معراج و جلوه‌های عرفانی آن در خمسه امیرخسرو دهلوی

Subject Areas : Persian Language and Literature

noormah  jomepoor ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران.)
javad  kabootari ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهدشت، دانشگاه آزاد اسلامی، دهدشت، ایران)
mohammad  shsfie ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران)

Received: 2022-06-23 Accepted : 2023-01-21 Published : 2023-05-22

Keywords: امیرخسرودهلوی, معراج عرفانی, پیامبر(ص), خمسه,

Abstract :

یکی از مباحث عرفانی کلامی در ادب فارسی، مسئله‌ی معراج و کیفیّت انجام آن است؛ توجه امیرخسرو دهلوی به این مسئله نشان از جایگاه آن در فکر و روش این شاعر برجسته‌ی فارسی دارد. مسئله‌ی معراج در آثار امیرخسرو تنها به عنوان یک مسئله‌ی دینی و کلامی مطرح نشده و ابعاد و جنبه‌های عرفانی فراوانی دارد؛ نشان دادن و اشاره به وجوه مختلف عرفانی آن هدف این تحقیق می‌باشد. به هر حال معراج یکی از بن‌مایه های فکری خاص در فکر و شعر امیرخسرو می‌باشد که بررسی عرفانی این مبحث تا کنون جایگاه چندانی در تحقیقات فارسی نداشته؛ نوع روایت شاعر از معراج و کیفیت انجام آن از مباحث قابل تحلیل می‌باشد.کلیدواژگان:معراج عرفانی، پیامبر(ص)، امیرخسرودهلوی، خمسه.یکی از مباحث عرفانی کلامی در ادب فارسی، مسئله‌ی معراج و کیفیّت انجام آن است؛ توجه امیرخسرو دهلوی به این مسئله نشان از جایگاه آن در فکر و روش این شاعر برجسته‌ی فارسی دارد. مسئله‌ی معراج در آثار امیرخسرو تنها به عنوان یک مسئله‌ی دینی و کلامی مطرح نشده و ابعاد و جنبه‌های عرفانی فراوانی دارد؛ نشان دادن و اشاره به وجوه مختلف عرفانی آن هدف این تحقیق می‌باشد. به هر حال معراج یکی از بن‌مایه های فکری خاص در فکر و شعر امیرخسرو می‌باشد که بررسی عرفانی این مبحث تا کنون جایگاه چندانی در تحقیقات فارسی نداشته؛ نوع روایت شاعر از معراج و کیفیت انجام آن از مباحث قابل تحلیل می‌باشد.کلیدواژگان:معراج عرفانی، پیامبر(ص)، امیرخسرودهلوی، خمسه.

References:

منابع

قرآن مجید.

نهج‌البلاغه علی بن ابی‌طالب (ع)، امام اول، (۱۳۸۸)، نهج البلاغة (ترجمه انصاریان)، چاپ اول، قم، دار العرفان.

ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (بی‌تا) معراج نامه، رشت، عروه‌الوثقی.

دیب، بهروز، (۱۳۷۴)، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، زوّار.

بقلی شیرازی، روزبهان، (۱۳۶۲)، عبهرالعاشقین به کوشش هنری کربن و محمد معین، انجمن ایران‌شناسی فرانسه.

بهار، مهرداد، (۱۳۶۲)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ اول، تهران، طوس.

جعفری، طیبه، (۱۳۹۰)«تحلیل نمادین و کهن الگویی در معراج نامه‌های نظامی»، مجلهٔ ادب پژوهی، شماره ۶.

حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد، (۱۳۸۵)، دیوان حافظ، محقق / مصحح: به اهتمام: محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوار.

حلبی، دکتر علی‌اصغر، (۱۳۷۶)، تاریخ علم کلام در ایران و جهان، چاپ دوم، تهران، اساطیر.

خاتمی، احمد، (۱۳۷۰)، فرهنگ علم کلام، چاپ اول، تهران، صبا.

دهلوی، امیر خسرو، (۱۳۶۲)، خمسه، تصحیح امیر احمد اشرفی، چاپ اول، اصفهان، شقایق.

سبزواری، محقق، (۱۳۸۳)، اسرارالحکم، چاپ اول، قم، مطبوعات دینی.

