طراحی مدل عملیاتی جایگزین های ضمانت در انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک) در بازار سرمایه ایران
محورهای موضوعی : اقتصاد مالیسید محمد حسن ملیحی 1 , علی اسماعیل زاده مقری 2 *
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
2 - اقتصاد و حسابداری -دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
کلید واژه: صکوک, تامین مالی اسلامی, ابزارهای تامین مالی, نگاشت شناختی فازی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر به دنبال آن است تا راه‌حل‌های جایگزین ضمانت در فرآیند انتشار اوراق بهادار اسلامی را به دلیل نقش ضمانت در طولانی‌تر کردن زمان انجام فرآیند و تأثیر آن بر هزینه نهایی تأمینمالی، بررسی نموده و درنهایت راه‌حل‌های احصاء شده از منظر خبرگان را رتبه‌بندی نماید. امروزه نقش بازار سرمایه در تأمینمالی طرح‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، بیش‌ازپیش مورد توجه سیاست‌گذاران اقتصادی قرارگرفته است. بنابراین به منظور دستیابی به جایگاه مطلوب برای بازار سرمایه در تأمینمالی بنگاه‌های اقتصادی، بررسی و رفع گلوگاه‌های موجود در فرآیند انتشار صکوک ضروری هست. جامعه آماری در این پژوهش، خبرگان و افراد کارشناس درزمینۀ مالی اسلامی بودهاند و به منظور اعتبارسنجی مؤلفه‌های احصاء شده جایگزین رکن ضامن از طریق توزیع پرسشنامه به جمعآوری نظرات خبرگان در این رابطه پرداخته شد. اولویتبندی و ارتباط مؤلفه‌ها با یکدیگر از طریق روش دیمتل مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان نیز با استفاده از روش نگاشت شناختی فازی، الگوی جایگزین رکن ضامن در فرآیند انتشار اوراق بهادار اسلامی در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران طراحی شد و مولفههای تاثیرگذار بر آن دسته بندی شده است.
The current research seeks to investigate the alternative solutions of guarantees in the process of issuing Islamic securities due to the role of guarantees in prolonging the process and its effect on the final cost of financing, and finally to rank the calculated solutions from the perspective of experts. Today, the role of the capital market in the financing of projects and economic enterprises has been more and more noticed by the economic policy makers. Therefore, in order to achieve a favorable position for the capital market in the financing of economic enterprises, it is necessary to examine and eliminate the existing bottlenecks in the process of issuing sukuk. The statistical population in this research were experts and experts in the field of Islamic finance, and in order to validate the calculated components instead of the guarantor, opinions of experts were collected through the distribution of a questionnaire. The prioritization and relationship of the components with each other was evaluated through the Dimetal method. In the end, using the fuzzy cognitive mapping method, an alternative model of the guarantor was designed in the process of issuing Islamic securities in the capital market of the Islamic Republic of Iran, and the factors affecting it were categorized.
پیرایش، رضا و زهرا باقری (1394)، بررسی بکارگیری ابزارهای تامین مالی اسلامی (صکوک) در ایران"، کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی، شیراز، مرکز توسعه آموزش¬های نوین ایران (متانا)
حسن زاده، علی و اعظم احمدیان (1391)، تاثیر ابزارهای مالی اسلامی بر رشد سرمایه گذاری، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره اول، صص 7-13.
حسن زاده، علی و اعظم احمدیان (1391)، پیش بینی ظرفیت انتشار صکوک در ایران، تحقیقات مالی اسلامی، دوره 1، شماره 2، صص 57- 87
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق اجاره، مصوب 11/5/1389، اصلاحیه مصوب 23/8/1390 و 11/3/94.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق سفارش ساخت، مصوب 2/9/1392.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه، مصوب 26/9/1390.
شعبانی، احمد و وهاب قلیچ (1390)، قابلیت اوراق بهادار اسلامی در مهار تورم به عنوان ابزار سیاستی، نشریه اقتصاد اسلامی، دوره 11، شماره 43، صص 10-13.
موسویان، سید عباس و حسن بهاری قراملکی (1391)، مبانی فقهی بازار پول و سرمایه، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، تهران، صص 417 – 421.
موسویان، سیدعباس (1386)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ ششم.
ندری، کامران و احمد کارگر مطلق (1389)، امکان سنجی استفاده از صکوک در جهت تامین مالی صادرات، مجله اقتصاد اسلامی، دوره 10، شماره 37، صص 6-12.
نیکو دولتی و ابوالفضل جعفری (1388)، بررسی چالش های مالیاتی تامین مالی از طریق اوراق صکوک اجاره، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره 1، شماره 2، صص 2-7.
توحیدی، محمد (۱۳۹۶)، تحلیلی بر صکوک به پشتوانه دارایی و صکوک مبتنی بر دارایی، مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار
توحیدی محمد؛ مجتبی کاوند و امیر حسین اعتصامی (۱۳۹۳) طبقه بندی اوراق بهادار اسلامی (صکوک) مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار.
هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار (۱۳۹۰)، دستور العمل انتشار اوراق اجاره.
شیرمردی احمدآباد حسین و محمد فطانت فرد (۱۳۹۹)، صکوک وکالت، ابزار مالی نوین در تأمین مالی مسکن، پژوهشهای راهبردی بودجه و مالی، ۱ (۲)، ص۳۲-58.
