همسویی طب و فلسفه و رد پای آن در علاجات داراشکوهی
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسیمرجان محلوجیان 1 , مهدی محقق 2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: ارتباط طب و فلسفه, هند, طب, فلسفه, علاجات داراشکوهی,
چکیده مقاله :
طب و فلسفه، دو شاخه از علومی هستند که از آغاز تا کنون همراه بوده اند؛ همراهی که تحت تأثیر طرز تفکر یا خط مشی تمدن های پیشین به شکل ابتدایی در هر دو علم آغاز شد و با گذر از افت و خیزهای بسیار تا زمان حاضر ادامه یافت. این ویژگی، در طب ایرانی- اسلامی به دلیل تأثیر پذیری از تمدن های متقدم، به خصوص یونان و یا شرایط سیاسی و اجتماعی که فیلسوفان و صاحب نظران علوم عقلی و طبی را به دلیل جبر آن دوران در برهه ای از زمان و مکان گرد هم آورد، پررنگ تر دیده می شد و حاصل آن میراثی بود که با حملۀ مغول، سیاست های دوران صفوی و تبعات آن، درخشش پیشین خود را از دست داد، اما بارقه های آن در آثار دانشمندان، طبیبان و صاحب نظران ایرانی - اسلامی مهاجر به هند روشن ماند. از جملۀ این آثار می توان از کتاب علاجات داراشکوهی اثرنورالدین حکیم عین الملک شیرازی نام برد که وامدار طب آمیخته با فلسفۀ قدما و ترکیبی از طب هندی قرن یازدهم است.پژوهش پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تهیه و تدوین شده است، می کوشد ضمن ذکر وجوهاتی از همسویی طب و فلسفه، به بررسی سرفصل های فلسفی در کتاب طبی علاجات داراشکوهی بپردازد.
Medicine and philosophy are two branches of science that have been associated since the beginning of the presence; an accompaniment that began in both sciences under the influence of the way of thinking or policy of the earlier civilizations in a preliminary form and continued passing through many ups and downs until the present time. This feature was more prominent in Iranian-Islamic medicine due to the impressionability out of ancient civilizations, especially Greece, or the political and social conditions, which brought together philosophers and experts in the rational and medicine sciences due to the coercion in those periods at a piece of time and place and its result was a legacy that lost its former glory with the Mongol invasion, the policies of the Safavid Era and its consequences, but its sparks remained enlightened in the works of Iranian-Islamic scientists, physicians and experts, who immigrated to India. Among these works, we can mention the book "Treatments of DaraShokouhi" by Noureddine Hakim Ein al-Mulk Shirazi, which owes the medicine mixed with the ancient philosophy and a combination of Indian medicine.The present research, which has been prepared and compiled in a descriptive-analytical manner using library sources, attempts to investigate the philosophical chapters in the medical book of Treatments of DaraShokouhi while mentioning some aspects of the alignment of medicine and philosophy.
کتاب‌ها
اذکایی، پرویز (1391) پزشکی در ایران باستان، تهران: انتشارات المعی.
اولمان، مانفرد (1383) طب اسلامی، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات توس.
اهوازی، علی‌بن عباس (بی‌تا) کامل‌الصناعه، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک‌گیل. ذوالمجد (طباطبایی) (بی‌تا) مختصری از فلسفه ابن سینا و نفوذ آن در غرب، تهران: انتشارات نقش جهان.
رازی، ابوبکر محمد بن زکریا (1315) سیرت فلسفی، تهران: انتشارات مهر.
رازی، ابوبکر محمد بن زکریا (1384) المرشد او الفصول، ترجمۀ محمد ابراهیم ذاکر، تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران.
سنان، ابراهیم (1365) زندگی‌نامۀ علمی دانشمندان اسلامی، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1365) نزهة‌الارواح و روضة‌‌الافراح، ترجمۀ مقصود علی تبریزی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فنتزمر، گرهارد (1366) پنج هزار سال پزشکی، ترجمۀ سیاوش آگاه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قفطی، علی بن یوسف (1347) تاریخ‌الحکما، به کوشش بهین دارائی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کولستون گیلیسپی، چارلز (1365) زندگی‌نامه علمی دانشمندان اسلامی، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
الگود، سیریل (2536) تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ باهر فرقانی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
محقق، مهدی (1369) دومین بیست گفتار در مباحث ادبی و تاریخی و فلسفی و کلامی و تاریخ علوم در اسلام، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل.
محقق، مهدی (1374) مجموعه متون و مقالات در تاریخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سروش.
