کاربرد نمادین نام ها و باورهای آیینی - اسطوره‌ای در شعر سیاوش کسرایی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

حسن حیدری ¹ ( دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک )
فاطمه فرزانه ² ( دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک )

تاریخ دریافت : 1393/05/02 تاریخ پذیرش : 1393/08/25 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: نماد, اسطوره, شاهنامه, شعر معاصر, سیاوش کسرایی, Myth, symbol, Shahnameh, contemporary poetry, Siyavash Kasraie,

چکیده مقاله :

با این که ادبیات معاصر ایران، پا به پای تحولات اجتماعی به پیش رفته و مضمون بارز آن، پیش آمدهای اجتماعی و سیاسی است؛ اما عده ای از شاعران هم عصر ما، باوجود هم گامی با پدیده های جامعه از میراث گران سنگ پیشینیان، غافل نمانده اند و در شعر خویش به گونه های مختلف از آن بهره برده اند. سیاوش کسرایی یکی از سخن سرایان معاصر ماست که به ادبیات سنتی ایران، به ویژه شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی، نظر داشته و همواره با دیدی احترامآمیز و درخور ستایش به این اثر جاودانه نگریسته و به آن، دل بستگی خاصی داشته است. کسرایی در شعر خود به شکل بارزی از شخصیت های اسطوره ای و حماسی، استفاده کرده و در بیشتر موارد با توجه به پیشینه ی داستان، به صورت نمادین، آن را جلوه گر ساخته است. وی در چند اثر به بازآفرینی اسطوره های کهن پرداخته که مهم ترین آن منظومه ی "مهره ی سرخ" است. این پژوهش، بازتاب نمادین شخصیت های اسطوره ای را در مجموعه ی اشعار سیاوش کسرایی مورد بررسی قرار داده و می خواهد به این پرسش ها پاسخ بدهد که هدف کسرایی از بازآفرینی اسطوره ها چه بوده است و دیگر این که کدام یک از شخصیت های حماسی در شعر وی، نمود بیشتری داشته و نماد و نماینده ی چه کسانی است. نتیجه این که: کسرایی با هدف بیان عقاید و مرام های خود، به بازآفرینی اسطوره های ملی پرداخته است. وی از میان همه ی شخصیت های اسطوره ای، به "سیاوش" و "سهراب" توجه ویژه ای داشته است و آنان را به صورت نمادی برای جوانان مبارز و رزمنده در نظر گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Although Persian literature’s progressed based on social revolutions and its prominent content is social and political events, a number of our contemporary poets, although have come up with community phenomena, but have valuable heritage of the predecessors so that they interest it in their poetries. Siyavash Kasraie, one of the contemporary poet, paid attention a lot to traditional literature, especially Ferdowsi’s Shahnameh, and this eternal work was so respectful and worthy that he felt belonging to it. Kasraie has used the mythical and heroic personalities within its poetries intentionally. On the other hand, according to history of events, he often represented it as symbolic as it possible. He recreated old myths during a number of his works where “Red Piece” verse is the most important one. At his study, we study the symbolic reflection of mythical personalities within collection of poetries of Siyavash Kasraie and we want to answer the following question: what was the purpose of Kasraie concerning to recreation of myths?, which mythical personality has he represented during its poem and who are they?. Results show that Kasraie recreated the national myths in order to state his beliefs and ideas. He, also, paid attention a lot to “Siyavash” and “Sohrab” among mythical personalities as well as considered it for combative and militant youths.

منابع و مأخذ:

اسلامی­ندوشن، محمدعلی. (1388). چهار سخنگوی وجدان ایران، تهران: قطره، چاپ پنجم.

امین­پور، قیصر. (1368). تنفس صبح، تهران: سروش، چاپ اول.

بارانی، احمد. (1389). ریشه­شناسی نمادهای باستانی (رمزگشایی شعر شاعران پارسی: اخوان ثالث، ابتهاج و ...)، تهران: ترفند، چاپ اول.

حسن­پور آلاشتی، حسین و مراد اسماعیلی. (1388). ادب پژوهی، شماره 9، پاییز 1388، (صص89-106).

حسن­لی، کاووس. (1386). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ دوم.

حسین­پور چافی، علی. (1383). جریان­های شعری معاصر از کودتا (1332) تا انقلاب (1357)، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.

حمیدیان، سعید. (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید، چاپ دوم.

رشیدیان، بهزاد. (1370). بینش اساطیری در شعر معاصر فارسی، تهران: گستره، چاپ اول.

روزبه، محمدرضا. (1383). شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، تهران: حروفیه، چاپ اول.

زمرّدی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوّار، چاپ اول.

رویانی، وحید و منصور حاتمی­نژاد. (1393). آرش سیاوش کسرایی و میدان ادبی ایران، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، س.7. ش 26. تابستان 1393/ (صص67-93)

سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس ج اول، تهران: پالیزان، چاپ اول.

شریفی، محمد. (1388). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو، چاپ سوم.

شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چاپ اول.

شمس­لنگرودی، محمد. (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو ج2، تهران: مرکز، چاپ اول.

صفا، ذبیح الله. (1369). حماسه­سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.

صهبا، فروغ. (1384). کهن­گرایی واژگانی در شعر اخوان، دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره جدید، شماره پنجم، پاییز و زمستان 1384. صص64-41.

عابدی، کامیار. (1379). شبان بزرگ امید: بررسی زندگی و آثار سیاوش کسرایی، تهران: کتاب نادر.

عالی عباس آباد، یوسف. (1387). «شعر منوچهر آتشی و جایگاه اسطوره در آن» پژوهشنامه ی ادب غنائی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ششم، شماره یازدهم، پاییز و زمستان ،1387،صص 131-152.

فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه، براساس نسخه ژول مُل، تهران: الهام، چاپ اول.

قریب، مهدی. (1369). بازخوانی شاهنامه (تأملی در زمان و اندیشه­ی فردوسی)، تهران: توس، چاپ اول.

کسرایی، سیاوش. (1387). مجموعه اشعار، تهران: نگاه، چاپ سوم.

مهرگان، حیدر. (1360). دیدار با آرش، انتشارات حزب توده ایران.

میمنت، میرصادقی. (1373). واژه­نامه هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.

نیما، یوشیج. (1371). مجموعه اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ دوم.