تحلیل وضعیّت شهر بجنورد براساس شاخص‌های جامعه هوشمند

محورهای موضوعی : جغرافیای شهری

عقیل عباسی ¹ (دانشگاه آزاداسلامی واحد شیروان-گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری)
مهدی وطن پرست ² (استایار دانشگاه آزاد اسلامی شیروان گروه جغرافیا)
عزت اله مافی ³ (استاد وعضوبازنشسته هیئت علمی/دانشگاه فردوسی مشهد گروه جغرافیا)

تاریخ دریافت : 1400/10/07 تاریخ پذیرش : 1402/08/20 تاریخ انتشار : 1403/03/13

کلید واژه: جامعه هوشمند, رشد هوشمند, بجنورد, شهر هوشمند,

چکیده مقاله :

سکونتگاه‌های شهری، به واسطه گسترش کالبدی و افزایش جمعیّت، با مسائل پیچیده‌ای مواجه هستند. در واقع با گسترش شهرها و زیاد شدن مشکلات زندگی شهری، انتظارات مردم از مسئولین برای ایجاد امکانات رفاهی بیشتر شده و به همین دلیل ساخت شهرهوشمند از ضروریّات است. شهر بجنورد نیز همچون بسیاری از شهرهای ایران، با استانداردها و شاخص‌های جامعه هوشمند اختلاف زیادی دارد. در این راستا، هدف اصلی از انجام این پژوهش تحلیل وضعیّت شهر بجنورد براساس شاخص‌های شهر هوشمند است. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی می باشد. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش هفت شاخص اصلی و 74 زیرشاخص در رابطه با جامعه هوشمند مورد مطالعه قرار گرفت. برای تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی، آزمون تی، تحلیل دو بعدی استفاده شد. نتایج نشان داد شاخص تکثّر اجتماعی و قومی بالاترین نمره میانگین یعنی نمره 87/3 را کسب نمود و وضعیّت بهتری نسبت به سایر شاخص ها دارد.نتایج رتبه بندی و تبیین ضریب اهمیّت شاخص‌ها نشان داد که، از دیدگاه کارشناسان، شاخص جهان شهرگرایی (F) با ضریب 218/0 نسبت به سایر شاخص ها در تحقق جامعه هوشمند از اهمیّت بیشتری برخوردار است. نتایج تحلیل دو بعدی در شهر بجنورد نشان داد که دو شاخص خلاقیت و جهان شهرگرایی از اهمیّت بالایی برخوردار بوده و از نظر مردم بومی وضعیت مناسبی ندارند. از این رو در شهر بجنورد برای توسعه جامعه هوشمند در گام های اولیّه باید وضعیت این دو شاخص را بهبود بخشید.

چکیده انگلیسی:

Abstract Introduction: Urban settlements are facing complex issues due to physical expansion and population growth. In fact, with the expansion of cities and increasing problems of urban life, people's expectations from officials to create welfare opportunities have increased, and for this reason, it is necessary to build a smart city. Materials and Methods: is descriptive-analytical, and a questionnaire was used to collect information. The statistical population of the research is the citizens of the city of Bojnourd. In this research, 7 main indicators and 74 sub-indices related to the intelligent society are studied. T-test and confirmatory factor analysis have been used for data analysis. Results and Discussion:The results showed that the index of social and ethnic multiplicity obtained the highest average score of 3.87 and is in a better position than other indicators. The competency level index with an average score of 3.55 is in second place. The public life participation index is also in the third place with an average score of 2.97. According to the results, the indicators of flexibility, urbanism, interest in learning over time and creativity are ranked fourth to seventh, respectively. The results of ranking and explaining the importance of indicators showed that, from the perspective of experts, the global urbanism index (F) with a coefficient of 0.218 is more important than other indicators in achieving an intelligent society. Conclusion: The indicators of social and ethnic pluralism (C) and participation in public life (G) are in the second and third ranks.The results of two-dimensional analysis in the city of Bojnourd showed that the two indicators of creativity and the world of urbanism are of great importance and are not in a good position for the local people. Therefore, in the city of Bojnourd, in order to develop an intelligent society in the first steps, the situation of these two indicators must be improved. Keywords: Analysis, Key Component, Smart Society, Bojnourd

منابع و مأخذ:

Abddollahi, A. S, Fattahi, M (2017). Evaluation of smart urban growth indicators using ELEKTRE technique (Case study: regions of Kerman city). MJSP. 2017; 21 (2):147-171. (in Persian)
Akbarzadeh, A., Ahmadi, H., Azadeh, R. (2016). Evaluation the desirability of urban sidewalk based on qualitative factors Case study: Alam al-Hoda sidewalk in Rasht city. Journal of Research and Urban Planning, 7(25), 125-140. (in Persian)
Albino, V., Berardi, U., & Maria Dangelico, R. (2015). Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives. Journal of Urban Technology (The Society of Urban Technology) 22, no. 1, 3-21.
Anastasia, S. (2012). The concept of smart cities;Towards community development? Networks and communication studies. 26.
Behzadfar, M. (2002). Necessities and obstacles to creating a smart city in Iran, Honarhaye ziba, 15. 14-27. (in Persian)
Caragliu, A. (2009). Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science – CERS. A13, L90, O18, R12.
Chourabi, H. Nam, T. Walker, S. Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K. ... & Scholl, H. J. (2012, January). Understanding smart cities: An integrative framework. In System Science (HICSS), 2012 45th Hawaii International Conference on (pp. 2289-2297). IEEE
Dehghani, M., Haghighat Naeini, G., & Zebardast, E. (2022). Typology of Knowledge-Based Spaces. Motaleate Shahri, 11(42), 103-117. (in Persian)
Dubbeldeman, R., & Ward, S. (2015). Deloitte, Smart Cities, How rapid advances in technology are reshaping our economy and society, Smart Cities – A Deloitte Point of View, Version 1.0, pp:1-86. Accessible on http://www.deloitte.nl.
Egger, S. (2006). Determining a sustainable city model. Environmental Modelling & Software, 21(9), 1235-1246.
Gargiulo, C., Pinto, V., & Zucaro, F. (2013). EU smart city governance. TeMA-Journal of Land Use, Mobility and Environment, 6(3), 356-370.
Hekmatnia, H., Ansari, Z. (2011). Planning of Housing in Meybod with Sustainable Development Approach. Human Geography Research, 44(79), 191-207. (in Persian)
Hosseinzadeh Daleer, K., Safari, F. (2012). The Impact of Smart-Growth Planning on Urban Spatial Development. Geography and Urban Space Development, 1, 99-133. (in Persian)
Masnavi, M. (2003). Sustainable development and new urban development paradigms: "compact city" and "large city", Journal of Environmental Studies, 29(31),
Nam, T. Pardo, T. A. (2011). Smart City as Urban Innovation: Focusing on Management, Policy, and Context. ICEGOV Tallin, Estonia.
Piri, F., aman pour, S., abaspour, M. (2015). Spatial analysis of healthy city indicators in Ilam’s townships centers. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 10(31), 45- 60. (in Persian)
Roseland, M. (1997). Dimensions of the eco-city, Cities, Vol. 14 (4): 197-202.
Saberifar, R. (2020). Determination and Identify Factors Influencing in Designing an Smart Organization Model for Urban Management (Case study: Municipality of Mashhad). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 8(2), 445-467. (in Persian)
Sargolzaei, S., mohamdi, M., Mokhtari. M.A., R., & Shiran, G. (2021). Identifying the factors affecting the acceptance of technology in the municipality using the method of grounded theory. Motaleate Shahri, 10(39), 41-54. (in Persian)
Shafiei, Z., Farrokhean, F., and Mirghadr, L. (2014). Isfahan as a creative city of handicrafts with a tourism development approach, Geography, 12(43), 251-278. (in Persian)
Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., & Bilyamin, S. F. I. (2012). Walkable environment in increasing the livability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 167-178. (in Persian)
Tosun, C.,)2008), Challenges of Sustainable Tourism Development in Developing World: The Cases of Turkey, Journal of Tourist, Managament, Vol. 22, No. 2, PP. 289-303.
Zyari, K. and Janbabanezhad, M. H. (2009). Healthy city views and opinions, shahrdariha, 9(53), 14-23. (in Persian)

متن کامل:



 

مقاله پژوهشی

 

فصلنامه علمی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی سال شانزدهم ، شماره اول ، زمستان  1402: 21-1 -1

 

تحلیل وضعیّت شهر بُجنورد براساس شاخص‌های جامعۀ هوشمند                   عقيل عباسي دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحدشیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران مهدی وطن پرست*                 دانشیار گروه جغرافیاو برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران عزت الله مافی دانشیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی، مشهد ،ایران   تاریخ دریافت: 07/10/ 1401                         تاریخ پذیرش: 20/08/ 1402

