مطالعۀ تطبیقی آزمون های قهرمانان اساطیری در حماسه های ملل مختلف «مطالعۀ موردی: اساطیر ایرانی، یونانی و هندی»
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسیسمیه تقی زاده ثمرین 1 , ابوالقاسم رادفر 2 , علی رضا شعبانلو 3 , فرانک جهانگرد 4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
کلید واژه: اسطوره, ایرانی, یونانی, آزمون, هندی,
چکیده مقاله :
قهرمانان اساطیری در متون حماسی ملل مختلف در قالب ها و اشکال گوناگون بروز می کنند؛ اما اغلب سرگذشت یکسانی دارند و مراحل مشابهی را پشت سر می گذارند. آزمون و روایت‌های وابسته به کلید‌واژة آزمون، یکی از موضوعات مشترک بسیاری از اساطیر جهان است و معمولاً این موضوع از نقاط عطف روایات و از مهم‌ترین بسترهای انگیزشی قهرمان برای کنش آغازین روایت ها است. آزمون‌های اساطیری با اهداف گوناگونی به اجرا درمی‌آمده‌اند و نه تنها خاص پهلوانان و قهرمانان؛ بلکه در جاهایی از اساطیر اختصاص به خدایان داشته‌اند. مسیر قهرمانی شخصیت‌‌های درخشان اسطوره‌ای از گذرگاه آزمون و در بوتة امتحان قوای جسمانی و روحانی می‌گذرد. آزمون یکی از آیین‌هایی است که در میان تمامی اسطوره‌های ملل وجود داشته است و تاریخی به دیرینگی خود اسطوره دارد. آزمون‌شوندگان که اکثراً از طبقة پهلوانان در اساطیر می‌باشند گاه به‌صورت کاملاً دلخواه و اختیاری همچون رستم و اسفندیار، اقدام به پذیرش آزمون می‌کنند، گاه همچون هرکول و اولیس از سر اجبار تن به آزمون می‌دهند و سیلی از دخالت نیروهای مافوق طبیعی آن‌ها را از آزمونی به آزمونی دیگر می‌کشاند. آزمون‌ها گاه پذیرفته نمی‌شود و آزمون دهنده مجبور است به‌جای آزمون پذیرفته‌نشده آزمونی دیگر را از سر بگذراند. پهلوانان که آزمون‌شوندگان بی‌چون‌وچرای اساطیرند، هرکدام بدون استثنا به آزمون پاکی و بی‌گناهی مبتلا می‌شوند، از جمله رستم، اسفندیار و اولیس در مصاف زن جادو، گیلگمش در مصاف ایشتر و هرکول در مصاف هیپولیت و زنان آمازونی. پهلوانان آنجا که پای آزمون سنجش توانایی در میان است و باید زور بازوی خود را نشان دهند، متناسب با دشواری‌ها و سختی‌های آزمون تلاش می‌کنند و با موفقیت از آن‌ها گذر می‌کنند. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی به این پرسش پاسخ می دهد که مطالعۀ تطبیقی آزمون های اساطیر در حماسه های ملل مختلف، از چه شباهت ها و تفاوت هایی بین آن ها حکایت می کند؟
Mythical heroes appear in various forms; However, they often have the same story and go through the same steps. Labor and narratives related to it are one of the common themes of many world myths and it is usually one of the turning points of narratives and one of the most important motivational contexts of the hero for the initial action of narratives. Mythological tests are performed for various purposes and not only for heroes and heroines; Rather, in some myths they have been dedicated to the gods. The path of heroism of mythical brilliant characters passes through physical and spiritual trials. The test is one of the mirrors that existed among all the myths of the nations and has a history with its own myth. The test subjects, who are mostly from the class of heroes in mythology, sometimes accept the test voluntarily, such as Rostam and Esfandiar, sometimes, like Hercules and Ulysses, undergo the test out of compulsion and receive a flood of intervention from their supernatural forces. It takes another test. Tests are sometimes not accepted and the examiner has to pass another test instead of the unaccepted test. The heroes who are unquestionably tested are myths, each without exception suffering the test of purity and innocence; The wrestlers, where the test of ability is involved and must show the strength of their arm, try according to the difficulties and pass them successfully. This descriptive-analytical study answers the question that what are the similarities and differences between the comparative study of the labors of myths in the epics of different nations?
