی دیانا، کسالایی افسانه، گرجی پور، فاطمه، توکلی مهرداد، تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تاکید بر بازارهای سنتی، معماری شناسی، 1397، دوره 1، دوره 3، 1-8
مشکینی، ابوالفضل، قاسمی اکرم، حمزه نژاد مهدی، ارزیابی حستعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید (مطالعۀ موردی: شهر جدید هشتگرد)، فضای جغرافیایی، 1393، دوره 14، شماره ی 48، 41-56.
بلالی اسکویی، آزیتا، حیدری ترکمانی مینا، دیبا، فربد، تحلیل لایهای علتهای تغییر مفهوم محله در ارتباط با حستعلق و ارایه سناریوهای بدیل، دانش شهرسازی، 1398، دوره 3، شماره 3، 65-81.
کشاورزی، گلاره، جلالیان، سارا، ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻗﻠﻤﺮوﻳﺎﺑﻰ در اﻳﺠﺎد ﺣﺲﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎى ﻣﺴﻜﻮﻧﻰ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردى: ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻰ اﻋﺘﻤﺎدﻳﻪ ﻫﻤﺪان)؛ مطالعات محیطی هفت حصار، 397، دوره 7، شماره ی 27، 81-91.
اسلام کرمی، بصیری، مصطفی و زینالی عظیم، علی، تحلیل دلبستگی به مکان و متغیرهای وابسته به آن در مکانهای سوم شهری (نمونه موردی: پارک ائل گلی تبریز)، پژوهشهای جغرافیای برنامه ریزی شهری، 1400، دوره 9، شماره 3، 735-759.
سهرابیان، گودرز، و حبیب، فرح، بررسی تبیین مولفههای زیبایشناختی منظر شبانه شهری، مدیریت شهری، 1394، شماره 41، 187-204
ایزدی ملیحه، اکرمی مهسا، واکاوی مفهوم زیبایی در فضای شهری، راهبرد توسعه، 1395، شماره 50، صص: 66-85
مهذب طلاب، محمد؛ کریمی مشاور، مهرداد و سجادزاده، حسن، نگرش‌ها در زیبایی‌شناسی منظر شهری، برنامهریزی توسعه شهری و منطقهای، 1397، دوره 3، شماره 6، 81-111
DeNardi, A, 2017, Landscape and sense of belonging to place: the relationship with everyday places in the experience of some migrants living in Montebelluna (Northeastern Italy), Journal of Research and Didactics in Geography (J-READING), 1(6), 61-72.
Dazkir, S. S, 2018, Place Meaning, Sense of Belonging, and Personalization Among University Students in Turkey, Family and Consumer Sciences Research Journal, 46(3), 252-266.
Kian Tan, S, Hooi Tan, S, Sin Kok, Y, Wei Choon, Sh, 2018, Sense of place and sustainability of intangible cultural heritage e the case of George Town and Melaka, Tourism Management, 67, 376-387.
Liu, Z, Zhang, Y, Zheng, Y, Lan, J, Zhang, G, 2109, Sense of belonging and social identity on the settlement intentions of rural-urban migrants: evidence from China, Ciência Rural, 49(8), 1-12, http://dx.doi.org/10.1590/0103-8478cr20190979.
Tursić M, 2019 The city as an aesthetic space, City, 23:2, 205-221, doi:10.1080/13604813.2019.1615762.