چکیده توسعۀ شهر هوشمند یکی از رویکرد‌های نوین در توسعۀ شهری است که با استفاده از فناوری‌های نوین، ابزار‌ها و فضا‌های مجازی و مشارکت شهروندان محقق می‌شود. رویکردشهرهوشمندباهوشمندسازی فعالیّت‌ها، مزایایی همچون: کاستن ازسفر‌های غیرضروری، صرفه‌جویی درمصرف انرژی، شفافیّت، نظارت وکنترل تخلفات را به همراه دارد. در این راستا، هدف اصلی از انجام این پژوهش، تحلیل وضعیّت شهر بجنورد براساس شاخص‌های شهر هوشمند است. روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شد. در این پژوهش هفت شاخص اصلی و۷۴ زیرشاخص در رابطۀ باجامعۀ هوشمندمورد مطالعه قرارگرفت. برای تحلیل اطلاعات ازآمار توصیفی، آزمون تی، مدل (AHP) وتحلیل دو بعدی استفاده شد. نتایج نشان داد: شاخص تکثّر اجتماعی وقومی بالاترین نمرۀ میانگین یعنی نمرۀ 87/3 را کسب نمودو وضعیّت بهتری نسبت به سایر شاخص­ها دارد.شاخص سطح صلاحیّت با نمرۀ میانگین 05/3 در رتبۀ دوم قرار دارد.شاخص مشارکت در زندگی عمومی نیز با نمرۀ میانگین 97/2 در رتبه سوّم قرار دارد. براساس نتایج بدست آمده، شاخص­های انعطاف­پذیری، جهان شهرگرایی، علاقه به یادگیری در طول زمان و خلاقیّت به ترتیب در رتبه­های چهارم تا هفتم قرار دارند. نتایج رتبه­بندی و تبیین ضریب اهمیّت شاخص‌ها نشان داد: از دیدگاه کارشناسان، شاخص جهان شهرگرایی(F) با ضریب 218/0 نسبت به سایر شاخص­ها در تحقق جامعۀ هوشمند از اهمیّت بیشتری برخوردار است. شاخص­های تکثّرِ اجتماعی و قومی (C) و مشارکت در زندگی عمومی (G) در رتبه­های دوّم و سوّم قرار دارند. نتایج تحلیل دوبعدی در شهر بجنورد نشان داد: دو شاخص خلاقیّت و جهان شهرگرایی ازاهمیّت بالایی برخوردار بوده واز نظرمردم بومی وضعیّت مناسبی ندارند. ازاین رودرشهر بجنوردبرای توسعۀ جامعۀ هوشمنددرگام­های نخست، باید وضعیّت این دوشاخص را بهبود بخشید. تأکید بر بعد جامعۀ هوشمند و استفاده از شاخص‌های استاندارد جهانی، از نوآوری‌های پژوهش حاضر است. *نویسنده مسئول : [e-mail] واژگان کلیدی: شهر هوشمند، جامعۀ هوشمند، رشدهوشمند، بُجنورد.

 

مقدمه

گسترش سریع شهرها،بیشترکشورهای جهان رابامشکلات متعددی مواجه ساخته ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. ‌‌‌‌‌به طوری که نه تنها سیاست­های شهرسازی، بلکه مسائل اقتصادی_اجتماعی و زیست­محیطی بسیاری از مناطق شهری تحت تأثیر این پدیده قرارگرفته­اند.هرچندافزایش جمعیّت دلیل اولیّۀ گسترش سریع شهرهامحسوب می‌شود،ولی پراکندگی نامعقول آن،اثرات نامطلوبی برمحیط طبیعی وفرهنگی جوامع می‌‌گذارد.(Fattahi,2017:147& (Abddollahi

الگوهای موجود توسعۀ شهری و فعالیّت­های انسانی منجر به برهم­خوردن نظم زیست­محیطی شده است و بقایای نسل بشر و پایداری زندگی روی کرۀ زمین را با تهدیدات جدّی روبرو ساخته است.(Masnavi, 2003: 90) در سال (1987) انتشار گزارش کمیسیون جهانی توسعه و محیط زیست سازمان ملل به نام «آینده مشترک ما»، نخستین تلاش عمده و مشترک بین­المللی برای طرح و معرفی مفهوم توسعۀ پایدار در جریانات اصلی تفکّر سیاسی بود و به دنبال آن نظریۀ توسعۀ پایدار شهری، به منظور حفظ محیط‌زیست شهری و حمایت منابع محیطی ارائه شد. در حقیقت اواخر قرن بیستم به دنبال پی­بردن به تغییرات زیست‌­محیطی ایجاد شده در جهان، مفهوم توسعۀ پایدار رواج پیدا کرد. کمیسیون برانت­لند توسعۀ پایدار را توسعه‌ای تعریف می کند که: نیازهای نسل حاضر را به گونه‌ای تأمین کند که به نیازهای نسل آینده لطمه‌ای وارد نکند. (Akbarzadeh et al,2016:128 ) در این زمینه، مطرح شدن توسعۀ پایدار، به عنوان شعار اصلی هزاره سوّم نیز ناشی از آثار شهرها بر گسترۀ زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است. در واقع با بروز ضایعات زیست‌محیطی و کاهش سطح عمومی زندگی مردم- به ویژه در جوامع شهری طیِ یکی دو دهۀ گذشته _ رویکرد پایداری شهری به‌عنوان موضوعِ روز دهۀ آخر قرن بیستم از سوی سازمان ملل متحّد مطرح شد و به‌عنوان دستور کارِ قرن بیست و یکم تعیین گردید.(Roseland, 1997 ) در راستای توسعۀ پایدار شهرها تاکنون نظریه ها و الگوهای مختلفی ارائه شده است. در این باره می­توان به نظریه­هایی مانند: شهر سالم، شهر سبز، شهر خلّاق، شهر هوشمند و ... اشاره کرد.

بر اساس مطالعات انجمن برنامه­ريزان شهري، جمعيّت شهري در دنيا به طور پيش­بيني نشده­اي در حال افزايش است. طبق بررسی‌های اين انجمن امروزه بيش از نيمي از جمعيّت جهان در شهرها زندگي مي­كنند. (Shamsuddin et al., 2012: 168) پیش­بینی­های انجام شده توسط سازمان ملل متحّد نشان می ­دهد که تقریباً تمامیِ رشد جمعیّت جهان در 30 سال آینده، در مناطق شهری رخ خواهد داد. تقاضای بالای شهرنشینی علاوه بر افزایش تراکم شهری، مشکلات و مسائل خاص خود را به دنبال خواهد داشت، از جمله: حمل و نقل شهری، تأمین منابع آبی و انتقال آن، انتقال فاضلاب و تخریب و آلودگی محیط زیست. بنابراین: توسعۀ پایدار یکی از مسائل عمده شهرها است.

افزایش جمعیّت شهری علی رغم اینکه با رشد و توسعۀ اقتصادی توأم بوده، تبعات حاصل از آن در تشدید مسائل اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و زیست­محیطی شهرها نقش اساسی داشته است. در واقع، رشد فزایندۀ جمعیّت در نقاط شهری، پیامدهای منفی اجتماعی_اقتصادی، کالبَدی و زیست­محیطی زیادی را برای شهرها به وجود می­آورد. در این راستا برای کاهش مشکلات شهری و توسعۀ پایدار شهرها، الگوهای متفاوتی هم چون: شهر هوشمند ارائه شده‌است. این مسأله در جامعۀ شهری کشور ایران نیز اتفاق افتاده‌است. در واقع روندِ شهرنشینی در کشور ایران، همواره روندِ صعودی داشته ‌است. گسترش بی‌ رویه و خارج از مقیاس جامعۀ شهری مسائل و مشکلات فراوان اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را به وجود آورده است.

شهر بجنورد با مسائل مختلفی از قبیل:ﻛﻤﺒﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎى ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﻛﺎرﺑﺮىﻫﺎى ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ، ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮى در ﺗﻮزﻳﻊ ﺧﺪﻣﺎت در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، از بین رفتن چشم‌اندازهای طبیعی، افزایش ترافیک، افزایش سفرهای درون شهری، تخریب منابع طبیعی، بافت‌های فرسوده، پسماند، کمبود خدمات شهری و ... مواجه است. در این راستا اتخاذ رویکردهای نوین توسعۀ شهری همچون: شهر هوشمند، می‌تواند بسیاری از مسائل و مشکلات این شهر راکاهش دهد. در این چارچوب دستیابی به توسعۀ هوشمند به عوامل مختلفی مانند: اقتصادِ هوشمند، حکمرواییِ هوشمند، جامعۀ هوشمند، زندگی هوشمند، تحرّکات هوشمند و محیط هوشمند بستگی دارد. بادرنظرگرفتن ویژگی‌ها، موقعیّت مکانی و جمعیّت متوسط شهر بجنورد، در این تحقیق، بر مسئله جامعه هوشمند تأکید شد. این پژوهش در راستای پاسخگویی به سئوالات زیر انجام شده است:

-       شهر بجنورد براساس شاخص‌های هفت گانه جامعۀ هوشمند در چه وضعیّتی قرار دارد؟

-       کدام یک از شاخص‌های هفت گانۀ جامعۀ هوشمند از نظر کارشناسان، ضریب اهمیّت بالایی دارد؟

-       براساس تحلیل دو بعدی اهمیّت و وضعیّت شاخص‌های هفت گانه جامعۀ هوشمند، اولویت­های اجرایی در شهر بجنورد کدام شاخص­ها است؟

 

مبانی نظری

توسعۀ پایدار، از اولیّن نظریاتی بود که به منظور کاهش مشکلات شهری مطرح شد. توسعۀ پایدار با مبانی پیچیده­ای که همراه خود دارد، سال­ها است که در نوشتارهای جهانی مورد بررسی قرار می­گیرد. پیش زمینۀ توسعۀ پایدار _ توسعۀ زیست بوم _ از اوایل سال (1970) از سوی «ساچز¹» اتحادیۀ حفاظت جهانی و برنامۀ محیطی سازمان ملل متّحد مطرح شد. با وجود این که مفهوم توسعۀ پایدار در اوایل دهۀ (1970) _ زمان «اعلامیۀ کوکویک²» درباره محیط و توسعه_ به کار گرفته شد، امّا کاربرد این اصطلاح برای نخستین بار به اواسط دهۀ مذکور، از سوی «باربارا وارد³» برمی­گردد. (Hekmatnia and Ansari, 2011: 193) در کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعۀ سازمان ملل که در سال (1987) برگزار شد، توسعۀ پایدار را این گونه تعریف کرده است: «توسعۀ پایدار، فرایندی است که بدون تخریب توانایی­­های نسل آینده، برای برآورده کردن نیازهایشان، نیازهای کنونی را برآورد سازد». (Tosun, 2008: 289-303)

«آدامز»، توسعۀ پایدار را به عنوان توسعۀ سبز و سیاست مطرح می­کند و نیز حفاظت از منابع طبیعی را به عنوان یکی از پایه­های اساسی توسعۀ پایدار برای تداوم نسل بشری لازم و ضروری می­داند. با مطرح شدن پسوند پایداری برای توسعه، دیدگاه­های جدیدی درخصوص توسعه ارائه شد که در بخش­هایی با عنوان­های توسعۀ پایدار منابع آب، توسعۀ پایدار کشاورزی و ... در ارائه همسو شد.

