اندازه گیری و تحلیل ریسک سیستمی در شاخص های منتخب بورس اوراق بهادار تهران و بررسی عوامل مؤثر بر آن

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

امیر حسین حاجیلو مقدم ¹ , مهدی ذوالفقاری ² , نعیم شکری ³

1 - دانشگاه تربیت مدرس
2 - گروه علوم اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس
3 - دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1401/03/16 تاریخ پذیرش : 1403/03/08 تاریخ انتشار : 1403/04/20

کلید واژه: ارزش در معرض خطر شرطی, ریسک سیستماتیک, تغییرات نرخ ارز, تغییرات قیمت نفت, داده‌های تابلویی.,

چکیده مقاله :

ریسک سیستمی به معنای احتمال سقوط ناگهانی یک سیستم مالی می‌باشد که کارایی سیستم مالی را مختل می‌کند و باعث بروز واکنش‌های زنجیره‌ای و افزایش انتظارات بدبینانه در سیستم مالی می‌شود. از این رو، هدف از این مقاله اندازه‌گیری و رتبه‌بندی ریسک سیستمی در شاخص‌های منتخب مالی و غیرمالی بورس اوراق بهادار تهران و بررسی عوامل مؤثر بر این ریسک است. برای دستیابی به این هدف، با بهره‎گیری از مطالعه ون کاونبرگ و همکاران (2019) و به کارگیری معیار دلتای ارزش در معرض خطر شرطی (CoVaR∆)، به کمک مدل همبستگی شرطی پویا (DCC) با استفاده از داده‌های روزانه مربوط به شاخص‌های منتخب صنایع بورسی (اعم از مالی و غیر مالی) طی دوره فروردین 1390 تا پایان مرداد ماه 1399، معیار یاد شده محاسبه شده است. سپس با استفاده از رگرسیون داده‌های پانل، ارتباط آن با عوامل مؤثر شامل ارزش در معرض خطر (VaR)، ریسک سیستماتیک (بتا)، تغییرات نرخ ارز و تغییرات قیمت نفت بررسی می‌شود. نتایج نشان می‌دهد که شاخص‌های غیرمالی بورس اوراق بهادار سهم بیشتری را در بروز ریسک سیستمی نسبت به سایر شاخص‌های مالی دارند. افزون بر این، نتایج مدل داده‌های تابلویی گویای این واقعیت است که معیار ارزش در معرض خطر (VaR) و ریسک سیستماتیک (بتا) در بین متغیرهای درون‌زا تأثیر مثبت و معناداری بر روی ریسک سیستمی شاخص‎ها داشته و همچنین در بین عوامل برون‌زا نرخ ارز تأثیر مثبت و معناداری بر ریسک سیستمی دارد، اما قیمت نفت تأثیر معناداری بر ریسک سیستمی ندارد.

چکیده انگلیسی:

Systemic risk is the probability of a sudden collapse of a financial system that disrupts the efficiency of the financial system and causes chain reactions and increases pessimistic expectations in the financial system. Therefore, the purpose of this paper is to measure and rank systemic risk in the selected financial and non-financial index of the Tehran Stock Exchange and to investigate the factors affecting this risk. To achieve this goal, using the study of Van Cauwenberge et al (2019) and applying the conditional value at risk delta criterion (∆CoVaR), using the dynamic conditional correlation (DCC) model using daily data related to the selected stock market index (both financial and non-financial) during march 2011 to the end of August 2020, the mentioned criterion has been calculated. Then, using panel data regression, its relationship with effective factors including value at risk (VaR), systematic risk (beta), exchange rate changes, and oil price changes is examined. The results show that the non-financial index of the stock exchange has a greater share in the occurrence of systemic risk than other financial indexes. In addition, the results of the panel data model indicate the fact that the criterion of value at risk (VaR) and systematic risk (beta) among endogenous variables have a positive and significant effect on the systemic risk index and also among exogenous factors the Currency rate has a positive and significant effect on systemic risk, but oil prices do not have a significant effect on systemic risk.