کتاب‌ها اسلامی‌ندوشن، محمدعلی (1385) زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: سهامی انتشار. ایندیک، ویلیام (2004) روان‌شناسی برای فیلم‌نامه‌نویسان، ترجمة محمدگذرآبادی، تهران: هرمس. پینسنت، جان (1380) شناخت اساطیر یونان، ترجمه: باجلان فرخی (م. ح)، تهران: اساطیر. رزمجو، حسین (1381) قلمرو ادبیات حماسی ایران، 2جلدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. روزنبرگ، دونا (1379) اساطیر جهان: داستان‌ها و حماسه‌ها، جلد1 و 2، ترجمة عبدالحسین شریفیان، تهران: انتشارات اساطیر. فردوسی، ابوالقاسم (1375) شاهنامه (از روی چاپ مسکو)، به کوشش سعید حمیدیان، 4 جلد (9 و 1)، تهران: نشر قطره. کزازی، میرجلال‌الدین (1373) نامه باستان، ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات سمت. کزازی، میرجلال‌الدین (1379) رویا، حماسه، اسطوره، تهران: نشر مرکز. مهابهاراتا (1358) ترجمه میرغیاث‌الدین علی قزوینی مشهور به نقیب‌خان، به تحقیق و تصحیح و تحشیه و مقدمه سیدمحمدرضا جلالی نایینی، تهران: شرکت افست سهامی خاص. همیلتون، ادیت (1376) سیری در اساطیر یونان و روم، ترجمة عبدالحسین شریفیان، تهران: انتشارات اساطیر. هومر (1379) ایلیاد و ادیسه، ترجمه جلال‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز. یونگ، کارل گوستاو و همکاران (1352) انسان و سمبل‌هایش، ترجمة ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر. مقالات خجسته، فرامرز، و صیادی، فاطمه. (1390). بررسی کهن‌الگوی آزمون در شاهنامه و هفت پیکر نظامی. تاریخ ادبیات، 4(1)، 109 – 93. شجاعی‌مقدم، میترا. (1396). بررسی سفر قهرمان در حماسة گیلگمش با تأکید بر نظریة کریستوفر وگلر، نهمین همایش ملی زبان و ادبیات فارسی، بیرجند، 82-101. موسوی، سید کاظم، بهزادنژاد، مریم، و سارکسیان، آرمینا. (1395). ساختار اسطوره‌ای در گنبد سیاه هفت پیکر: بررسی نظریه سفر قهرمان در گنبد اول. فنون ادبی، 8(4)، 113-130. doi: 10.22108/liar.2016.21202. مشعلیان، مرضیه، و هاشمیان، لیلا. (1399). گذر از نه بیشة شهریارنامه بر اساس نظریة تک اسطورة جوزف کمپبل. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(45)، 239-256. doi: 10.30495/dk.2020.678943. پایان‌نامه دانش‌پور، مهدی (1392) تحلیل کهن‌الگویی آزمون‌های شاهنامه، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، به راهنمایی اسدالله نوروزی، دانشگاه هرمزگان.
_||_Books Ferdowsi, Abolghasem (2006) Shahnameh (from Moscow edition), by Saeed Hamidian, 4 volumes (9-and 1), Tehran: Qatreh Publishing. [In Persian] Hamilton, Edith (1997) A Journey into Greek and Roman Mythology, Trans. Abdolhossein Sharifian, Tehran: Asatir Publications. [In Persian] Homer (2001) Iliad and Odyssey, Trans. Jalaluddin Kazazi, Tehran: Markaz Publishing. [In Persian] Indic, William (2004) Psychology for Screenwriters, Trans. Mohammad Gozarabadi, Tehran: Hermes. [In Persian] Islami Nodooshan, Mohammad Ali (2006) The Life and Death of Heroes in the Shahnameh, Tehran: Anteshar Publications. [In Persian] Kazazi, Mir Jalaluddin (1995) Ancient Letter, Editing and Reporting Ferdowsi's Shahnameh, Tehran: Samat Publishing. [In Persian] Kazazi, Mir Jalaluddin (1998) Dream, Epic, Myth, Tehran, Markaz Publishing. [In Persian] Mahabharata (1980) Trans. Mirghias al-Din Ali Qazvini known as Naqib Khan, to research, correction and annotation and introduction by Seyyed Mohammad Reza Jalali Naeini, Tehran: Offset Company. [In Persian] Pincent, John (2001) Understanding Greek Mythology, Trans. Bajlan Farrokhi (M.H.), Tehran: mythology. [In Persian] Razmjoo, Hossein (2002) The Realm of Iranian Epic Literature, 2 volumes, Tehran: Humanities and Cultural Studies Research Institute. [In Persian] Rosenberg, Donna (2000), World Myths: Stories and Epics, Volumes 1 and 2, translated by Abdolhossein Sharifian, Tehran: Asatir Publications. [In Persian] Articles Khojaste, F., & Sayadi, F. (2011). Examining the ancient pattern of the test in the Shahnameh and the seven military figures. Literature History, 4(1), 109-93. [In Persian] Mashalian, M., & Hashemian, L. (2020). Passing through the Nine Bisheh of Shahriar-nameh: An Approach Based on Campbell’s Theory of Monomyth. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(45), 239-256. doi: 10.30495/dk.2020.678943. [In Persian] Mousavi, S. K., Behzadnezhad, M., & Sargsyan, A. (2016). The mythic structure in the black dome of the Haftpeikar: Study of Hero's journey in the first dome. Literary Arts, 8(4), 113-130. doi: 10.22108/liar.2016.21202. [In Persian] Shujai Moghaddam, M. (2016). Examining the hero's journey in Gilgamesh epic with emphasis on the theory of Christopher Wegler, 9th National Persian Language and Literature Conference, 82-101 [In Persian] Thesis Daneshpour, Mehdi (2012) Archeological analysis of Shahnameh tests, master's thesis, under the guidance of Asadollah Nowrozi, Hormozgan University. [In Persian]