 شهرسازان و برنامه­ریزان منطقه­ای نیز به فکر پیدا کردن زمینه­های ممکنِ پایداری و توسعۀ پایدار در مقیاس کوچکتر و اجرایی تر شهرها ومناطق افتادند. در واقع تفکّر امروزه در توسعۀ شهری این است که شهرها باید هر اندازه امکان دارد با محیط زیست طبیعی سازگار باشند و در حفظ تعادل چرخۀ طبیعی حیات، بهتر عمل کنند. به عبارت دیگر، شهرها باید به سوی پایداری گام بردارند و به توسعۀ پایدار شهری توجّه نمایند. در زمینۀ پایداری، نظریه­های مختلفی از جمله: نظریۀ شهر هوشمند، شکل گرفته است که در جدول شمارۀ (1) هر یک از نظریه ها تعریف شده­اند:

 

جدول 1. نظریه های مطرح در زمینۀ توسعۀ شهری

نظریه	تعریف
شهر پایدار	به شهری اطلاق می­گردد که: به دلیل استفادۀ اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد ضایعات و بازیافت آن ضایعات تا حدّ امکان و پذیرش سیاست­های مفید در درازمدّت، قادر به ادامه حیات خود باشد. (علی زاده و مبهوت، 1394) در اصل یک شهر زمانی می­تواند به عنوان شهری پایدار عنوان شود که ساختار، عملکرد و سیاست­های آن بر پایۀ سیارۀ واحد پایبند بوده و آن را به رسمیّت بشناسد. (Egger, 2006)
شهر سبز	شهري است كه: مردم در آن نسبت به محيط زيست خود احساس مسئوليت مي­كنند و در مشاركت با نهادهاي مدني و سازمان­هاي دولتي، محيطي سالم، آرام و پرنشاط با استانداردهاي زيست محيطي با وجود فضاي سبز و حداقل آلودگي­هاي ديداري را پدید مي­آورند. در اين شهر سرانۀ آلودگی­های دیداری و شنيداري در سطح قابل قبول و سرانۀ توليد زباله كمترين است و بهترين شكل بازيافت مواد به همراه جداسازي آن از مبدأ وجود دارد. هم چنين مصرف انرژي و مواد در آن بهينه و نزديك به استانداردهاي جهاني استZyari and Janbabanezhad, 2009: 20) .)
شهر سالم	شهر سالم شهری است که: محیط خود را بهبود می­بخشد و منابع خودش را توسعه می­­دهد و لذا مردم آن شهر می­توانند در دستیابی به حداکثرِ توان­های خودشان یار و یاور یکدیگر باشند. (piri et al, 2015: 48)
شهر خلّاق	شهرهایی خلّاق شهرهایی هستند که: گرایش­های جدیدی را در هنر و فرهنگ رواج می­دهند و از طریق فعالیت­های جدّیِ خلّاق هنرمندان، خالقان آثار و شهروندان عادی، صنایع خلاق و نوآورانه را ترویج می­دهند، از لحاظ دارا بودن محیط­های خلّاق و نوآورانه متنوّع، غنی­اند و ظرفیتی مردمی برای حلّ مشکلات اجتماعی _مردم بی خانمان_ دارند. (Shafiei et al, 2014: 261)
شهر هوشمند	توسعۀ هوشمند شهري: نوعي برنامه­ريزي براي توسعۀ حومه شهرها و نظريۀ حمل‌ونقل است. كه با تمركز بر توسعۀ متوازن در مركز شهر به دنبال اجتناب از گسترش نامعقول و تراكم بي­حساب در شهر، گرايش به سمت جابجايي مناسب، تعيين مسيرهايي براي پياده­روي و دوچرخه­سواري، توسعۀ همه­جانبه، با ميزان مناسبي از حقِ انتخاب محل سكونت، براي شهروندان است. (Hosseinzadeh Daleer and Safari, 2012: 101)

Source: Authors, 2021

 

اولین بار ژاپنی‌ها با شهر علم و استرالیایی‌ها با شهر چندعملکردی، در حدود پنجاه سال پیش، ایده شهر هوشمند را به جهانیان معرفی کردند. درواقع، این زمانی بود که اینترنت و رایانه از سازمان­های نظامی به عرصه­های عمومی وارد شدند (saberifar, 2020: 447). در این چارچوب عبارت «شهر هوشمند» برای اولیّن باردر دهۀ (۱۹۹۰) استفاده شده است. «مؤسسۀ جوامعِ هوشمندِ کالیفرنیا» جزءِ اوّلین مراکزی بود که بر روی چگونگی تبدیل جوامع به جوامع هوشمند _ و این که چگونه یک شهر می‌تواند به گونه‌ای طراحی شود که فناوری اطلاعات در آن پیاده­سازی شود_ تمرکز کرد. سپس مرکز حکومت در دانشگاه اُتاوا شروع به نقد ایدۀ شهرهای هوشمند کرد، از این جهت که بیش از حد فنی‌گرا است. هر چند این مطرح می‌شود که به شهرهای هوشمند، بایستی با رویکردی حکومت­گرایِ قوی، با تأکید بر نقش سرمایۀ اجتماعی و روابط در توسعۀ شهری نگریست، با این حال، استفاده از عنوان «شهرِ هوشمند» در سال­های اوّلِ قرن جدید به عنوان یک «برچسب شهری» پدیدۀ شایعی شده است. (Albino, et al., 2015: 5)

 این مفهوم در سال‌های اخیر به عنوان راه­حلی برای ساختن شهرهای کارآمدتر و پایدارتر، در سیاست‌گذاری‌ها بسیار مورد توجّه بوده است. از دهۀ هشتاد و نود نیزتاکنون در ادبیّات علمی توجه زیادی به موضوع شهر هوشمند شده است و نیز توجه ویژه‌ای به نقش فناوریِ ‌اطلاعات ‌و ‌ارتباطات و تأثیرات آن بر برنامه‌ریزی شهری و ساختار نظام‌های شهری شده است. (Gargiulo, et al., 2013: 7)

بنابراین توسعۀ شهر هوشمند یکی از رویکردهای نوین درتوسعۀ شهری است که با استفاده از فناوری­های_ نوین_ ابزارها و فضاهای مجازی_ و مشارکت شهروندان محقق می­شود. رویکرد شهر هوشمند با هوشمندسازی فعالیّتها، مزایایی همچون: کاستن از سفرهای غیرضروری، صرفه­جویی در مصرف انرژی، شفافیّت و نظارت و کنترل تخلفات را به همراه دارد. شهر هوشمند با استفاده از فناوری­های نوین نقش مهمّی در حل مسائل شهری به همراه چالش­ها و تهدیدهای مربوط به امنیّت و حریم فضای مجازی دارد.