منابع و مأخذ:

بریشمی، حمید، مهرآرا، محسن و رحمانی، محمد. (1398). اندازه‌گیری و تحلیل ریسک سیستمی در بخش بانکداری ایران و بررسی عوامل مؤثر بر آن، مدلسازی اقتصادسنجی، دوره 4، شماره 3، صص 11-36.

آسیابی‎اقدم، لیلا، رحیم‎زاده، اشکان، فلیحی، نعمت، رجایی، یداله. (1400). انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش اقتصاد رفتاری (مورد مطالعه بازار بورس تهران)، فصلنامه اقتصاد مالی، سال پانزدهم، شماره 55، صفحه 189-155.

تهرانی، رضا، سراج، مصطفی، فروش باستانی، علی و فلاح پور، سعید. (1399). ارزیابی اثر ریسک سیستمی بخش بانکی بر عملکرد اقتصاد کلان ایران، فصلنامه تحقیقات مالی، دوره 22، شماره 3، صص 297-319.

حکمتی فرید، صمد، رضازاده، علی و مالک، علی. (1397). برآورد ریسک سیستمی در بخش‌های مالی اقتصاد ایران (رهیافت ارزش در معرض ریسک شرطی تفاضلی)، فصلنامه علمی - پژوهشی مدلسازی اقتصادی، دوره 12،شماره 43، صص 99-122.

دانش جعفری، داود، محمدی، تیمور، بت شکن، محمد هاشم و پاشازاده، حامد. (۱۳۹۶). بررسی ریسک سیستمیک بانک های منتخب نظام بانکی در ایران با استفاده از روش همبستگی شرطی پویا (DCC)، فصلنامه پژوهش های پولی - بانکی، شماره 33، صص 457-480.

رحیمی باغی، علی، عرب صالحی، مهدی و واعظ برزانی، محمد. (1398). ارزیابی ریسک سیستمی در نظام مالی کشور با استفاده از روش شبکه علیت گرنجر، تحقیقات مالی، دوره21، 121شماره 1، صص 121-142.

رستگار، محمد علی و کریمی، نسرین. (1395). ریسک سیستمی در بخش بانکی، مدلسازی ریسک و مهندسی مالی، دوره1، شماره1، صص 1-19.

صادقی شریف، سید جلال، سوری، علی و استاد هاشمی، علی. (۱۳۹۷). مدلسازی و برآورد ریسک سیستم بانکی در قالب یک مدل شبکه ای با استفاده از معیار CoVaR، فصلنامه پژوهش های پولی - بانکی، دوره11، شماره 36، صص210-183.

صادقی، حجت اله و شمس، مرضیه. (1393). محاسبه ارزش در معرض ریسک بر اساس تقریب کورنیش- فیشر از توزیع نرمال (مطالعه‌ای در نهادهای مالی بازار بورس اوراق بهادار تهران)، مدیریت دارایی و تأمین مالی، دوره2،شماره 1، صص20-1.

صراف، فاطمه، کریمی، مجتبی و بشارت پور، فاطمه. (1401). تأثیر افق مالکیت نهادی بر مسئولیت اجتماعی و ارزش سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. اقتصاد مالی، 16(58)، 173-191.

فلاحتی، علی، فتاحی، شهرام، حیدری دیزگرانی، علی و شکری، نعیم. (1396). بررسی پایداری مالی و شوک‌های مالی گذرا در اقتصاد ایران. اقتصاد مالی، 11(41)، 123-154.

کشاورز حداد، غلامرضا. (1395). اقتصاد سنجی داده‌های خرد و ارزیابی سیاست، انتشارات نی، چاپ اول.

محمدی اقدم، سعید، قوام، محمد حسین و فلاح شمس، میر فیض. (1396). سنجش ریسک سیستمی ناشی از شوک ارزی در بازارهای مالی ایران، تحقیقات مالی، دوره19، شماره 3، صص475-504.