شیر مردی احمدآباد، حسین (۱۳۹۸)، اوراق جعاله ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت نفت وگاز»، مطالعات اقتصاد اسلامی ۱۱ (۲)، ص ۲۱۸-۲۴۸.
فدائی واحد، میثم و محمدرضا مایلی (۱۳۹۳)، «اولویت بندی عوامل مؤثر بر تأمین مالی در ایران با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی، ۲ (۶)، ص.۱۶۰ – ۱۴۱
موسویان سیدعباس (۱۳۸۶)، صکوک مزارعه و مساقات، ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی ۷ (۲۶)، ص۷۱-۹۶.
موسویان سیدعباس (۱۳۸۶) ابزارهای مالی اسلامی ،(صکوک) :تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس؛ محمدهاشم بت شکن و فرشته رحیمی الماسی (۱۳۹۸)، «طراحی و بررسی فقهی اوراق جعاله جهت تأمین مالی طرح های زیر ساختی حمل و نقل جاده ای در ایران»، تحقیقات مالی ،اسلامی ۸ (۲)، ص۳۰۷-۳۳۸.
موسویان، سیدعباس؛ حسین پور محمد و مجتبی کاوند (۱۳۹۱)، اوراق بهادار (صکوک) وکالت، ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت پتروشیمی، نشریه اقتصاد اسلامی، ۱۲(۴۷)، ص۱۰۳-۱۳۰.
موسویان سیدعباس؛ مجتبی کاوند و حمیدرضا اسمعیلی گیوی (۱۳۸۷)، «اوراق بهادار (صکوک) جعاله، ابزاری کارآمد برای توسعه صنعت گردشگری»، نشریه اقتصاد اسلامی، ۸ (۳۲)، ص۱۴۱- ۱۷۰.
موسویان، سیدعباس (۱۳۸۹)، «اوراق سلف ابزاری برای تأمین مالی پروژه های بالادستی صنعت نفت»، نشریه اقتصاد ،اسلامی ۱۰(۳۹)، ص۸۵-۱۱۶.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق اجاره.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق خريد دين.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق سفارش ساخت.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق مضاربه.
سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل انتشار اوراق منفعت.
شعبانی، احمد و وهاب قلیچ (1390)، قابلیت اوراق بهادار اسلامی در مهار تورم به عنوان ابزار سیاستی، نشریه اقتصاد اسلامی، دوره 11، شماره 43، صص 10-13.
طالبی، محمد و امیر محمد رحیمی (1391)، شناسایی، طبقه¬بندی و اولویت¬بندی ریسک-های مربوط به اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)، جستارهای اقتصادی ایران، دوره 9، شماره 18، ص 2.
مجلس شوراي اسلامي (1376)، قانون نحوه انتشار اوراق مشاركت.
AAOIFI. (2008). Accounting and Auiting Organization for Islamic Financial Institutions's Shari'a Standards. Bahrain: AAOIFI
Dwight Asset Management Company (2005), Fixed Income Sectors: Asset-Backed Securities A primer on asset-backed securities.
Fabozzi, Frank J. Kothari, Vinod (2008), Introduction to Securitization, John Wiley & Sons, Inc.
IIFM (2016), IIFM Sukuk Report (6th Edition) , International Islamic Financial Market.
IIFM (2016), IIFM Sukuk Report (5th Edition) A Comprehensive study of the Global Sukuk Market, International Islamic Financial Market
ISRA & SC (2017), Sukuk: Principles & Practices, International Shariah Research Academy for Islamic Finance.
Kamil, W. A. (2008). Introduction to Sukuk. In R. Ratings, Malaysian Sukuk Market Handbook - Your Guide to the Malaysian Islamic Capital Market, (pp. 21-49). Kuala Lumpur: RAM Rating.
Mensah, Samira & Pruvost, Paul-Henri (2007), Standard & Poor's Approach to Rating Sukuk
Capital Markets, In S. C. Malaysia, Sukuk: Islamic Capital Market Series (pp.
17-38). Kuala Lumpur: Sweet & Maxwell Asia.
Tariq, Ali Arsalan, & Dar, Humayon (2007). Risks of sukuk structures: Implications for resource mobilization. Thunderbird International Business Review, 49 (2),202-223. Doi:10/1002/Tie.2014.Graham D. Vinter, Gareth Price, (2006), “Project Finance A Legal Guide, 202.
Guidelines on Sukuk, Securities Exchange Malaysia 2014
Frank J. Fabozzi, Steven V. Mann · 2005 The Handbook of Fixed Income Securities
Ahmad, N. (2012), Economic Forces and the Sukuk Market, Volume 65,International Congress on Interdisplinary Business and Social Sciences , 127-133
Arsalan, T., (2004), “Managing Financial Risks of Sukuk Structures”, A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Masters of Sciences Loughborough University, Uk: Loughborough University.
Fabozzi, Frank j. Kothari, Vinod. (2008), “Introduction to Securitization “, John Wiley & Sons, Inc
H. Smaoui, S. Nechi, (2017), “Does Sukuk market development spur economic growth? Economic Letters, 41, 136- 147
Jensen, M., Meckling, W. (1976), "Theory of the Firm: Managerial Behavior,Agency Costs and Capital Structure", Journal of Financial Economics, pp.323
Miller, N., Challoner, J. & Atta, A. (2007), "UK Welcomes the Sukuk",International Financial Law Review, No. 26, pp.24-25.