تحلیل و تفسیر ساختار زبانی‌ ـ ادبی تاریخ بیهقی و حلاج الاسرار بیژن الهی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

فرح نیازکار ¹ , مرتضی جعفری ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/20 تاریخ پذیرش : 1399/10/20 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

تاریخ بیهقی از کتب تاریخی مهمی است که علاوه بر ذکر شواهد و مستندات تاریخی دوران خویش و نکات اخلاقی عبرت‌انگیز، به عنوان متنی با زبان فاخر و سهل ادبی مورد اقبال همگان قرار گرفته است و نمودار کمال دانش و بینش و هنر نویسندگی تاریخ‌نگار نامدار ایران، ابوالفضل بیهقی است که با بهره‌مندی از ذوق سلیم و با به کارگیری ترکیبات بدیع، تعبیرات لغوی، افعال ترکیبی و ضرب‌المثل‌های نغز فارسی، گوی سبقت را از بسیاری، در خلق نثری روان، شاعرانه و به دور از تکلف و پیچیدگی زبان ربوده ؛ به گونه‌ای که اثرش نمونه هنر انشایی محسوب می‌شود که زیبایی را در سادگی کلام می‌جسته است. صراحت زبان ، قوّت کلام و تاثیرگذاری ژرف سخنان وی، موجب تاثیرپذیری زبانی و معنایی شاعران دیگری همچون اخوان‌ثالث و احمد شاملو شده است. بیژن الهی، شاعر، مترجم و نقاش معاصر نیز در برخی از آثارش از ساختار زبانی وی تاثیر پذیرفته که در این مقاله به گونه‌های مختلف تاثیرپذیری وی از نثر تاریخ بیهقی پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

The history of Beyhaghi is one of the most important historical books that, in addition to mentioning the historical evidence of his era and his famous moral points, has been widely praised by the readers because of the literary language and the perfect knowledge and writing art of Iran's renowned historian. Beyhaqi, with the use of exquisite compositions, lexical interpretations, hybrid verbs and Persian proverbs, has been able to create a psychological, poetic and linguistic complexity of language. His art is the culmination of rhetoric of Persian language and the best example of the art of ancestors of the past, which made beauty in the simplicity of the word. The clarity of language, the power of the word, and the profound influence of his words, have influenced the linguistic and semantic influences of other poets such as Akhavan Sales and Ahmad Shamloo. Bijan Ellahi, a poet, translator and contemporary painter, has also influenced his linguistic structure in some of his works. In this article, the influence of Beyhaghi history on his poems has been discussed in various ways.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

اسکولز، رابرت (۱۳۸۳) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه‌ فرزانه طاهری، ج2، تهران: آگاه.

بیهقی، محمدبن حسین (1373) تاریخ بیهقی، با معنی واژه‌ها و شرح بیت‌ها و جمله‌های دشوار و امثال و حکم و برخی نکته‌های دستوری و ادبی، به کوشش خلیل خطیب‌رهبر، ج3، تهران: مهتاب.

پورنامداریان، تقی (۱۳۸۱) سفر در مه: تأملی در شعر احمد شاملو، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۷۶) موسیقی شعر، تهران: آگه.

صفوی، کورش (۱۳۸۳) از زبان‌شناسی به ادبیات، ج2، تهران: سورۀ مهر.

غلامرضایی، محمد (۱۳۸۱) سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، تهران: نشر جامی.

فاولر، راجر... [و دیگران] (1386) ‏زبانشناسی و نقد ادبی، با همکاری رومن یاکوبسن، دیوید لاج، پیتر بری؛ ترجمه مریم خوزان، حسین پاینده، تهران: نشر نی.

وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۸۳) بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، تهران: سمت؛ چشمه.

الهی، بیژن (1393) حلاج الاسرار (اخبار و اشعار)، تهران: پیکره.

مقالات

فرشیدورد، خسرو (1350) بعضی از قواعد دستوری تاریخ بیهقی، یادنامۀ ابوالفضل بیهقی: مجموعه سخنرانی‌های مجلس بزرگداشت ابوالفضل بیهقی مشهد، 21 تا 25 شهریور ماه 1349، مشهد: دانشگاه مشهد، صص 515ـ468.