تأثیر عوارض ژئو مورفولوژیک در آسیب‌پذیری کالبدی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر شیراز)

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

محسن کوه پیما ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)
مرضیه موغلی ² (دانشیار عضو هیات علمی گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)
محمدابراهیم عفیفی ³ (استادیار داشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان)

تاریخ دریافت : 1402/05/28 تاریخ پذیرش : 1402/07/18 تاریخ انتشار : 1403/02/04

کلید واژه:

چکیده مقاله :

امروزه به‌کارگیری اصول پدافند غیرعامل در برنامه ریزی شهری با هدف به حداقل رساندن خسارت‌های احتمالی ناشی از تهدیدهای انسان ساخت، جایگاه مهمی دارد. از اینرو هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان اهمیت شاخص‌های ژئومورفولوژی مؤثر بر آسیب پذیری پهنه‌های شهری، ارزیابی شهر شیراز بر اساس این شاخص‌ها و شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر شهر شیراز در شرایط وقوع تهدیدهای انسان ساخت احتمالی است. این پژوهش از نظر روش شناسی، توصیفی - تحلیلی و موردی است. به‌منظور شناسایی پهنه‌های آسیب پذیر شهر شیراز از مدل تلفیقی تحلیل سلسله مراتبی فازی و میانگین‌گیری وزن‌دار مرتب در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. نقشه‌های مربوط به معیارهای سنجش آسیب پذیری با به کارگیری منطق فازی و روش تحلیل سلسله مراتبی Fuzzy ANP در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه و سپس نقشه‌های فازی با استفاده تابع ترکیب خطی وزن‌دار با یکدیگر ترکیب و با استفاده از شیوه میانگین گیری وزن‌دار مرتب (OWA) نقشه‌های نهایی آسیب پذیری محدوده مورد مطالعه تهیه می‌گردد. جهت شناسایی ویژگی و قابلیت و محدودیت‌ها یک عارضه ژئومورفولوژیکی در پدافند غیرعامل در تحلیل این ناحیه از بعد تحلیل سیستم ارضی و نیز تجزیه و تحلیل همه این عوارض با روش و مدل SWOT استفاده گردیده است. بیشترین آسیب پذیری مربوط به منطقه مرکزی شهر و کوی ولیعصر است. عوارض ژئومورفولوژی (ارتفاعات و مخروط افکنه ها) شمال وغرب شهر شیراز اهمیت دو چندان دارد و نسبت به سایر عوارض از اهمیت بیشتری در پدافند غیرعامل برخوردار هستند. دلایل شامل وجود فعالیت‌های گسلی و تکتونیکی، تأثیرات زلزله، تغییرات در روند تاقدیس و چین‌خوردگی‌ها، تأثیر بر روی زیرساخت‌های شهری و اهمیت در پدافند غیرعامل هستند. بنابراین، برنامه‌ریزی مناسب برای مدیریت و پدافند غیرعامل عوارض ژئومورفولوژی در این مناطق توصیه می‌شود.

منابع و مأخذ:

منابع
1. اصغری، صیاد، زینالی، بتول (۱۳۹۴). مطالعه تاثیرات اقلیمی توسعه شهری درشهرستان تهران، 11، (22)، 1394، 58-70
2. انوری، محمودرضا، اکبری، عطاالله، آقاجانی، سمیه. (1399). ارزیابی آسیب‌پذیری پدافندغیرعامل شهر زاهدان با استفاده از روش سلسله مراتب (AHP). مجله علمی و ترویجی پدافندغیرعامل،11(4): 73-86.
3. حسینی امینی، حسن، امیریان، سهراب، بداقلو، ساسان و همکاران. (1398). ارزیابی ساختار شهری در راستای برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل با روش swot (مطالعه موردی: بوشهر)، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا،، 9(2):539-555.
4. حسینی امینی، حسن؛ امیریان، سهراب؛ بداقلو، ساسان؛ پیوسته گر، یعقوب؛ بهناز امین (1398)، ارزیابی ساختار شهری در راستای برنامه ریزی پدافند غیر عامل با روش swot (مطالعه موردی: شهر بوشهر)، جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)» بهار 1398، سال نهم - شماره 2 (جلددوم) ISC ‎17 (539 تا 555)
5. عبدالمالکی، علی، صفری نامیوندی، مهدی، پهنه‌بندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافندغیرعامل مطالعه موردی شهر بروجرد، نشریه علمی پدافند غیرعامل، 1400، دوره دوازدهم، 3، (87-100)
6. عادلی، زین‌العابدین، بیگ بابای، بشیر، اقبالی، ناصر و حاتمی، اصغر. (1395). ارزیابی ساختار شهری در راستای برنامه‌ریزی پدافندغیرعامل با استفاده از روش swot (مطالعه موردی: شهر بناب). 9(32): 151-167.
7. شهرداری شیراز، معاونت برنامه ریزی.
8. مودت، الیاس، ملکی، سعید و دیده‌بان، محمد. (1398). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهری با رویکرد پدافندغیرعامل و مدل‌سازی VIKOR مطالعه موردی کلانشهر اهواز، نشریه علمی پدافندغیرعامل، 10(3): 63-74.
9. Burton, I., Kates, R.W., 1964. The perception of natural hazards inresource management. Nat. Resour. J. 3, 412 – 441
10. White, G.F., 1973. Natural hazards research. In: Chorley, R.J. (Ed.),Directions in Geography, Methuen, London, pp. 193 – 216.
11. UNDRO, 1982. Natural Disasters and Vulnerability Analysis. Of-fice of the United Nations Disaster Relief Coordinator. Geneva,Switzerland
12. Alexander, D., 1993. Natural Disasters. UCL Press and Chapman &Hall, New York, 632 pp
13. Okuda, S., 1970. On the relation between physical geomorphologyand the science of natural disasters. Bull. Disaster Prev. Res.Inst. 19 (25) Part 5, Kyoto, Japan
14. Verstappen, H.T., 1989. Geomorphology, natural disasters and glob-al change. Symposium on Aerospace Survey and Natural Dis-asters. ITC J. (3 – 4), 159 – 164
15. Rosenfeld, C.L., 1994. The geomorphological dimensions of naturaldisasters. Geomorphology 10, 27 – 36
16. rown, A. G., Tooth, S., Bullard, J. E., Thomas, D G., Chiverrell, R.C., Plater, A.J., Murton, J., Thorndycraft, V. R., Tarolli, P., Rose, J., Wainwright, J., Downs, P.,& Aalto, R. (2017). The geomorphology of the Anthropocene: emergence, status and implications. Earth Surface Processes and Landforms, 42(1), 71–90. https://doi.org/10.1002/esp.3943 [Google Scholar]
17. Rosenbaum, M. S., McMillan, A. A., Powel, J. H., Cooper, A. H., Culshaw, M. G., & Northmore, K. J. (2003). Classification of artificial (man-made) ground. Engineering Geology, 69(3), 399–409. https://doi.org/10.1016/S0013-7952(02)00282-X [Google Scholar]
18. Zwoliński, Z., Hildebrandt-Radke, I., Mazurek, M., & Makohonienko, M. (2017). Existing and proposed urban geosites values resulting from geodiversity of Poznań city. Quaestiones Geographicae, 36(3), 125–149. https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0031 [Google Scholar]
19. Bathrellos, G. D. (2007, May 24–26). An overview in urban geology and urban geomorphology. Proceedings of the 11th international Congress, Athens, Bulletin of the Geological Society of Greece, XXXX, 1354–1364. [Google Scholar]
20. Eyles, N. (1997). Environmental geology of urban areas. Geological Association of Canada. Geotext 3. [Google Scholar]
21. Faccini, F., Piccazzo, M., Robbiano, A., & Roccati, A. (2008). Applied Geomorphological Map of the Portofino municipal territory (Italy). Journal of Maps, 4(1), 451–462. https://doi.org/10.4113/jom.2008.1