 

 

شکل 1. مزایای شهرهای هوشمند که در حال حاضر قابل مشاهده و استفاده است

 Source: Dubbeldeman & Ward, 2015

 

لزوم استفاده از فناوری برای تسهیل امور و سرعت بخشیدن به حل مسائل در دنیای پیچیده امروزی به ویژه در زمینه برنامه ریزی و مدیریت شهری امری اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود. طرح مفاهیمی همچون شهر الکترونیک، شهر هوشمند، شهر دیجیتال، دولت الکترونیک و بسیاری از مفاهیم هم­راستا در این مورد، نشان می‌دهد فناوری‌ها جایگاه ویژه‌ای در نظام برنامه‌ریزی جوامع در سطوح مختلف دارند. (Sargolzaei et al, 2021: 42) از این رو در تعاریف بسیار متنوعی که از شهر هوشمند ارائه شده است، عموماً بر لزوم استفاده از ظرفیت های ICT و برای ایجاد زیرساخت های هوشمند تأکید شده است. در این­باره می‌توان به تأسیسات و تجهیزات شهری و ساختمان های مجهز به فناوری هوشمند (شامل حسگرها، سیستم های محاسبات ابری و ...)، حمل و نقل یا جابجایی هوشمند (شبکه های حمل و نقل پیشرفته همراه با سیستم نظارت و کنترل در زمان واقعی)، محیط هوشمند (نوآوری و بهره­گیری از فاوا برای حفاظت و مدیریت منابع طبیعی، سیستم مدیریت پسماند، کنترل انتشار آلاینده ها)، خدمات هوشمند (استفاده از فاوا برای سلامت، آموزش، گردشگری، ایمنی و پایش)، حکم­روایی هوشمند (زمینه سازی مشارکت هوشمند)، مردم هوشمند (افزایش خلاقیت و نوآوری مردم)، زندگی هوشمند (نوآوری برای افزایش کیفیت زندگی و سرزندگی) و اقتصاد هوشمند (فناوری و نوآوری برای توسعه کسب و کار و اشتغال) تأکید شده است. (Dehghani et al, 2022: 105)

شهر اطلاعاتی یا شهر هوشمند؛ عصر اطلاعات و انقلاب دیجیتال حجم عظیمی از فناوری با سیم و بدون سیم است که زمینه های گسترده ای برای سرویس های الکترونیکی، فعالیّت هایی نظیر: روابط اجتماعی، امنیّت، بهداشت، آموزش، شیوه­های اشتغال جدید (کار از راه دور، خرید و فروش، بانکداری، حکومت شهری، مدیریّت شهری، شهرسازی، سامانه حمل ونقل هوشمند) به وقوع می پیوندند.(Behzadfar, 2002: 17)

در رشد هوشمند شهري، هدف: بيشينه كردن عوامل مثبت، به كمينه كردن هزينه­هاي مالی عمومي، بيشينه رساندن عدالت اجتماعي در سطح بسيار گسترده، به بيشينه كردن كيفيت زندگي است. هدف توسعۀ هوشمند و اعمال سياست­هاي جديد اين است كه به عنوان بسته­اي به ارایۀ بهتر مسكن، حمل و نقل، توسعۀ اقتصادي، محيط زيست بپردازد و نتايج آن، نسبت به روش سنّتي، به توسعه بیانجامد. (Hosseinzadeh Daleer and Safari, 2012: 102) شهر هوشمند در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مزایای فراوانی دارد که مهم‌ترین آنها در جدول شماره (2) ارائه شده است.

 

جدول 2. مزایای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهر هوشمند

بعد	مزایا
اقتصادی	- کاهش هزينۀ خدمات و هزينه­هاي توسعه. - محدودسازي گسترش­هاي شهري و حفاظت از اراضي كشاورزي و باغات. - كاهش هزينه­هاي حمل و نقل. - صرفه­جويي ناشي از تجميع. - حمل و نقل كارآمد. - حمايت از صنايعي كه به محيط­هاي با كيفيّت بالا وابستگي دارند.
اجتماعی	-       بهبود فرصت­هاي حمل و نقل، به­­خصوص براي كساني كه توانايي رانندگي ندارند. -       تمركز فعّاليت­هاي محلي در محلات و ارتقاي كيفيت زندگي امنيّت بيشتر و محيط فعّال­تر. -       فرصت­هاي بهتر براي خانه­سازي. -       بالا بردن فعاليّت­هاي فيزيكي و بهبود شرايط بهداشت. -       حفاظت از منابع منحصر به فرد فرهنگی.
زیست محیطی	-       محافظت از فضاهاي سبز و حيات وحش. -       افزايش استفاده از حمل و نقل عمومي و كاهش ضايعات زيست­محيطي. -       كاهش كلي آلاينده­ها و گازهاي گلخانه اي. -       كاهش آلودگي آب­ها.

Source: Hosseinzadeh Daleer and Safari, 2012: 109

 

«آندریا کاراگلیو و همکاران» در سال (2009) در مقاله­ای تحت عنوان «شهرهای هوشمند در اروپا» بر شش محور اصلی در یک شهر هوشمند (استفاده از زیرساخت شبکه، تأکید بر تجارت، شمول اجتماعی ساکنین شهری مختلف در خدمات عمومی، صنایع خلّاق و با فناوری بالا، توجه عمیق به نقش سرمایه­های ارتباطی و اجتماعی در توسعۀ شهری و سرانجام پایداری اجتماعی و زیست­محیطی) تأکید و نتیجه­گیری می­کنند که رابطه مثبتی بین ثروت شهری و حضور نیروهای حرفه­ای خلّاق در یک شهر هوشمند وجود دارد. (2009, Caragliu )

«نِم و پاردو» چارچوب دیگری را برای مفهوم­سازی شهرهای هوشمند توسعه داده­اند. از نظر آنها عوامل کلیدی عبارتند از: فناوری، انسان و نهادها. آنها دوباره دریافتند که ابعاد شهرهای هوشمند عبارت است از: فناوری (به عنوان ابزاری که برای نوآوری به کار گرفته می­­شود)، سازمان (برای مدیریت نوآوری)، سیاست (برای ایجاد یک محیط توانمند) و شرایط پیرامونی­اش. (Nam &Pardo, 2011)

«چورابی و همکاران» (2012) در یک پژوهش با عنوان «آشنایی با شهرهای هوشمند؛ یک چارچوب یکپارچه» ضمن اشاره به تعاریف مختلف در ادبیّات شهرهای هوشمند، هشت عامل اصلی را در یک چارچوب یکپارچه در مورد ابتکار شهرهای هوشمند (1. مدیریت و سازمان 2. فناوری 3. حکمروایی 4 .سیاست 5. مردم و جوامع 6. اقتصاد 7. زیرساخت ها و 8. محیط طبیعی) معرفی می­کنند. آنها فناوری را به عنوان یک فرا عامل در نظر می­گیرند که هفت عامل دیگر را تحت تأثیر قرار می دهد. (Chourabi, et, all, 2012)

«آناستازیا» (2012) در یک کار پژوهشی با عنوان «مفهوم شهرهای هوشمند؛ به سمت توسعه جوامع» به بسط مفهوم شهرِ هوشمند از طریق کاوش معانی مختلف آن، ظرفیت­ها و ابعاد کلیدی آن برای توسعه جوامع می­پردازد و اشاره می­کند که پیشرفت­های شبکه باند پهن (ارتباطات بی­سیم، ماهواره­ای و کابلی و...) تا حدّ زیادی قابلیّت­های تعامل بازیگران مختلف (افراد، کسب و کارهای کوچک، نهادها و حکومت محلی) را از طریق فراهم کردن دسترسی به منابع اطلاعات و دانش در سراسر شهر و همچنین طیف وسیعی از ابزارها برای اتصال در سطح محلی و جهانی تحت تأثیر قرار می­دهد. در بخشی از این مقاله به تجربه شهر (ترایکالا) اشاره شده که اوّلین شهر هوشمند در کشور یونان است و این شهر توسط ای سی اف در سه سال متوالی ( 2009 ،2010 ،2011 )جایزه شهر هوشمند برتر را در میان 21 شهر دریافت کرده است. (, 2012 Anastasia)

«بابانسب و ضرابی» (1393) پژوهشی با هدف تحلیلی بر شاخص­های شهروند الکترونیکی از نظر شهروندان در شهر (تبریز) انجام دادند. نوع تحقیق با توجه به هدف کاربردی- توسعه­ای و از نظر ماهیّت و روش از نوع، توصیفی_ تحلیلی و پیمایشی است. یافته­های پژوهش، حاکی از آن بودند که کیفیّت دسترسی شهروندان به امکانات ICT و مراکز خدمات­­رسانی الکترونیک، نسبتاً مناسب هستند. از نظر شاخص­های شهروند الکترونیکی، میانگینِ به دست آمده 79/2 با در نظر گرفتن زیرساخت­ها، در سطح مطلوبی قرار دارد.

«احمدی و همکاران» (1395) در مقاله­ای به این نتیجه دست یافته­اند که بین اعتماد اجتماعی و شهروند الکترونیک، رابطه معناداری وجود دارد و یافته­های پروژه، نشان می­دهد که با افزایش اعتماد اجتماعی، میزان استفاده از خدمات الکترونیک افزایش یافته و شهروند الکترونیک بیشتر محقق شده است.

«سجّادی و آقایی» (1395) در مطالعه­ای به ارزیابی شاخص­های شهروند هوشمند و مؤلفه­های تأثیرگذار بر آن در محلّه (ولنجک تهران) پرداختند. روش پژوهش، به صورت توصیفی- تحلیلی واز لحاظ هدف،کاربردی-توسعه­ای بود. یافته­های پژوهش، حاکی از آن بودند که محلّه وِلنجَک دارای سطح متوسطی از شهروندان هوشمند است. نتایج آزمون تی نشان می­داد که شاخصِ اجتماع محوری با میانگین 58/2 دارای کمترین میانگین و شاخص طبیعت دوستی با میانگین 40/2 دارای بیشترین میانگین است. همچنین براساس نتایج آزمون اسپرمن و رگرسیون بین متغیرهای فردی و رفتار هوشمند شهروندان، همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد.

«روستایی و همکاران» (1397) در پژوهشی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به شناسایی مؤلفه­های زیرساختی شهر هوشمند در شهرداری تبریز پرداختند. نتایج تحقیق بر اهمیّت سه دسته از عوامل ترکیبی در ایجاد شهر هوشمند تأکید داشتند که عبارتند از: مدیریّت و سیاست (عوامل نهادی)، منابع انسانی و سرمایه اجتماعی (عوامل انسانی) و فناوری اطلاعات و ارتباطات (عوامل فناوری). تحلیل زیرمعیارها حاکی از آن است که برای تبدیل ظرفیت های شهر هوشمند به زیرساخت، باید تغییر ساختاری و رویکردی در عوامل نهادی صورت پذیرد.