سجادی، سید جعفر، (۱۳۷۳)، فرهنگ معارف اسلامی، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

سعدی، مصلح بن عبدالله، (۱۳۶۳)، بوستان، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.

طالقانی، نظر علی، (۱۳۷۳)، کاشف الاسرار، جلد ۲، چاپ اول، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.

طرسوسی، ابوطاهر محمد، (بی‌تا)، داراب نامه، به تصحیح ذبیح‌الله صفا، جلد ۱، بی‌جا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

طیب، سید عبدالحسین، (۱۳۶۲)، کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام، چاپ چهارم، بی‌جا، کتابخانهٔ اسلام.

عطار نیشابوری، فریدالدین، (۱۳۸۸)، مصیبت‌نامه، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، بی‌جا.

قشیری، ابوالقاسم، (۱۳۶۱)، آداب‌السلوک، اسماء حسنی، ترجمه محمد افتخار زاده، تهران، جام.

قشیری، عبدالکریم، (۱۳۷۴)، رساله قشیریه، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، ترجمه احمد عثمانی، تهران، علمی و فرهنگی.

میبدی، ابوالفضل، (۱۳۶۱)، کشف‌الاسرار و عده‌الابرار، به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، علمی و فرهنگی.

Refrences

Quran

Nahj al-Balagheh of Ali bin Abi Talib (pbuh), first Imam, 1388, Nahj al-Balagheh(translator: Ansarian), first edition, Qom, Dar al-irfan

Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah, (Bi ta) Me’raj-nameh, Rasht, Urvat al-wosqa

Adib, Behrooz, 1374, Ascension from the perspective of the Qur'an and hadiths, Tehran, Zawar

• .Shirazi, Ruzbahan, 1362, Abhar ol-Ashiqin by Henri Corbin and Muhammad Moein, Iranian Studies Association of France

Bahar, Mehrdad, 1362, A research in Iranian mythology, First edition, Tehran, Toos

Jafari, Tayebe, 1390, Symbolic and archetypal analysis in Merajnamehs of Nezami, Adab Pazhuhi journal, 6^th number

Hafiz Shirazi, Khawaja Shamsuddin Muhammad, 1385, Diwan Hafiz, editor: Muhammad Qazvini and Qasim Ghani, Tehran, Zawar

Halabi, Ali Asghar, 1376, The history of kalam in Iran and the world, second edition, Tehran, Asatir

Khatami, Ahmad, 1370, Farhang -e- elm -e- kalam, first edition, Tehran, Saba

Dehlawi, Amirkhosraw, 1362, Khamse, editor: Amir Ahmad Ashrafi, first edition, Isfahan, Shaqayeq

 Sabzevari, Mohaqeq, 1383, Asrar al-Hekam, first edition, Qom, Matbuaat -e- dini

Sajadi, Seyed Jafar, 1373, Farhang -e- Maaref -e- Islami, third edition, Tehran, Tehran university publication

Saadi, Muslih ibn Abdullah,1363, Bustan, third edition, Tehran, Amirkabir

Taliqani, Nazar Ali, 1373, Kashif al-Asrar, 2^nd volume, first edition, Tehran, Rasaa Institute of Cultural Services

Tarsusi, Abu Tahir Muhammad(Bi ta), Daraab nameh, editor: Zabihullah Safa, volume 1, Bi ja, book translation and publishing company

Tayyeb, Seyed Abdulhossein, 1362, kalem al-tayyeb in writing Islam beliefs, forth edition, Bi ja, Islam library

 Attar Neyshaburi, Faridudin, 1388, Mosibat nameh, editor: Muhammadreza Shafiei Kadkani, Bi ja

 Qoshairi, Abulqasim, 1361, Aadab al-Soluk, Asma Hasani, translator: Muhammad Eftekharzade, Tehran, Jaam

Qoshairi, Abdul Karim, 1374, Resale Qshairie, editor: Badiuzaman Frouzanfar, translator: Ahmad Usmani, Tehran, Elmi va farhangi

Meybodi, Abolfazl, 1361, Kasf ol-Asrar va Edat ol-Abrar, by Ali Asghar Hekmat, Tehran, Elmi va farhangi