ویسی زاده، وحید، شکرخواه، جواد و امیری، میثم. (1400). مدل ترکیبی ارزش در معرض ریسک شبیه سازی تاریخی فیلتر شده مبتنی بر تبدیل موجک در افقهای زمانی سرمایه گذاری مختلف در بورس اوراق بهادار تهران.

Acharya, V.V., Pedersen, L.H., Philippon, T. and Richardson, M. (2017). Measuring systemic risk. The review of financial studies, 30(1), pp.2-47.

Adrian, T. and Brunnermeier, M.K. (2011). CoVaR (No. w17454). National Bureau of Economic Research.

Benoit, S., Colliard, J.E., Hurlin, C. and Pérignon, C. (2017). Where the risks lie: A survey on systemic risk. Review of Finance, 21(1), pp.109-152.

Bernal, O., Gnabo, J.Y. and Guilmin, G. (2014). Assessing the contribution of banks, insurance and other financial services to systemic risk. Journal of Banking & finance, 47, pp.270-287.

Bierth, C., Irresberger, F. and Weiß, G.N. (2015). Systemic risk of insurers around the globe. Journal of Banking & Finance, 55, pp.232-245.

Billio, M., Getmansky, M., Lo, A.W. and Pelizzon, L. (2010). Measuring systemic risk in the finance and insurance sectors.

Bisias, D., Flood, M., Lo, A.W. and Valavanis, S. (2012). A survey of systemic risk analytics. Annu. Rev. Financ. Econ., 4(1), pp.255-296.

Brownlees, C.T. and Engle, R. (2012). Volatility, correlation and tails for systemic risk measurement. Available at SSRN, 1611229.

Caballero, R.J. (2009). Crisis and Reform: Managing Systemic Risk. Rivista di Politica Economica.

de Mendonça, H.F. and da Silva, R.B. (2018). Effect of banking and macroeconomic variables on systemic risk: An application of ΔCOVAR for an emerging economy. The North american Journal of Economics and finance, 43, pp.141-157.

European Central Bank (ECB). (2010). “Financial networks and financial stability". Financial Stability Review, pp.160 - 155.

Girardi, G. and Ergün, A.T. (2013). Systemic risk measurement: Multivariate GARCH estimation of CoVaR. Journal of Banking & Finance, 37(8), pp.3169-3180.

Giudici, P. and Parisi, L. (2016). CoRisk: measuring systemic risk through default probability contagion. Available at SSRN.

Greene, W.H. (2008). The econometric approach to efficiency analysis. The measurement of productive efficiency and productivity growth, 1(1), pp.92-250.

Lunde, A. and Hansen, P.R. (2001). A Forecast Comparison of Volatility Models: Does Anything Beat a GARCH (1, 1)? (No. 2001-04).

Petrella, L., Laporta, A.G. and Merlo, L. (2019). Cross-country assessment of systemic risk in the European stock market: evidence from a CoVaR analysis. Social Indicators Research, 146(1), pp.169-186.

Reboredo, J.C., Rivera-Castro, M.A. and Ugolini, A. (2016). Downside and upside risk spillovers between exchange rates and stock prices. Journal of Banking & Finance, 62, pp.76-96.

Schwarcz, S.L. (2008). Systemic risk. Geo. Lj, 97, p.193.

Tiwari, A.K., Trabelsi, N., Alqahtani, F. and Raheem, I.D. (2020). Systemic risk spillovers between crude oil and stock index returns of G7 economies: Conditional value-at-risk and marginal expected shortfall approaches. Energy Economics, 86, p.104646.

Van Cauwenberge, A., Vancauteren, M., Braekers, R. and Vandemaele, S. (2019). International trade, foreign direct investments, and firms’ systemic risk: Evidence from the Netherlands. Economic Modelling, 81, pp.361-386.

Yin, L., Feng, J. and Han, L. (2021). Systemic risk in international stock markets: Role of the oil market. International Review of Economics & Finance, 71, pp.592-619.

Zhang, A., Pan, M., Liu, B. and Weng, Y.C. (2020). Systemic risk: The coordination of macroprudential and monetary policies in China. Economic Modelling, 93, pp.415-429.