در مجموع باید گفت: شهر هوشمند، یک منطقۀ شهری است که از انواع مختلف حسگر‌های الکترونیکی برای جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آن‌ها استفاده می‌کند؛ این اطلاعات برای مدیریّت دارایی‌ها و منابع شهری کارآمد است. این فرایند، شامل اطلاعات جمع‌آوری شده از شهروندان، دستگاه‌ها و منابع شهری است که پردازش، تجزیه و تحلیل می‌شود تا به نظارت و مدیریّت ترافیک و حمل و نقل، سیستم، نیروگاه، آب، تأمین شبکه های، زباله، مدیریت، قانون اجرای سیستم‌های اطلاعاتی و مدارس و کتابخانه‌ها و بیمارستان‌ها و دیگر خدمات اجتماعی کمک کند. به اعتقاد نویسندگان، شهر هوشمند به شهری گفته می‌شود که بر اساس آخرین نظریه‌های تکامل یافته مدیریّت شهری بر پایۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات، داری شش معیار اصلی شامل اقتصادِ هوشمند (رقابت پذیری)، حکمروایی هوشمند (مشارکت)، محیط هوشمند (منابع طبیعی)، جامعۀ هوشمند (سرمایۀ اجتماعی و انسانی)، جابجایی هوشمند (حمل و نقل و ICT) و زندگی هوشمند (کیفیت زندگی) باشد.

در این پژوهش تأکید ما بر روی ویژگی چهارم یعنی«جامعۀ هوشمند» است. در یک جامعۀ هوشمند، شهروندان باید بدانند که داده‌های به دست آمده از آن‌ها به چه صورت مورد استفاده قرار می‌گیرد. مردم باید بدانند که مزایای این شهرهای هوشمند چیست و چگونه می‌توانند بهترین استفاده را از آن‌ها کنند. به عبارتی سواد دیجیتال شهروندان باید افزایش یافته و مردم "هوشمند" شوند. این جامعۀ هوشمند باید دارای هفت فاکتور اصلی باشد. این فاکتورهای اصلی در شکل زیر نشان داده شده است.

 

شکل 2. عوامل و شاخص‌های هفت گانۀ جامعۀ هوشمند

(Source: Giffinger et al. 2007; Giffinger, 2017; Borsekova et al. 2018)

روش پژوهش

روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جدول شماره (3) شاخص­ها و زیرشاخص­ها را نشان می­دهد که مبنای طراحی پرسشنامه است. لازم به ذکر است که هفت شاخص اصلی براساس مطالعۀ پیشینۀ تحقیق (شکل 2) گردآوری شد و سهم نویسندگان حاصل مجموع زیرشاخص­ها است.

در این پژوهش دو پرسشنامه طراحی شد. پرسشنامه اول به بررسی وضعیّت شهر بجنورد براساس شاخص­های جامعۀ هوشمند. از دیدگاه شهروندان اختصاص داشت که در این فرآیند 473 نفر در تکمیل پرسشنامه­ها همکاری کردند. اطلاعات گردآوری شده از این مسیر، در محیط نرم­افزار «IBM SPSS Statistic 22» و با استفاده از آمار توصیفی و آزمون تی تحلیل شد. پرسشنامه دوّم پژوهش به کارشناسان برنامه­ریزی و مدیریت شهری اختصاص یافت. پرسشنامۀ کارشناسان براساس مقایسۀ زوجی و با هدف تبیین ضریب اهمیّت شاخص‌های اصلی پژوهش طراحی شد.

 با توجّه به بررسی تعداد نمونه­های کارشناسان در سایر پژوهش­ها که بین 15 تا 20 نفر بود، 17 نفر از کارشناسان برنامه‌ریزی شهری _افرادی که در زمینۀ مسائل شهری بجنورد آگاهی داشتند و در ضمن در رشته­های مرتبط دانشگاهی نیز تحصیل کرده­اند و همچنین در ادارات این شهر مشغول به فعالیّت هستند_ در تکمیل پرسشنامه­ها همکاری نمودند. در این فرایند 5 نفر فوق لیسانس شهرسازی با گرایش برنامه‌ریزی شهری، 2 نفر دکتری شهرسازی، 3 نفر فوق لیسانس جغرافیا با گرایش برنامه­ریزی شهری، 7 نفر دکتری جغرافیا با گرایش برنامه­ریزی شهری بودند. اطلاعات گردآوری شده از پرسشنامۀ کارشناسان، در محیط نرم­افزار (EXPERT CHOICE) تحلیل شد.

 

جدول 3. شاخص های مورد مطالعه در پژوهش

شاخص	زیرشاخص
سطح صلاحیّت (13)	-       اهمیّت شهر به عنوان مرکز دانش (دانشگاه­ها و مراکز تحقیقاتی رده بالا). -       جمعیّت دارای سطح 6-5 از طبقه بندی استاندارد بین المللی آموزش (برخورداری جامعۀ از سواد رسانه‌ای، توانایی جامعۀ در تحقیق و پژوهش در زمینه فناوری اطلاعات و همچنین سهم بالای تحصیلات دانشگاهی) . -       مهارت های زبان های خارجی. -       استفاده از فناوری­های نوین در انجام امور و خدمات شهری. -       واحدهای تحقیق و توسعه. -       مراکز فنی و حرفه ای. -       دسترسی به فناوری­های اینترنتی. -       شرکت­های دانش­بنیان. -       برنامه و فعالیّت­های آموزشی. -       سطح تحصیلات شهروندان. -       شاغلان با تحصیلات عالی. -       افراد عالی رتبه. -       تعداد نخبگان.
علاقه به یادگیری در طول زندگی (9)	-       وام خرید کتاب به ازای هر شهروند.         -       درصد مشارکت در یادگیری مادام العمر (وجود مراکز آموزشی رایگان و همیشگی برای آموزش به شهروندان در خصوص مسائل اصلی شهر همچون سواد رسانه­ای، مسائل زیست­محیطی، فرهنگ شهروندی و ...).         -       مشارکت در دوره­های زبان­های خارجه.         -       وجود آموزشگاه برای آموزش زبان­های خارجه.         -       سطح کیفی سرانۀ مطالعۀکتاب در بین شهروندان.         -       سطح کیفیّت کتابخانه­ها.         -       سطح کیفی مطبوعات.         -       سطح کیفی مراکز فرهنگی و هنری.         -       وجود غرفه­هایی در سطح شهر برای مطالعۀ افراد.
تکثّرِ اجتماعی و قومی (5)	-       تنوّع قومی. -       زندگی مسالمت­آمیز اقوام مختلف. -       وحدت و همبستگی اقوام مختلف در شهر. -       پذیرش قومیّت­های مختلف توسط شهروندان. -       مهاجرپذیری شهر.
انعطاف پذیری (12)	-       درک جست-وجو و گرفتن یک شغل جدید توسط شهروندان (قدرت ریسک شهروندان). -       انگیزۀ تغییر در کیفیّت زندگی در بین جوانان و مردم شهر. -       برخورداری جوانان و مردم شهر از پشتکار و ایستادگی. -       علاقۀ شهروندان به خود اشتغالی. -       وجود انگیزۀ زیاد نوخواهی و به‌روز شدن در بین جوانان . -       استفاده مردم و جوانان از شیوه‌های نو در انجام فعالیّت‌ها. -       برخورداری جوانان، از کنجکاوی و فکر کشف موارد جدید. -       میزان تلاش جوانان، برای آغاز پروژه‌های ناشناخته و جدید. -       میزان برخورداری جوانان از ایده‌های جدید و متنوّع برای فعالیّت در شهر . -       وجود فرصت‌های شغلی جدید در شهر. -       وجود فعالیّت­های 24 ساعته در شهر (زیست شبانه). -       وجود فضاها و میدان­های شهری با قابلیّت استفاده در مراسم­های مختلف.
خلاقیّت (20)	-       سهم افرادی که در صنایع خلّاق فعالیّت می­­کنند. -       برگزاری انواع رویدادهای فرهنگی و هنری بومی و آئینی در سطح شهر. -       کیفیّت گردشگری و جذب گردشگران در شهر. -       مراسم و جشن­های خیابانی. -       نمایشگاه­های صنایع دستی و بومی. -       انجمن­های ادبی. -       آموزشگاه موسیقی و هنر . -       خلاقیّت شغلی (وجود فرصت­­های شغلی و منابع درآمدی متنوّع در شهر). -       فعالیّت کارآفرینان در شهر. -       حمایت دولت و سایر مسئولین محلّی از فعالیّت خلّاقانه مردم شهر. -       پشتیبانی از کار آفرینی خلّاقانه. -       ایجاد مراکز همگرایی افراد خلّاق. -       توسعه و بهبود آموزش و مربیگری در زمینه مهارت کسب و کار. -       ایجاد و بهبود فضاهای خلّاقانه شهری. -       ایجاد فضاهای با ثبات و مطمئن برای هنرمندان. -       ایجاد سازوکارهای تأمین منابع مالی برای پروژه­­های خلّاقانه. -       توسعه فرهنگ خطرپذیری. -       مراکز ورزشی متنوّع. -       مراکز خرید متنوّع. -       جاذبه­­های فرهنگی و هنری.
جهان شهرگرایی و ذهنیّت باز (5)	-       میزان مشارکت رأی­دهندگان در انتخابات ملّی. -       الگوبرداری از ایده­­های جهانی در حلّ مسائل جامعه توسط شهروندان. -       الگوبرداری از ایده­های جهانی در حلّ مسائل جامعه توسط مدیریّت شهری. -       عدم وجود تعصّب­های غلط در بین شهروندان. -       پیگیری مداوم تحوّلات جهانی در زمینه­­های مختلف.
مشارکت در زندگی عمومی (10)	-       مشارکت رأی­دهندگان در انتخابات محلّی. -       مشارکت در کارهای داوطلبانه. -       حسّ مسئولیت­پذیری افراد. -       مشارکت در حل مسائل شهر. -       مشارکت در حل مسائل محلّه زندگی خویش. -       داشتن دغدغه و نگرانی در مورد مسائل و موضوعات شهر. -       میزان آگاهی نسبت به طرح­ها و برنامه­های شهر. -       مشارکت اقتصادی در اجرای طرح­ها و برنامه­­های محلّی. -       مشارکت فکری و معنوی در اجرای طرح­­ها و برنامه­های محلّی. -       تعاملات اجتماعی مردم.