محقق، مهدی (2535) بیست گفتار در مباحث علمی و فلسفی و کلامی و فرق اسلامی، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل.
محقق، مهدی (بی‌تا) فیلسوف ری، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. مصطفوی، جلال (1358) مقایسۀ طب قدیم ایران با پزشکی نوین، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ناظم، اسماعیل (1387) طب و فلسفه، علوم طبیعی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل دانشگاهی علوم پزشکی ایران.
نجم‌آبادی، محمود (1371) تاریخ طب در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ولف، هنریک (1380) درآمدی بر فلسفه طب، تهران: انتشارات طرح نو.
مقالات
اسپزیال، فابریزیو. (1395). رویارویی سنت‌های پزشکی در رساله علاجات داراشکوهی. ایران نامک، 1(3)، 104-118.
گلشنی، سید علی‌رضا، حاجیان‌پور، حمید. (1392). مکتب پزشکی شیراز از صفویه تا قاجار. طب سنتی اسلام و ایران، 4(1)، 67-78.
واثق عباسی، رضا، شمس‌الدین، حمید. (1396). پزشکان ایرانی در دربار گورکانیان هند. مطالعات شبه قاره، 9(33)، 239-263. doi: 10.22111/jsr.2017.3923
_||_Books
Ahwazi, Ali Ibn Abbas (No date) Kamel Al-Sanaeh, Tehran: Publications of the Institute of Islamic Studies, McGill University.
Azkaei, Parviz (2012) Medicine in Ancient Iran, Tehran: Al-Ma'i Publications.
Colston Gillispie, Charles (1365) Scientific biographies of Islamic scholars, translated by Ahmad Aram, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Elgod, Cyril (2536 .sh) Medical History of Iran and Eastern Caliphate Lands, translated by Baher Farqani, Tehran: Amir Kabir Publications.
Fentzmer, Gerhard (1987) Five Thousand Years of Medicine, translated by Siavash Agha, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Mohaghegh, Mahdi (2535 .sh) Twenty Speeches on Scientific, Philosophical and Theological Issues and Islamic Differences, Tehran: Publications of the Institute of Islamic Studies, McGill University.
Mohaghegh, Mahdi (No date) Philosof Ray, Tehran, Publications of the Association of Cultural Arts and Cultures.
Mohaghegh, Mehdi (1995) Collection of texts and articles on the history and ethics of medicine in Islam and Iran, Tehran: Soroush Publications.
Mohaghegh, Mehdi (2009) The second twenty discourses on literary, historical, philosophical and theological topics and the history of science in Islam, Tehran: Publications of the Institute of Islamic Studies, McGill University.
Mostafavi, Jalal (1979) Comparison of ancient Iranian medicine with modern medicine, Tehran: Tehran University Press.
Najmabadi, Mahmoud (1992) History of medicine in Iran, Tehran: Tehran University Press.
Nazem, Esmail (2007) Medicine and Philosophy, Natural Sciences, Tehran: Publications of the Institute of Medical History of Islamic Medicine and University Supplement of Medical Sciences of Iran.
Qafti, Ali bin Youssef (1968) Tarikh Al-Hukma, by the efforts of Behin Darai, Tehran: Tehran University Press.
Razi, Abu Bakr Mohammad ebn Zakaria (1936) Philosophical Biography, Tehran: Mehr Publications.
Razi, Abu Bakr Mohammad ebn Zakaria (2005) Al-Murshid and Al-Fusul, translated by Mohammad Ebrahim Zakir, Tehran: Tehran University of Medical Sciences Publications.
Shahrzouri, Shams-al-Din Mohammad (1986) Nozha-al-Arawah and Rozda--al-Afarah, translated by Maqsood Ali Tabrizi, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Sinan, Ebrahim (1986) Scientific biography of Islamic scholars, translated by Ahmad Aram, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Ullman, Manfard (2013) Islamic Medicine, translated by Fereydon Badrei, Tehran: Tos Publications.
Zul-Majd (Tabatabaei) (No date) A brief summary of Ibn Sina's philosophy and its influence in the West, Tehran: Naqsh Jahan Publications.
Articles
Golshani A, Hajianpour H. (2013). Shiraz Medical Doctrine from Safavid Period to Beginning of Qajar dynasty. Islamic and Iranian Traditional Medicine, 4 (1), 67-78.
Spezial, F. (2015). Confrontation of medical traditions in Darashkohi treatise. Iran Namek, 1(3), 104-118.
Vasegh Abbasi, R., Shamsuddin, H. (2017). Iranian Physicians at the Gurkanian Court in India. Subcontinent Researches, 9(33), 239-263. doi:10.22111/jsr.2017. 3923.