Source: Authors, 2021

 

محدودۀ مورد مطالعه

شهر بُجنورد، مرکز استان خراسان شمالی با مساحت ۳۶ کیلومتر مربع، در شمال شرق ایران در طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه در جنوب رشته‌کوه کُپّه‌داغ و شرق رشته‌کوه آلاداغ و شمال رشته‌کوه البرز واقع شده ‌است. بجنورد از شمال با کشور ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است. بجنورد دارای دو منطقۀ شهرداری است. شهرداری مرکزی در خیابان دولت، شهرداریِ منطقۀ یک در خیابان سیّدجمال الدّین اسد آبادی و شهرداری منطقۀ دو در خیابان قیام (منطقۀ شهر ناوک) واقع شده‌اند. آب و هوای بجنورد به‌طور کلی معتدل کوهستانی است از این‌رو تابستان­­های بجنورد آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستان­هایش، سرد زمستانی است. ساکنان شهر، اقوام کردِکرمانج، ترک­های خراسانی، تات‌ها (فارس) و ترکمن­ها هستند.بر پایه گزارشات مرکز آمار ایران، آمار برآوردی جمعیت درسال 1400 شهر بجنورد 240276 نفر بوده ‌است.

 

نقشۀ 1. موقعیّت جغرافیایی محدودۀ مورد مطالعه

Source: Authors, 2021

یافته‌های پژوهش

-       یافته‌های توصیفی پژوهش

در این پژوهش برای بررسی وضعیّت و الگوی توسعۀ شهر بجنورد براساس شاخص­های جامعۀ هوشمند، در بخش اوّل از پژوهش، این شاخص­ها از دیدگاه مردم و شهروندان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی و تکمیل 473 پرسشنامه در شهر بجنورد در جدول شماره (5) ارائه شده است.

 

جدول 4. آمار توصیفی پاسخ دهندگان

نام شاخص					فراوانی		فراوانی نسبی
جنسیّت	مرد			318		23/67
زن		155	77/32
سن	29-20			99		93/20
39-30		132	91/27
49-40		174	79/36
50+		68	38/14
تحصیلات	زیر دیپلم			68		38/14
دیپلم		121	58/25
لیسانس		209	19/44
فوق لیسانس و بالاتر		75	86/15
نوع شغل	بیکار			12		54/2
خانه­دار		88	60/18
کارگر		56	84/11
دانشجو		44	30/9
بازنشسته		88	60/18
آزاد		74	64/15
کارمند دولتی		111	47/23

 

جدول 5. فراوانی و فراوانی نسبی شاخص‌های جامعۀ هوشمند در شهر بجنورد

شاخص				امتیاز کیفی											جمع		میانگین
بسیار مطلوب	مطلوب	نسبتاً مطلوب	نامطلوب	بسیار نامطلوب
سطح صلاحیّت		فراوانی		53		158	245			16		1		473		05/3
فراوانی نسبی	2/11		4/33		8/51			4/3	2/0		100
علاقه به یادگیری در طول زمان		فراوانی		29		65	249			124		6		473		54/2
فراوانی نسبی	1/6		7/13		6/52			2/26	3/1		100
تکثّرِ اجتماعی و قومی		فراوانی		164		235	71			2		1		473		87/3
فراوانی نسبی	7/34		7/49		15			4/0	2/0		100
انعطاف پذیری		فراوانی		40		123	260			49		1		473		87/2
فراوانی نسبی	5/8		26		55			4/10	2/0		100
خلاقیّت		فراوانی		25		73	226			145		4		473		47/2
فراوانی نسبی	3/5		4/15		8/47			7/30	8/0		100
جهان شهرگرایی		فراوانی		21		100	259			87		6		473		69/2
فراوانی نسبی	4/4		1/21		8/54			4/18	3/1		100
مشارکت در زندگی عمومی		فراوانی		36		167	233			34		3		473		97/2
فراوانی نسبی	6/7		3/35		3/49			2/7	6/0		100

Source: Authors, 2021

براساس اطلاعات مندرج در جدول شماره (4) که از نرم­افزار (SPSS) استخراج شده است، می‌توان گفت: شاخص تکثّر اجتماعی و قومی با 5 گویه، بالاترین نمره میانگین یعنی نمره 87/3 را کسب نموده و وضعیّت بهتری نسبت به سایر شاخص­­ها دارد. بیش از 80 درصد از نمونه آماری پژوهش، وضعیّت این شاخص را در سطح مطلوب و بسیار مطلوب ارزیابی نمودند. شاخص سطح صلاحیّت با نمره میانگین 05/3 در رتبه دوّم قرار دارد. در این زمینه بالغ بر 8/51 درصد از نمونه آماری پژوهش، وضعیّت شاخص مذکور را در شهر مورد مطالعه در سطح نسبتاً مطلوب ارزیابی کردند.

همچنین 6/44 درصد از افراد وضعیّت شاخص سطح صلاحیّت را در سطح مطلوب و بسیار مطلوب اظهار نمودند. شاخص مشارکت در زندگی عمومی با نمره میانگین 97/2 در رتبه سوّم قرار گرفت. لازم به ذکر است که 10 سئوال از پرسشنامه به این شاخص اختصاص داشت. در رابطه با شاخص مذکور، 9/42 رصد از افراد وضعیّت این شاخص را در سطح بسیار مطلوب و مطلوب ارزیابی نمودند. 3/49 درصد نیز، سطح کیفی این شاخص را به صورت نسبتاً مطلوب ارزیابی نمودند. براساس نتایج بدست آمده، شاخص­های انعطاف­پذیری، جهان شهرگرایی، علاقه به یادگیری در طول زمان و خلاقیّت به ترتیب در رتبه های چهارم تا هفتم قرار دارند. نمودار شمارۀ 1، مقایسه نمرات میانگین شاخص‌های جامعۀ شهرِ هوشمند در شهر بجنورد را نشان می دهد.

 

 

نمودار 1. مقایسۀ نمرات میانگین شاخص‌های جامعۀ شهر هوشمند در شهر بجنورد

Source: Authors, 2021

- تحلیل آزمون تی

در ادامه بررسی یافته‌های پژوهش، با استفاده از آزمون تی تک نمونه‌ای، وضعیّت کیفی هر یک از شاخص‌های جامعۀ هوشمند، در شهر بجنورد ارزیابی شده است. آزمون t تک نمونه­ای زمانی مورد استفاده قرار می­گیرد که یک نمونه از جامعه داریم و می­­خواهیم میانگین آن را با یک حالت معمول و رایج استاندارد و یا حتّی یک عدد مورد انتظار، مقایسه کنیم. در واقع از آزمون تی برای پاسخ به سؤال اول از پژوهش (شهر بجنورد براساس شاخص‌های هفت­گانه جامعۀ هوشمند در چه وضعیّتی قرار دارد؟) استفاده شد که در ادامه نتایج تشریح می­شود.

براساس خروجی­های نرم­افزار (SPSS) در تحلیل نتایج آزمون تی تک نمونه­ای باید، مقدار سطح معنی­داری (sig.) مورد تفسیر قرار گیرد. در شرایطی که مقدار سطح معنی­داری بیشتر از 05/0 باشد، فرضیۀ صفر تأیید می­شود. در طرف مقابل اگر سطح معنی­­داری کمتر از 05/0 شد، فرضیۀ صفر رد می­شود. در این شرایط براساس اختلاف میانگین با آمارۀ آزمون، در مورد وضعیّت شاخص‌ها تصمیم­گیری می­­شود.

جدول شماره (5) نتایج آزمون تی را نشان می­دهد. براساس اطلاعات ارائه شده در این جدول که از نرم­افزار (SPSS) استخراج شده است، سطح معنی­داری برای دو شاخص سطح صلاحیّت و مشارکت در زندگی عمومی بالاتر از 05/0 بود. بنابراین وضعیّت این دو شاخص را می­توان در سطح متوسط ارزیابی نمود. در زمینۀ سایر شاخص­ها، سطح معنی­داری کمتر از 05/0 است. در این شرایط براساس حدّ ِ بالا و پایین وضعیّت شاخص­ها ارزیابی شده است. نتایج نشان داد که در زمینه شاخص تکثّرِ اجتماعی و قومی، حدِ بالا و پایین مثبت است. بنابراین می­توان گفت: وضعیّت کیفی این شاخص در شهر مورد مطالعه، بالاتر از حدِ متوسط است. حدِ بالا و پایین برای چهار شاخص علاقه به یادگیری در طول زمان، انعطاف پذیری، خلاقیّت و جهان شهرگرایی منفی بوده و براین اساس باید گفت: شاخص­های مذکور در سطح پایین تر از حدِ متوسط قرار دارند.

 

جدول 5. تحلیل آزمون تی در رابطه با شاخص‌های جامعۀ هوشمند در شهر بجنورد

شاخص		آمارۀ آزمون: 3
سطح معنی داری	اختلاف با میانگین		حد بالا		حد پایین		وضعیّت کیفی شاخص
سطح صلاحیّت		103/0		054/0		120/0		011/0-	متوسط
علاقه به یادگیری در طول زمان		000/0		457/0-		383/0-		531/0-	پایین‌تر از حدّ ِ متوسط
تکثّرِ اجتماعی و قومی		000/0		877/0		941/0		813/0	بالاتر از حدّ ِ متوسط
انعطاف پذیری		000/0		127/0-		06/0-		193/0-	پایین‌تر از حدّ ِ متوسط
خلاقیّت		000/0		526/0-		453/0-		599/0-	پایین‌تر از حدّ ِ متوسط
جهان شهر گرایی		000/0		306/0-		236/0-		376/0-	پایین‌تر از حدِ متوسط
مشارکت در زندگی عمومی		519/0		022/0-		045/0		089/0-	متوسط

Source: Authors, 2021

 

 

- تبیین ضریب اهمیّت شاخص‌ها

یکی دیگر از ابعاد اصلی در پژوهش حاضر تبیین ضریب اهمیّت هفت شاخص اصلی است. برای این منظور از روش مقایسۀ زوجی و پرسشنامۀ کارشناسان استفاده شد. مبنای این روش مبتنی برمقایسۀ زوجی است. دراین راستا، مقایسۀ زوجی شاخص­ها که از پرسشنامۀ کارشناسان جمع بندی شده است، در نمودار زیر قابل مشاهده است.

 

نمودار 2. مقایسۀ زوجی شاخص‌های پژوهش

Source: Authors, 2021

نتایج رتبه­بندی و تبیین ضریب اهمیّت شاخص‌ها نشان داد که، از دیدگاه کارشناسان، شاخص جهان شهرگرایی (F) با ضریب 218/0 نسبت به سایر شاخص­­ها در تحقّق جامعۀ هوشمند از اهمیّت بیشتری برخوردار است. شاخص­های تکثّر اجتماعی و قومی (C) و مشارکت در زندگی عمومی (G) در رتبه­­های دوّم و سوّم قرار دارند. طبق نتایج بدست آمده، شاخص­های خلاقیّت، سطح صلاحیّت، انعطاف­­پذیری و علاقه به یادگیری در طول زمان به ترتیب در رتبه­های چهارم تا هفتم قرار دارند.

 

 

نمودار 3. نمودار ضرایب اهمیّت شاخص های جامعۀ هوشمند

Source: Authors, 2021

 

- تحلیل دو بُعدی یافته‌های پژوهش

در مراحل قبلی پژوهش، وضعیّت شهر بجنورد براساس شاخص‌های هفت­گانۀ جامعۀ هوشمند بررسی و نمره میانگین هر شاخص از دیدگاه شهروندان در محیط نرم­­افزار (SPSS) محاسبه شد. در ادامه با استفاده از روش مقایسه زوجی، ضریب اهمیّت شاخص‌های جامعۀ هوشمند از دیدگاه کارشناسان تبیین شد. در این مرحله از پژوهش به تلفیق نتایج و تحلیل دو بعدی اقدام شده است. در این روش، ابتدا نمره میانگین نسبی برای هر شاخص محاسبه شد. جدول شماره (6)، خلاصه نتایج پژوهش را به نمایش می­گذارد.

 

جدول 6. نمرات میانگین، میانگین نسبی و ضرایب اهمیّت شاخص‌های جامعۀ هوشمند

شاخص	نماد شاخص	نمره میانگین	نمره میانگین نسبی	ضریب اهمیّت
سطح صلاحیّت	A	05/3	149/0	107/0
علاقه به یادگیری در طول زمان	B	54/2	124/0	072/0
تکثّرِ اجتماعی و قومی	C	87/3	189/0	196/0
انعطاف پذیری	D	87/2	140/0	078/0
خلاقیّت	E	47/2	121/0	16/0
جهان شهر گرایی	F	69/2	131/0	218/0
مشارکت در زندگی عمومی	G	97/2	145/0	169/0

Source: Authors, 2021

 

پس از محاسبۀ نمرۀ میانگین نسبی، در یک نمودار دو بعدی، پراکندگی شاخص­­ها تحلیل شد. در این روش، شاخص­هایی که ضریب اهمیّت بیشتری داشته و در عین حال از نمرۀ میانگین نسبیِ پایین تری برخوردار بودند_ به عنوان شاخص­های با اولویّتِ اجرایی بالا_انتخاب شدند. در واقع این شاخص­­­ها، مواردی هستند که از دیدگاه کارشناسان اهمیّت بالایی داشته و در عین حال از دیدگاه جامعۀ محلّی وضعیّت مناسبی ندارند. برون داد نتایج در شهر بجنورد نشان می­­دهد که دو شاخص سطح خلاقیّت و جهان شهرگرایی در این شرایط قرار دارند. لذا در شهر بجنورد برای توسعۀ جامعۀ هوشمند در گام­های اولیّه باید وضعیّت این دو شاخص را بهبود بخشید. نمودار شماره (4) تحلیل دو بُعدی شاخص­های جامعۀ هوشمند در شهر بجنورد را نشان می­دهد.

 

نمودار 4. تحلیل دو بعدی شاخص‌های جامعۀ هوشمند در شهر بجنورد

Source: Authors, 2021

 

نتیجه گیری

این پژوهش با یک رویکرد نوآورانه، موضوع جامعۀ هوشمند را در شهر بجنورد مورد بررسی قرار داد. انتخاب هفت شاخص استاندارد و بین­المللی در این حوزه از نوآوری­های اصلی پژوهش است. اما بررسی پیشینه تحقیق نشان داد که پژوهشگران عمدتاً بر موضوع شهر هوشمند و کاربرد فناوری­های نوین در شهرها تأکید داشته­اند. تنها پژوهشی که ارتباط موضوعی با پژوهش حاضر دارد، پژوهش «عین القُضاتی و همکاران» است که با عنوان «شناسایی عوامل موثر بر ایجاد جامعۀ سبز، هوشمند و پشتیبانی از تولید ملّی با تأکید بر علوم و فناوری‌های نوین همگرا» انجام دادند. در ادامه در مورد یافته­های پژوهش بحث انجام شده است.

مهمترین ابزار در تحقّق جامعۀ هوشمند، تدوین یک راهبرد برای شهر هوشمند است که شامل چندین مرحله می‌شود. در این باره می­توان به: (تعریف مفاهیم مرتبط با شهر هوشمند، طراحی و برنامه‌ریزی فرآیند، مشارکت و تهیه پیش‌نویس رویکردها با ذینفعان اصلی، اولویّت‌بندی طرح‌ها و تبیین نقشه راه) اشاره کرد. همچنین تدوین راهبرد شهر هوشمند به پنج گام اصلی نیاز دارد؛ 1. تبیین چشم‌انداز براساس نقاط قوّت، 2. ترغیب مشارکت شهروندان، 3. ترغیب مشارکت بخش خصوصی، 4. شناسایی حوزه تمرکز اصلی شهر هوشمند و 5. اولویّت‌بندی فرصت‌ها. البته گام ششمی هم در تدوین راهبرد شهر هوشمند وجود دارد که شامل برنامه‌ریزی، طبقه‌بندی و تأیید اعتبار طرح‌ها است. یکی از شاخص­های اصلی در این پژوهش مشارکت در زندگی عمومی بود. در این زمینه باید گفت: مشارکت در مراحل اولیّه، یک موضوع متداول در تمام پروژه‌ها و برنامه­های شهری است و سهیم بودن شهروندان در مراحل تدوین و اجرای برنامه­های شهر هوشمند موجب تسریع در انجام امور می­شود.

 

یکی دیگر از راهکارهای تحقّق جامعۀ هوشمند، فراگیری کارهای رایانه­ای در شهرهای هوشمند است. براین اساس یک شهر زمانی به معنای واقعی کلمه، "هوشمند" می‌شود که تمام شهروندان آن برای این هوشمندسازی آماده باشند، بنابراین برنامه‌ریزان شهری و نوآوران باید در هنگام برنامه‌ریزی چشم‌انداز شهرها، شرایط لازم برای آموزش شهروندان هوشمند را در نظر بگیرند و تمرکز برنامه‌ریزی‌ها در جهت کاهش شکاف امور وابسته به رایانه باشد که اگرنه، امکان دارد که برخی از گروه‌های جمعیّتی در شهر از تجربه خدمات شهر هوشمند محروم بمانند. البته علاوه بر آموزش، شهروندان نمی‌توانند بدون وجود دستگاه‌ها و تجهیزات مناسب به خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند و اغلب حتّی برخی از گروه‌های جمعیّتی خاص و آسیب‌پذیر همانند: افراد مسن، اقلیّت‌ها یا فقرا به چنین دستگاه‌هایی دسترسی ندارند. بنابراین در برخی از شهرها برای رفع این مشکل، بایستی امکان دسترسی به دستگاه‌ها و تجهیزات لازم در اماکن عمومی فراهم آید. پس از تأمین تجهیزات، نوبت به تسهیل دسترسی به اینترنت است. یکی از متداول‌ترین روش‌های ایجاد دسترسی به اینترنت از طریق بودجه دولتی، توسعه دسترسی رایگان به وای‌فای عمومی است. در این پژوهش موضوع جامعۀ هوشمند با هفت شاخص اصلی شامل سطح صلاحیّت، علاقه به یادگیری در طول زمان، تکثّر اجتماعی و قومی، انعطاف پذیری، خلاقیّت، جهان شهر گرایی و مشارکت در زندگی عمومی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در شهر بجنورد برای تحقّق جامعۀ هوشمند باید بر روی دو شاخص خلاقیّت و جهان شهرگرایی تمرکز بیشتری نمود.

در رابطه با جهان شهرگرایی باید گفت: که جهان شهرگرایی در نتیجۀ رشدِ فزایندۀ ارتباطات و مناسبات بین المللی جنبۀ جدّی تری به خود گرفته است. از ویژگی‌های افزایش تعاملات جهانی این است که اتّفاقی که در یک نقطه از جهان رخ می‌دهد در جاهای دیگر دنیا هم طنین­انداز می شود. بر این اساس سرنوشت کشورها در چنین جهانی با یکدیگر همپوشانی دارند. با توجه به وابستگی متقابل کشورها به یکدیگر از یک سو و سرنوشت مشترک آنها از سوی دیگر باعث می‌شود تا نیاز به بازتعریف در اصول و هنجارهای جهانی احساس شود. مشکلات و معضلات جهانی در حال حاضر نیاز به اتّفاق نظر جهانی دارد و رفع و حل آنها مستلزم اراده جهانی کشورهای مختلف است. در این پژوهش بحث هم‌آفرینی و مشارکت در توسعۀ شهر هوشمند مورد توجه قرار گرفته است. براین اساس بهره‌بردن از مشارکت همه ذینفعان از جمله کسب‌وکارها، استارت‌آپ‌ها، دانشجویان و عموم مردم می‌تواند به ارایۀ ایده‌ها و بازخوردهای سازنده به دولت‌های شهری منجر شود و تجربه نشان داده که شهروندان علاقمند به مشارکت و تصمیم‌گیری برای آینده شهر خود هستند. 

شهرهوشمندتنها باایجادفناوری درشهرهاشکل نمی گیرد.بااینکه فناوری عاملی الزامی وتاثیرگذاردرهوشمند سازی شهرها است،اما نمی تواندتنهاعامل مکفی باشد.ایران درموضوع شهرهوشمند عملکرد خوبی به نسبت سایر کشور های جهان ندارد لذاکشورما هنوز باچالشهای متفاوتی برای دستیابی به شهرهوشمند مواجه است.برای حل این چالش ها لازم است که در مرحله اول به شناخت کامل شهر هوشمندو ایجاد تمایز آن با رویکرد شهرالکترونیک اهتمام داشت.نظربه عدم تحقق زیرساختهای شهرالکترونیک درشهربجنورد،ورودبه مباحث شهرهوشمند،شاید کمی زودهنگام به نظربرسدلکن محقق امیدواراست باانجام این پژوهش گامی دراین مسیر برداشته باشد.

 

 

 

References

Abddollahi, A. S, Fattahi, M (2017). Evaluation of smart urban growth indicators using ELEKTRE technique (Case study: regions of Kerman city). MJSP. 2017; 21 (2):147-171. (in Persian)

Akbarzadeh, A., Ahmadi, H., Azadeh, R. (2016). Evaluation the desirability of urban sidewalk based on qualitative factors Case study: Alam al-Hoda sidewalk in Rasht city. Journal of Research and Urban Planning, 7(25), 125-140. (in Persian)

Albino, V., Berardi, U., & Maria Dangelico, R. (2015). Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives. Journal of Urban Technology (The Society of Urban Technology) 22, no. 1, 3-21.

Anastasia, S. (2012). The concept of smart cities;Towards community development? Networks and communication studies. 26.

Behzadfar, M. (2002). Necessities and obstacles to creating a smart city in Iran, Honarhaye ziba, 15. 14-27. (in Persian)

Caragliu, A. (2009). Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science – CERS. A13, L90, O18, R12.

Chourabi, H. Nam, T. Walker, S. Gil-Garcia, J. R., Mellouli, S., Nahon, K. ... & Scholl, H. J. (2012, January). Understanding smart cities: An integrative framework. In System Science (HICSS), 2012 45th Hawaii International Conference on (pp. 2289-2297). IEEE

Dehghani, M., Haghighat Naeini, G., & Zebardast, E. (2022). Typology of Knowledge-Based Spaces. Motaleate Shahri, 11(42), 103-117. (in Persian)

Dubbeldeman, R., & Ward, S. (2015). Deloitte, Smart Cities, How rapid advances in technology are reshaping our economy and society, Smart Cities – A Deloitte Point of View, Version 1.0, pp:1-86. Accessible on http://www.deloitte.nl.

Egger, S. (2006). Determining a sustainable city model. Environmental Modelling & Software, 21(9), 1235-1246.

Gargiulo, C., Pinto, V., & Zucaro, F. (2013). EU smart city governance. TeMA-Journal of Land Use, Mobility and Environment, 6(3), 356-370.

Hekmatnia, H., Ansari, Z. (2011). Planning of Housing in Meybod with Sustainable Development Approach. Human Geography Research, 44(79), 191-207. (in Persian)

Hosseinzadeh Daleer, K., Safari, F. (2012). The Impact of Smart-Growth Planning on Urban Spatial Development. Geography and Urban Space Development, 1, 99-133. (in Persian)

Masnavi, M. (2003). Sustainable development and new urban development paradigms: "compact city" and "large city", Journal of Environmental Studies, 29(31),

Nam, T. Pardo, T. A. (2011). Smart City as Urban Innovation: Focusing on Management, Policy, and Context. ICEGOV Tallin, Estonia.

Piri, F., aman pour, S., abaspour, M. (2015). Spatial analysis of healthy city indicators in Ilam’s townships centers. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 10(31), 45- 60. (in Persian)

Roseland, M. (1997). Dimensions of the eco-city, Cities, Vol. 14 (4): 197-202.

Saberifar, R. (2020). Determination and Identify Factors Influencing in Designing an Smart Organization Model for Urban Management (Case study: Municipality of Mashhad). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 8(2), 445-467. (in Persian)

Sargolzaei, S., mohamdi, M., Mokhtari. M.A., R., & Shiran, G. (2021). Identifying the factors affecting the acceptance of technology in the municipality using the method of grounded theory. Motaleate Shahri, 10(39), 41-54. (in Persian)

Shafiei, Z., Farrokhean, F., and Mirghadr, L. (2014). Isfahan as a creative city of handicrafts with a tourism development approach, Geography, 12(43), 251-278. (in Persian)

Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., & Bilyamin, S. F. I. (2012). Walkable environment in increasing the livability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 167-178. (in Persian)

Tosun, C.,)2008), Challenges of Sustainable Tourism Development in Developing World: The Cases of Turkey, Journal of Tourist, Managament, Vol. 22, No. 2, PP. 289-303.

Zyari, K. and Janbabanezhad, M. H. (2009). Healthy city views and opinions, shahrdariha, 9(53), 14-23. (in Persian)

 

---

[1]  Sachs

[2]  Cocoyoc declaration

[3]  Ward

Analysis of the situation of Bojnourd city based on the indicators of intelligent society

Aghil Abasi

Ph.D student, Department of Geography and Urban Planning, Shirvan Branch, Islamic Azad University, Shirvan, Iran

Mehdi vatanparast*

Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Shirvan Branch, Islamic Azad University, Shirvan, Iran

Ezzatullah Mafi

Assistant Professor, Department of Geography , Mashhad Branch, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

Abstract Introduction: Urban settlements are facing complex issues due to physical expansion and population growth. In fact, with the expansion of cities and increasing problems of urban life, people's expectations from officials to create welfare opportunities have increased, and for this reason, it is necessary to build a smart city.  Materials and Methods: is descriptive-analytical, and a questionnaire was used to collect information. The statistical population of the research is the citizens of the city of Bojnourd. In this research, 7 main indicators and 74 sub-indices related to the intelligent society are studied. T-test and confirmatory factor analysis have been used for data analysis.  Results and Discussion:The results showed that the index of social and ethnic multiplicity obtained the highest average score of 3.87 and is in a better position than other indicators. The competency level index with an average score of 3.55 is in second place. The public life participation index is also in the third place with an average score of 2.97. According to the results, the indicators of flexibility, urbanism, interest in learning over time and creativity are ranked fourth to seventh, respectively. The results of ranking and explaining the importance of indicators showed that, from the perspective of experts, the global urbanism index (F) with a coefficient of 0.218 is more important than other indicators in achieving an intelligent society.  Conclusion: The indicators of social and ethnic pluralism (C) and participation in public life (G) are in the second and third ranks.The results of two-dimensional analysis in the city of Bojnourd showed that the two indicators of creativity and the world of urbanism are of great importance and are not in a good position for the local people. Therefore, in the city of Bojnourd, in order to develop an intelligent society in the first steps, the situation of these two indicators must be improved. -mail): [e-mail] *(Corresponding Author       Keywords: Analysis, Key Component, Smart Society, Bojnourd